Tác giả: Oscar Krejci
Washington có lý do để vui mừng: Họ đã tìm cách tách Châu Âu ra khỏi Nga.
Đối với giới tinh hoa phương Tây, việc bôi nhọ Moscow là điều hiển nhiên, ít nhất là kể từ khi Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014. Tuy nhiên, phương Tây đã cố gắng cô lập Nga từ rất lâu, trước đó.
Nhiên liệu và chính trị
Ở giai đoạn trước, các thế lực muốn tách Châu Âu ra khỏi Nga, đã dựa vào hệ tư tưởng và học thuyết ngăn chặn chủ nghĩa cộng sản.
Điều thú vị là cuộc đấu tranh này, bị ảnh hưởng bởi sự phụ thuộc của Tây Âu, vào dầu khí của Liên Xô (Nga).
Hoa Kỳ, quốc gia không nhập khẩu dầu khí của Nga (Liên Xô) với khối lượng lớn như Tây Âu. Vì vậy, họ không cần lo lắng về hậu quả kinh tế của việc cắt đứt quan hệ với Nga (Liên Xô). Mỹ đánh giá tình hình thường chỉ dựa trên quan điểm chính trị và tập trung vào an ninh.
Mọi chuyện bắt đầu khoảng nửa thế kỷ trước. Việc xây dựng nhanh chóng các đường ống dẫn dầu và khí đốt ở Liên Xô vào thời điểm đó, đã dẫn đến các thỏa thuận cung cấp đường ống dẫn dầu Druzhba từ Tây Đức.
Chính phủ Kennedy phản đối kịch liệt, buộc Tây Đức phải dừng hoạt động xuất khẩu này. Tuy nhiên, chính sách của thủ tướng Đức Willy Brandt đã thay đổi mọi thứ.
Năm 1970, chính phủ liên bang Đức (Tây Đức) ký thỏa thuận với Moscow để xây dựng đường ống dẫn khí đốt tới Tây Đức.
Việc cung cấp khí đốt cho cả ‘2 vùng’ nước Đức bị chia cắt bắt đầu vào năm 1973.
Tuy nhiên, thành công về mặt kỹ thuật và kinh tế này, đã đặt ra những câu hỏi mang tính học thuyết mới, bao gồm cả việc liệu hợp tác kinh tế với Liên Xô có giúp thay đổi chế độ của nước này, hay phương Tây sẽ tự tạo ra lý do để tự tống tiền mình?
Những người chỉ trích hợp tác, nói về “chủ nghĩa cơ hội thương mại” tự sát, trong khi những người ủng hộ hợp tác cho rằng, sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế sẽ dẫn đến hòa bình.
Sự thật là Liên Xô chưa bao giờ sử dụng nguồn cung cấp dầu khí cho phương Tây để tống tiền bất cứ ai.
Moscow phụ thuộc vào tài chính từ phương Tây, cũng giống như cách Tây Âu phụ thuộc vào khí đốt của Liên Xô hoặc Nga.
Nhưng sự phụ thuộc này không cân xứng, điều này đã trở nên rõ ràng từ lâu trước cuộc xung đột vũ trang ở Ukraine.
Một số tác giả nhớ lại rằng, sự sụt giảm mạnh của giá dầu trên thị trường thế giới sau cuộc gặp giữa tổng thống Mỹ Ronald Reagan và quốc vương Saudi Arabia năm 1985 đã gây khó khăn cho Liên Xô.
Địa chính trị phương Tây (địa chính trị Anglo-Saxon)
Theo quy luật, chiến tranh có nhiều nguyên nhân và do đó có nhiều mục tiêu. Cuộc xung đột vũ trang hiện nay ở Ukraine cũng không ngoại lệ.
Do xung đột vũ trang Ukraine mang lại nhiều điều mới mẻ, nên những người bày tỏ quan điểm này có xu hướng quên đi những mục tiêu truyền thống. Những mục tiêu mà người ‘Anglo-Saxon’ luôn đặt ra cho mình.
Địa chính trị Anglo-Saxon là lý thuyết đầu tiên về chính trị quốc tế. Với sự giúp đỡ của nó, Hoa Kỳ và Đế quốc Anh – trong thời kỳ đầu suy tàn, đã biện minh cho hành động của họ trên thế giới vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.
Trước đó, từ kinh nghiệm của các cuộc chiến tranh Napoléon, London hiểu rằng không nên cho phép thống nhất Châu Âu trong bất kỳ trường hợp nào.
Những cuốn sách và bài viết của đô đốc người Mỹ Alfred Mahan và nhà địa lý người Anh Halford Mackinder, đã góp phần làm cho khái niệm này, có được những nét rõ ràng hơn.
Nói chung, nó bao gồm một số luận điểm cơ bản.
Thứ nhất, lịch sử là cuộc đụng độ giữa lực lượng hải quân, tức là Mỹ, Anh và Nhật Bản, với lực lượng trên bộ, tức là Nga.
Lực lượng hải quân rất năng động, nhưng không thể xâm nhập vào ‘vùng lõi’ của Nga.
Tất cả chỉ vì những con sông ở phía bắc chảy vào biển băng giá, và ở phía nam – vào các hồ kín.
