Tác giả: Konstantin Tserazov
Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) muốn thay đổi cơ cấu nền kinh tế, và tăng sức hấp dẫn của mình như thế nào?
Vương quốc Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) nằm trong số 20 nền kinh tế hàng đầu thế giới.
Trong 10 năm qua, nước này đã vượt qua Thổ Nhĩ Kỳ và Hà Lan về GDP và hiện đứng thứ 17 thế giới (Indonesia – vị trí thứ 16 và Hà Lan – vị trí thứ 17), GDP của nước này là 1,1 nghìn tỷ USD.
Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) là nền kinh tế lớn nhất trong số 16 quốc gia ở Trung Đông. Dân số năm 2023 vượt 35 triệu người, thấp hơn Ai Cập (104,1 triệu người), Iran (85,7 triệu người), Iraq (42,2 triệu người). Khoảng 40% dân số cả nước là người nước ngoài.
Nền kinh tế Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) vẫn còn kém đa dạng. Trong hơn 80 năm qua, ngành công nghiệp dầu mỏ là động lực tăng trưởng kinh tế của đất nước.
Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) cùng với Mỹ và Nga nằm trong top 3 nước sản xuất dầu toàn cầu (sản lượng tháng 8/2023 đạt khoảng 9 triệu thùng/ngày).
Hiện nay, khoảng 40% nền kinh tế được cung cấp bởi khai thác dầu mỏ. Tỷ trọng của ngành khai thác mỏ vẫn duy trì ở mức 35-40% trong tổng giá trị gia tăng trong 15 năm qua, bất chấp lộ trình phát triển các lĩnh vực công nghệ cao của nền kinh tế và du lịch.
Sự phụ thuộc thậm chí còn lớn hơn vào lĩnh vực dầu khí được thể hiện trong thương mại: Tới 80% tổng kim ngạch xuất khẩu của Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) tính bằng tiền là từ nguyên liệu thô, 7% khác từ các sản phẩm hóa chất và khoảng 2% từ máy móc và thiết bị.
Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) giao thương với hơn 150 quốc gia và có thặng dư thương mại nhất quán. Theo kết quả nửa đầu năm 2023, xuất khẩu đã vượt nhập khẩu 1,6 lần (lần lượt là 606,9 tỷ riyal so với 372,9 tỷ riyal).
Thị trường xuất khẩu chính của Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Hàn Quốc, Mỹ và UAE. Các đối tác thương mại nhập khẩu lớn nhất: Trung Quốc, Mỹ, UAE, Ấn Độ và Đức.
Tình hình kinh tế vĩ mô ở Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) vẫn ổn định. Tỷ giá hối đoái quốc gia được cố định theo đồng đô la Mỹ (với tỷ lệ 3,75:1), tỷ lệ thất nghiệp trên toàn quốc, bao gồm cả người nước ngoài, trong quý 2 năm 2023 là 4,9% (trong số các công dân, tỷ lệ này cao hơn 8,3%), lạm phát ổn định ở mức 2-3%/năm, nợ công ở mức không đáng kể và chiếm tới 22-24% GDP cả nước.
Ả Rập Saudi (Saudi Arabia), là một trong những nhà sản xuất dầu lớn nhất và là thành viên của OPEC+, vẫn là người được hưởng lợi từ giá dầu thế giới tăng. Nền kinh tế tăng trưởng 8,7% vào năm 2022, mang lại thặng dư tài chính lần đầu tiên sau 10 năm.
Đồng thời, sự phụ thuộc cao vào dầu mỏ tạo ra rủi ro đáng kể cho nền kinh tế trong bối cảnh giá dầu thế giới biến động mạnh, đòi hỏi phải đa dạng hóa nền kinh tế.
Theo dự báo của IMF, nền kinh tế Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) sẽ tăng trưởng trung bình 3%/năm trong 5 năm tới (2024-2028), thấp hơn so với một số nước trong khu vực (Ai Cập – 5,6%, UAE – 4,1 %, Israel – 3,4%).
Vào năm 2023, IMF dự kiến nền kinh tế Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) sẽ tăng trưởng 1,9% (thấp hơn mức tăng trưởng 3,1% được dự đoán vào tháng 5 năm 2023), nguyên nhân là do sản lượng dầu giảm, theo thỏa thuận OPEC+.
Năm 2016, Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) đã thông qua chương trình ‘Tầm nhìn 2030’ -một sản phẩm trí tuệ của thái tử Mohammed bin Salman.
