Người Hy Lạp đưa ra 5 yếu tố cơ bản. Trong số đó, bốn yếu tố vật lý – lửa (fire), không khí (air), nước (water) và đất (earth) – tạo nên toàn bộ thế giới. Các nhà giả kim đã liên kết 4 biểu tượng có ‘hình tam giác’ để biểu thị các yếu tố này.
Yếu tố thứ năm, có nhiều tên gọi khác nhau, một số người gọi nó là linh hồn. Những người khác gọi nó là aether hoặc quintessence (nghĩa đen là ‘yếu tố thứ năm’ trong tiếng Latin).
Trong lý thuyết tử vi phương Tây truyền thống, các yếu tố được phân cấp: Tinh thần, lửa, không khí, nước và đất – với các yếu tố đầu tiên mang tính tâm linh và hoàn hảo hơn và các yếu tố cuối cùng mang tính vật chất và cơ bản hơn. Một số hệ thống hiện đại, chẳng hạn như Wicca (tôn giáo ở Mỹ do Gerald Gardner giới thiệu vào năm 1950), xem các yếu tố là bình đẳng.
Trước khi chúng ta xem xét các yếu tố, điều quan trọng là phải hiểu các phẩm chất và sự tương quan giữa các yếu tố. Mỗi yếu tố được kết nối với các khía cạnh trong mỗi yếu tố này và giúp tạo mối liên hệ giữa các yếu tố với nhau.
Phẩm chất các yếu tố
Trong hệ thống yếu tố cổ điển, mỗi yếu tố có 2 phẩm chất và chia sẻ mỗi phẩm chất với một yếu tố khác.
Ấm hay lạnh
Mỗi yếu tố đều nóng hoặc lạnh, và điều này tương ứng với giới tính nam hoặc nữ. Đây là một hệ thống ‘phân đôi’ mạnh mẽ, trong đó phẩm chất nam tính là những thứ như ánh sáng, ấm áp và hoạt động, và phẩm chất nữ tính là tối, lạnh, thụ động và tiếp thu.
Hướng của tam giác được xác định bởi sự ấm áp hay lạnh lẽo, nam hay nữ. Tính nam, các yếu tố ấm áp hướng lên trên, hướng lên cõi tâm linh. Tính nữ, các yếu tố lạnh hướng xuống dưới, hướng xuống đất.
Ẩm hoặc khô
Cặp tính chất thứ hai là độ ẩm hoặc độ khô. Không giống như tính chất ấm và lạnh, tính chất ẩm và khô không tương ứng trực tiếp với các khái niệm khác.
Các yếu tố đối lập
Bởi vì mỗi yếu tố đều có một ‘đặc tính chung’ so với một yếu tố khác, nên mỗi yếu tố thường không có sự liên quan với nhau.
Ví dụ, không khí có tính ẩm như nước và ấm như lửa (xem sơ đồ 4 yếu tố đất nước gió lửa), nhưng nó không có điểm chung nào với đất. Các yếu tố đối lập này nằm ở hai phía đối diện của ‘sơ đồ’.
Hệ thống phân cấp các yếu tố
Theo truyền thống, có một hệ thống phân cấp các yếu tố, mặc dù một số trường phái tư tưởng hiện đại đã từ bỏ hệ thống này. Các yếu tố thấp hơn trong hệ thống phân cấp mang tính vật chất và vật lý hơn, với các yếu tố cao hơn mang tính tâm linh hơn, tinh tế hơn và ít vật lý hơn.
Hệ thống phân cấp đó có thể được theo dõi thông qua ‘sơ đồ’. Đất là yếu tố vật chất nhất. Xoay theo chiều kim đồng hồ từ đất, bạn sẽ có nước, sau đó là không khí (gió), rồi đến lửa, là yếu tố ít vật chất nhất.
Ngũ hành (năm yếu tố) theo tử vi phương Tây
Ngôi sao 5 cánh đã biểu thị nhiều ý nghĩa qua nhiều thế kỷ. Kể từ ít nhất là thời Phục hưng, một trong những mối liên hệ của nó là với năm yếu tố.
Sắp xếp
Theo truyền thống, có một hệ thống phân cấp giữa các yếu tố, từ yếu tố tinh thần và hiếm nhất – đến yếu tố ít tinh thần và có tính vật chất nhất. Hệ thống phân cấp này xác định vị trí của các yếu tố xung quanh ngôi sao năm cánh.
Bắt đầu với tinh thần, yếu tố cao nhất, chúng ta đi xuống lửa, sau đó theo các đường của ngôi sao năm cánh đến không khí, qua nước và xuống đất – yếu tố thấp nhất và vật chất nhất. Đường cuối cùng giữa đất và tinh thần tạo nên hình dạng hình học của năm yếu tố (ngôi sao năm cánh).