Các cường quốc biển phải làm mọi cách để ngăn cản vũng lõi trung tâm (tức lục địa Á – Âu) và Đức thống nhất, bởi vì, như Mackinder đã viết: “Ai kiểm soát Đông Âu sẽ chỉ huy vùng lõi trung tâm – Lục địa Á – Âu. Ai kiểm soát Lục địa Á – Âu sẽ chi huy thế giới”.
Điều này nói chung là vô nghĩa, nhưng nó giúp hiểu tại sao, sau thế chiến thứ nhất, tại Hội nghị hòa bình Paris, người Anh lại tìm kiếm sự xuất hiện của các quốc gia nhỏ ở Đông Âu.
Cũng rõ ràng tại sao Ngoại trưởng Anh lại đề xuất cái gọi là ‘Đường Curzon’ vào năm 1919, tức là biên giới giữa Ba Lan và nước Nga Xô Viết. Đó là lúc phiên bản ‘tư tưởng hóa’ của khái niệm này xuất hiện.
Những định kiến ‘địa chính trị’ này, ngày nay rõ ràng hơn bao giờ hết, nhưng chúng đã ăn sâu vào chính sách của phương Tây, ngay cả trước khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine.
Chỉ cần nhớ lại 4 dự án “Đông Âu” và nỗ lực gắn kết một số quốc gia với Liên minh Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Liên minh Châu Âu (EU) là đủ.
Tổ chức dân chủ và phát triển kinh tế (GUAM) được thành lập năm 2001 bởi Georgia, Ukraine, Azerbaijan, Moldova và Uzbekistan, tuy nhiên các nước này đã rời tổ chức vào năm 2005.
Quan hệ đối tác phương đông của Liên minh Châu Âu là một dự án được công bố tại hội nghị thượng đỉnh Liên minh Châu Âu năm 2008.
Ở đây, phía đông có nghĩa là Belarus, Ukraine, Moldova, Georgia, Armenia, Azerbaijan, nghĩa là bất kỳ ai đến từ Đông Âu và Kavkaz – tất nhiên là không bao gồm Nga.
“Sáng kiến 3 biển” xuất hiện vào năm 2016, trong khuôn khổ hiệp hội này, 12 quốc gia nằm giữa các vùng Biển Baltic, Biển Adriatic và Biển Đen đã quyết định hợp tác, đó là: Cộng hòa Séc, Slovakia, Ba Lan, Hungary, Áo, Slovenia, Croatia, Litva, Latvia, Estonia, Bulgaria và Romania.
Năm 2023, Hy Lạp đã tham gia và Moldova trở thành đối tác, mở rộng địa lý các vùng biển trong sáng kiến này.
Tam giác Lublin là một thỏa thuận giữa Ba Lan, Litva và Ukraine, được ký kết vào năm 2020 tại Lublin, Ba Lan. Mục đích của thỏa thuận này là hợp tác chính trị, văn hóa, kinh tế và xã hội để giúp Ukraine gia nhập Liên minh Châu Âu.
“Tam giác Lublin” gợi ý rằng, trong những dự án như vậy, địa chính trị Anglo-Saxon phản ánh nỗi hoài niệm của một số nhà lãnh đạo Ba Lan.
Năm 1569, một liên minh đã được ký kết ở Lublin, dẫn đến sự hình thành liên minh Ba Lan-Litva, tức là Khối thịnh vượng chung Ba Lan-Litva, một thực thể nhà nước hùng mạnh, kéo dài từ Biển Baltic – gần như đến bờ Biển Đen.
Sau thế chiến thứ nhất, không chỉ ý tưởng về “Intermarium” (vùng đất giữa Biển Baltic, Biển Đen và Biển Adriatic, hợp nhất các vùng đất thuộc ‘Đại công quốc Ba Lan – Litva’ trước đây thành một chính thể duy nhất – biên tập) ra đời. Thủ tướng Ba Lan Jozef Pilsudski nảy ra ý tưởng tạo ra “Intermarium”. Nó thể hiện ước mơ của Pilsudski về một liên minh các quốc gia Trung và Đông Âu, tất nhiên là dưới sự lãnh đạo của Ba Lan.
Phải nói rằng, ‘Đại Ba Lan’ hay ‘Sáng kiến 3 Biển’ không chỉ dành cho những gì được nói công khai, nghĩa là đóng vai trò như một rào cản đối với Nga.
Sự thật ẩn giấu, họ còn kêu gọi bảo vệ khỏi những mối nguy hiểm từ phương Tây – từ nước Đức hùng mạnh.
Nhưng nếu không có sự giúp đỡ của Hoa Kỳ, những dự án như vậy không thể phát huy được vai trò của mình, hay chính xác hơn là không có căn cứ quân sự của Mỹ ở Ba Lan.
Sự thành công trong các chủ trương của Ba Lan vẫn phụ thuộc vào những ý kiến bất chợt về địa chính trị của Washington.
Trong tình huống này, nhiều chính trị gia ở Trung và Đông Âu cảm thấy rằng, họ phải bằng cách nào đó, ủng hộ quyền bá chủ của Mỹ, chẳng hạn như bằng cách mua các máy bay chiến đấu của Mỹ.