Việc thực hiện chương trình này nhằm mục đích thay đổi hoàn toàn cơ cấu nền kinh tế Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) và tăng sức hấp dẫn của đất nước đối với người dân, khách du lịch và nhà đầu tư. Tổng khối lượng đầu tư theo ‘Tầm nhìn 2030’ dự kiến sẽ trên 3,3 nghìn tỷ USD.
Dự án hàng đầu của ‘Tầm nhìn 2030’ là xây dựng thành phố mới Neom, chú trọng công nghệ cao và ít khí thải carbon (nằm ở phía Tây Bắc, thuộc khu hành chính Tabuk).
Neom dự định trở thành nơi thử nghiệm các công nghệ có tiềm năng mang tính cách mạng đối với cuộc sống hàng ngày của con người. Kinh phí của dự án ước tính khoảng 500 tỷ đô la.
Hiện tại, chi phí của các dự án đang triển khai trong ‘Tầm nhìn 2030’, bao gồm việc xây dựng Neom và các thị trấn nghỉ dưỡng trên bờ Biển Đỏ, vượt quá 1,3 nghìn tỷ đô la (nhiều hơn GDP hàng năm của Saudi Arabia).
Trong thời gian thực hiện dự án, dự kiến sẽ xây dựng 660 nghìn ngôi nhà, 289 nghìn phòng khách sạn, diện tích văn phòng – 6 triệu m2, không gian bán lẻ – 5,3 triệu m2 (dữ liệu từ Knight Frank).
Đầu tư vào lĩnh vực truyền thống cũng có kế hoạch tăng lên. Đặc biệt, Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) gần đây đã bắt đầu tăng cường đầu tư vào ngành khai thác mỏ, vào các mỏ đồng và kẽm. Việc khai thác uranium và phốt phát cũng được quan tâm, trong tương lai sẽ giúp nước này có thể thực hiện chương trình hạt nhân của riêng mình.
Đừng bỏ lỡ: Năng Lượng Toàn Cầu Năm 2024 Sẽ Như Thế Nào?
Nhà nước nỗ lực hết sức để kích thích dòng vốn nước ngoài chảy vào trong nước. Một trong những nhiệm vụ là biến thủ đô Riyadh trở thành thành phố dẫn đầu trong số các thành phố trên thế giới.
Riyadh sẽ lọt vào top 10 thành phố trên thế giới về quy mô kinh tế, dân số thủ đô sẽ tăng gấp đôi và đạt 15 triệu người. Thành phố sẽ trở thành một điểm đến hấp dẫn đối với người nước ngoài và cạnh tranh với các nước láng giềng gần nhất – Dubai (UAE), Doha (Qatar) và Manama (Bahrain).
Vào năm 2023, Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) đã thông qua các quy định hạn chế khả năng hoạt động chung của các cơ quan chính phủ với các công ty quốc tế, nếu công ty này không có trụ sở khu vực tại Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) trước tháng 1 năm 2024.
Những đổi mới này đã thúc đẩy các doanh nghiệp quốc tế trước đây có văn phòng đại diện ở các quốc gia khác ở Trung Đông (ví dụ ở UAE), mở văn phòng tại Ả Rập Saudi.
Việc thực hiện ‘Tầm nhìn 2030’ sẽ đòi hỏi nguồn lực rất lớn, cả về vật chất và con người. Trong thời gian ngắn, Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) sẽ không thể tự cung cấp mọi thứ mình cần, vì vậy triển vọng đáng kể đang mở ra cho hoạt động kinh doanh quốc tế, bao gồm cả lĩnh vực vật liệu xây dựng, kỹ thuật và giải pháp CNTT tích hợp.
Đồng thời, việc thực hiện các kế hoạch đầy tham vọng nhằm thu hút lao động “cổ trắng” có thể bị cản trở bởi cả những hạn chế hiện có về cơ sở hạ tầng (về nhà ở và giao thông) và xã hội: Ả Rập Saudi (Saudi Arabia) có văn hóa riêng, cuộc sống theo luật lệ khắt khe của luật Hồi giáo, khiến đất nước này kém hấp dẫn hơn so với đối thủ cạnh tranh chính trong khu vực – UAE “tự do” và “khoan dung” hơn.
Tác giả là nhà kinh tế, nguyên phó chủ tịch cấp cao của Ngân hàng Otkritie