Định hướng
Vấn đề ngôi sao năm cánh hướng lên trên hay hướng xuống dưới chỉ trở nên có liên quan vào thế kỷ 19 và liên quan đến sự sắp xếp của các yếu tố. Ngôi sao năm cánh hướng lên trên tượng trưng cho tinh thần cai quản bốn yếu tố vật lý, trong khi ngôi sao năm cánh hướng xuống dưới tượng trưng cho tinh thần bị vật chất nuốt chửng hoặc đi xuống vật chất.
Kể từ đó, một số người đã đơn giản hóa những liên tưởng đó để biểu thị ‘thiện và ác’. Tất nhiên, đó không phải là quan niệm của những người sử dụng ngôi sao năm cánh để biểu thị tính chất các yếu tố.
Màu sắc
Các màu sắc được sử dụng ở đây là những màu liên quan đến từng yếu tố của Golden Dawn.
Sự tương ứng của các yếu tố
Các hệ thống huyền bí nghi lễ theo truyền thống phụ thuộc vào các hệ thống tương ứng của nó. Trong khi các loại ‘tương ứng’ gần như vô tận, các mối liên hệ giữa các yếu tố, mùa, thời gian trong ngày, các yếu tố, pha mặt trăng và phương hướng đã được chuẩn hóa ở phương Tây.
Sự tương ứng về yếu tố và phương hướng của Golden Dawn
Hội kín Hermetic của Golden Dawn đã biên soạn một số văn bản tương ứng này vào thế kỷ 19. Đáng chú ý nhất ở đây là các hướng chính.
Golden Dawn xuất phát từ Anh, và sự tương ứng về hướng và yếu tố phản ánh quan điểm của người Châu Âu. Phía nam là khí hậu ấm hơn, và do đó liên quan đến lửa. Đại Tây Dương nằm ở phía tây. Phía bắc lạnh lẽo và đáng sợ, một vùng đất của trái đất.
Những người theo thuyết huyền bí ở Mỹ hoặc những nơi khác đôi khi không thấy những sự tương ứng này.
Chu kỳ hàng ngày, hàng tháng và hàng năm
Chu kỳ là khía cạnh quan trọng của nhiều hệ thống huyền bí. Khi xem xét các chu kỳ tự nhiên hàng ngày, hàng tháng và hàng năm, chúng ta thấy các giai đoạn tăng trưởng và chết, đầy đủ và trống rỗng (thiếu giá trị, khô cằn, …).
Lửa là yếu tố của sự viên mãn (đầy đủ) và sự sống, và nó gắn liền chặt chẽ với mặt trời. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi buổi trưa và mùa hè gắn liền với lửa. Theo logic tương tự, trăng tròn cũng nằm trong cùng một phạm trù (thuộc về yếu tố lửa).
Đất ở hướng ngược lại với lửa và do đó tương ứng với nửa đêm, mùa đông và trăng non. Mặc dù những thứ này có thể tượng trưng cho sự ‘trống rỗng’, nhưng thường thì chúng tượng trưng cho tiềm năng và sự chuyển đổi, thời điểm mà cái cũ nhường chỗ cho cái mới, khả năng trống rỗng nuôi dưỡng tiềm ẩn những sáng tạo mới.
Không khí là yếu tố của sự khởi đầu mới, tuổi trẻ, sự phát triển và sự sáng tạo. Do đó, nó gắn liền với mùa xuân, trăng lưỡi liềm và bình minh. Mọi thứ trở nên ấm áp và tươi sáng hơn, thực vật và động vật bắt đầu một chu kỳ mới.
Nước là yếu tố của cảm xúc và trí tuệ, đặc biệt là trí tuệ liên quan đến tuổi tác. Nó tượng trưng cho thời gian đã qua trong cuộc sống (ở trạng thái đỉnh), đang tiến tới cuối chu kỳ.
Lửa
Lửa gắn liền với sức mạnh, hoạt động, máu và sức sống. Nó cũng được xem là có khả năng ‘thanh lọc’ và có tính bảo vệ cao, tiêu diệt điều xấu và đẩy lùi bóng tối.
Lửa theo truyền thống được xem là yếu tố vật lý tinh tế và tâm linh nhất vì đặc tính dương (mạnh mẽ, nam tính) của nó vượt trội hơn tính âm (nữ tính). Nó cũng không có sự tồn tại vật lý, tạo ra ánh sáng và có sức mạnh biến đổi khi tiếp xúc với nhiều yếu tố vật chất và vật lý hơn.