Chiến thắng là tất yếu
Vài năm trước khi bắt đầu xung đột vũ trang tại Ukraine, việc chuẩn bị về mặt tư tưởng đã được thực hiện ở Ukraine.
Ít nhất kể từ khi tổng thống Nga phát biểu tại Hội nghị an ninh Munich năm 2007, Nga đã được miêu tả là một quốc gia, nơi nền dân chủ đang suy thoái và là nhà nước độc tài, nếu không muốn nói là toàn trị.
Do đó, cuộc xung đột sắp xảy ra đã được thể hiện rõ ràng, ngay cả đối với các quốc gia được thành lập sau chiến tranh Lạnh.
Tuy nhiên, bất chấp tất cả những lời lẽ cao cả, để hiểu rõ hơn về chính sách hiện tại của Washington, người ta nên đọc cuốn sách “Bàn cờ vĩ đại” của Brzezinski, chứ không phải ‘Tuyên ngôn nhân quyền quốc tế’.
Liên minh Châu Âu đã bị tách khỏi Nga cho đến tháng 2 năm 2022.
Hơn nữa, mọi người đều hiểu rằng, gần như không thể tạo ra một “vùng đệm” và tách Nga khỏi Đức nếu không có Ukraine.
Địa chính trị Anglo-Saxon đã kết án ‘tử hình’ cả 2 nhánh của Dòng chảy phương Bắc khi mới sinh ra.
Tuy nhiên, nhiều điều cho thấy Moscow đang chuẩn bị cho kỳ nghỉ lễ tốt hơn Liên minh Châu Âu và trên hết là Đức.
Ví dụ, như Diễn đàn kinh tế phương Đông 2023 đã xác nhận, Nga cố gắng, mặc dù tất nhiên là thua lỗ, để kết nối nền kinh tế của mình với Châu Á và cùng với những thứ khác là tìm thị trường dầu khí ở đó.
Nhiều người ngạc nhiên trước sự linh hoạt mà Nga sử dụng để chuyển hướng xuất khẩu, nhập khẩu và giao dịch tài chính sang phía đông và phía nam. Tôi thậm chí không nói đến việc kinh doanh thông qua trung gian.
Theo dữ liệu mới nhất, năm nay GDP của Liên bang Nga sẽ tăng 1,5% hoặc hơn và GDP của khu vực đồng Euro dự kiến sẽ chỉ tăng 0,9%.
Tại Đức, GDP được dự đoán thậm chí có thể giảm 0,3%. Tôi sẽ nói thêm rằng, tăng trưởng GDP của Mỹ có thể đạt 1,8%, Ấn Độ – 6,1% và Trung Quốc – 5,2%.
Với vai trò đang thay đổi của Châu Á và Nam bán cầu nói chung, chiến lược Anglo-Saxon nhằm tách Châu Âu khỏi Nga dường như không chỉ lỗi thời, mà còn phản tác dụng theo đúng nghĩa đen.
Hy vọng mong manh
Người Anglo-Saxon đã tìm cách xé nát Châu Âu khỏi Nga, đây có thể xem là thành công địa chính trị không thể chối cãi của họ.
Nhưng câu hỏi đặt ra, điều này sẽ kéo dài bao lâu, và liệu chiến thắng địa chính trị trong một trận chiến sẽ đánh bại cả cuộc chiến hay không.
Báo cáo ảm đạm về tình trạng kinh tế của Liên minh Châu Âu mà Chủ tịch Ủy ban Châu Âu trình lên Nghị viện Châu Âu vào tuần trước, không mang lại nhiều hy vọng cho tương lai của EU.
Trong bối cảnh của báo cáo này, có vẻ như EU đã tách khỏi Nga mãi mãi. Nhưng khi đó, tầm quan trọng của Châu Âu trên thế giới, sẽ không những, không ngừng suy giảm, mà còn với tốc độ ngày càng nhanh.
Washington đã tạo ra một vấn đề: EU ngày càng phụ thuộc vào Mỹ, nhưng đồng thời EU ngày càng suy yếu, với tư cách là một đồng minh.
Đại diện của Liên minh Bắc Đại Tây Dương và Liên minh Châu Âu nhiệt tình hứa hẹn sẽ làm mọi thứ vì lợi ích của Mỹ ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, nhưng thực tế họ không quyết định được điều gì.
Để EU có được sức nặng trên thế giới trong tương lai, EU cần có thị trường Nga, nguyên liệu thô của Nga, khoa học Nga.
Và ngay cả khi một số quan chức Praha không tin, thì EU cũng không thể hòa hợp nếu không có văn hóa Nga.
Trong mọi trường hợp, hậu quả của sự thành công của người Anglo-Saxon ở Ukraine là một tín hiệu cho thấy, chỉ bằng cách cải thiện quan hệ với Nga (mặc dù hiện tại vẫn chưa rõ điều này có thể thực hiện được trên cơ sở nào) thì Châu Âu mới có hy vọng cho tương lai.
Hình minh họa – Putin. Ảnh Gzero