Tính chất: Ấm áp, khô ráo
Giới tính: Nam (hoạt động)
Yếu tố: Một loại thằn lằn (kỳ nhông) thần thoại có thể bùng cháy (Salamander)
Hướng (Golden Dawn): Nam
Màu sắc (Golden Dawn): Đỏ
Công cụ ma thuật: Kiếm, dao găm (athame), đôi khi là đũa phép (wand)
Các hành tinh: Mặt Trời, Sao Hỏa
Cung hoàng đạo: Bạch Dương, Sư Tử, Nhân Mã
Mùa: Mùa hè
Thời gian trong ngày: Trưa
Không khí
Không khí là yếu tố của trí thông minh, sự sáng tạo và sự khởi đầu. Phần lớn là vô hình và không có hình dạng cố định, không khí là một yếu tố nam tính, năng động, vượt trội hơn các yếu tố vật chất như nước và đất.
Tính chất: Ấm áp, ẩm ướt
Giới tính: Nam tính (hoạt động)
Yếu tố: Một linh hồn không khí (Sylphs), hoặc những sinh vật vô hình (invisible beings)
Hướng (Golden Dawn): Đông
Màu sắc (Golden Dawn): Vàng
Công cụ ma thuật: Đũa phép, đôi khi là kiếm, dao găm hoặc athame (dao găm hai lưỡi)
Các hành tinh: Sao Mộc
Cung hoàng đạo: Song Tử, Thiên Bình, Bảo Bình
Mùa: Mùa xuân
Thời gian trong ngày: Buổi sáng, mặt trời mọc
Nước
Nước là yếu tố của cảm xúc và tiềm thức, trái ngược với chủ nghĩa trí tuệ có ý thức của không khí.
Nước là một trong hai yếu tố có sự tồn tại vật lý có thể tương tác với tất cả các giác quan vật lý. Nước vẫn được xem là ít vật chất hơn (và do đó vượt trội hơn) so với yếu tố đất, vì nó có nhiều chuyển động và hoạt động hơn đất.
Tính chất: Lạnh, ẩm
Giới tính: Nữ tính (thụ động)
Yếu tố: Tiên nữ dưới nước (Undines)
Hướng (Golden Dawn): Tây
Màu sắc (Golden Dawn): Xanh lam
Công cụ ma thuật: Cốc
Các hành tinh: Mặt trăng, Sao Kim
Cung hoàng đạo: Cự Giải, Bọ Cạp, Song Ngư
Mùa: Mùa thu
Thời gian trong ngày: Hoàng hôn
Đất
Đất là yếu tố của sự ổn định, vững chắc, màu mỡ, vật chất mang tính chiếm lĩnh không gian, tiềm năng và tĩnh lặng. Đất cũng có thể là yếu tố của sự khởi đầu và kết thúc, hoặc cái chết và sự tái sinh, vì sự sống đến từ đất và sau đó phân hủy trở lại thành đất sau khi chết.
Tính chất: Lạnh, khô
Giới tính: Nữ tính (thụ động)
Yếu tố: Thần lùn giữ cửa, canh giữ kho báu trong lòng đất (Gnomes) – có thể ví như thần thổ địa theo văn hóa phương Đông (Trung Quốc, Việt Nam)
Hướng (Golden Dawn): Bắc
Màu sắc (Golden Dawn): Xanh lá cây
Công cụ ma thuật: Ngôi sao 5 cánh có vòng tròn bao quanh (Pentacle)
Các hành tinh: Sao Thổ
Cung hoàng đạo: Kim Ngưu, Xử Nữ, Ma Kết
Mùa: Mùa đông
Thời gian trong ngày: Nửa đêm
Tinh thần
Yếu tố tinh thần không có cùng sự sắp xếp tương ứng như các yếu tố vật lý vì tinh thần không phải là vật lý. Nhiều hệ thống khác nhau có thể liên kết các hành tinh, công cụ, … với tinh thần, nhưng sự tương ứng như vậy ít được chuẩn hóa so với bốn yếu tố còn lại.
Yếu tố tinh thần có nhiều tên gọi, phổ biến nhất là tinh thần, ‘ether hoặc aether’, và quintessence, tiếng Latin có nghĩa là “yếu tố thứ năm”.
Cũng không có biểu tượng chuẩn nào cho tinh thần, mặc dù hình tròn là phổ biến. Bánh xe tám nan hoa và hình xoắn ốc đôi khi cũng được dùng để biểu thị tinh thần.
Linh hồn là cầu nối giữa thể xác và tinh thần. Trong huyền bí học, linh hồn là vật chất tạm thời giữa cõi vật chất và cõi trời. Trong thế giới vi mô, tinh thần là cầu nối giữa thể xác và linh hồn.
Hướng (Golden Dawn): Trên, dưới, trong
Màu sắc (Golden Dawn): Tím, cam, trắng
Tác giả: Beyer Catherine
