Các nước BRICS và nhiều nước khác đang đẩy mạnh thanh toán thương mại quốc tế giữa họ bằng đồng nội tệ.
Quá trình từ bỏ đồng đô la (phi đô la hóa) trong thanh toán quốc tế dần bắt đầu. Ngày càng có nhiều thỏa thuận được thực hiện để tài trợ cho thương mại song phương bằng tiền tệ quốc gia.
Ý tưởng tương tự đang được thúc đẩy ở các quốc gia BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi), những quốc gia này trong tương lai có thể tạo lập đồng tiền chung của riêng mình.
Ý tưởng này có vẻ tốt hơn so với “tiền kỹ thuật số dựa trên rổ tiền tệ quốc gia của các quốc gia thành viên” đã được đề xuất vào giữa tháng 6/2023. Phó chủ tịch Ngân hàng phát triển mới của khối BRICS (NDB), Leslie Massdorp đã nói với hãng tin Bloomberg vào đầu tháng này (tháng 7/2023): Bất kỳ giải pháp thay thế thanh toán nào, là, tham vọng dài hạn đối với các quốc gia trong khối BRICS.
Đề xuất của các nước BRICS về việc tạo ra một loại tiền tệ chung được hỗ trợ bằng vàng đã không được các nhà phân tích chú ý.
“Bởi vì ngày nay, vàng là một loại hàng hóa có giá thị trường chịu ảnh hưởng của bất ổn quốc tế. Đây không còn là ý tưởng quan trọng – đã tồn tại 100 năm trước, khi bản vị vàng có hiệu lực”, Marcelo Bruchanski, nhà nghiên cứu tại Conicet, chuyên gia về vàng cho biết.
Ông nói thêm: “Vào đầu những năm 1970, một ounce vàng trị giá 35 đô la, và bây giờ là 1.800 đô la, nó đã tăng nhiều hơn so với các hàng hóa khác”.
Vì vậy, thật khó tìm ra lý do hợp lý để ràng buộc một loại tiền tệ với vàng, “nhưng đó là những gì họ đang nói đến trong nỗ lực đạt được một thỏa thuận nào đó”, bởi vì xét cho cùng, đó cũng là một loại tiền tệ.
Tất nhiên, người ta không biết đồng tiền BRICS sẽ được phát hành với tỷ lệ bao nhiêu so với vàng và điều đáng chú ý là “tiền tệ vàng có tiêu chuẩn chứng nhận rất cao”.
Genaro Grasso, nhà kinh tế tại Ban kinh tế chính trị của Ủy ban kiểm soát trung ương Argentina: “Cơ chế như vậy không linh hoạt lắm – xét cho cùng, mỗi khi các nước BRICS muốn phát hành tiền tệ, họ sẽ phải mua vàng”.
Vẫn còn quá sớm để ‘tưởng tượng’ về sự hình thành một đồng tiền chung của khối BRICS, càng không thể dự đoán, liệu nó có thành công hay không.
Emiliano Libman, tiến sĩ kinh tế và nhà nghiên cứu tại Concicet và Fundar cho biết: “Thương mại giữa các nước trong khối BRICS không ‘gắn kết’ như trong trường hợp của Liên minh châu Âu (EU). Đồng tiền này sẽ kích thích thương mại trong nước và đến lượt nó, bổ sung cho chính sách đối ngoại của Trung Quốc.
Chậm “phi đô la hóa”
“Trung Quốc quan tâm đến việc củng cố thương mại quốc tế và họ muốn thoát khỏi sự phụ thuộc vào đồng đô la” – phi đô la hóa, Marcelo Bruchanski phân tích tình hình hiện tại, do xung đột Nga-Ukraina và các biện pháp trừng phạt do Hoa Kỳ áp đặt.
Trung Quốc đang tìm cách tăng cường quan hệ thương mại. Việc cung cấp khí đốt của Nga cho Trung Quốc đã được thực hiện bằng đồng Rúp Và Nhân Dân Tệ kể từ khi CNPC và Gazprom ký kết thỏa thuận vào năm 2022. Đổi lại, các ngân hàng Nga bị loại khỏi Hệ thống truyền thông điệp tài chính trong thanh toán quốc tế (SWIFT), nó đã được chuyển sang hệ thống CIPS của Trung Quốc, thay cho SWIFT.
Trung Quốc cần các mối quan hệ thương mại này để được cung cấp nguyên liệu thô. Một ví dụ khác là các cuộc đàm phán với Saudi Arabia trong việc thanh toán dầu bằng đồng Nhân Dân Tệ.
Nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình cho biết vào tháng 12 năm 2022, các hoạt động sẽ được hỗ trợ hoàn toàn bởi Sàn giao dịch dầu khí tự nhiên Thượng Hải.
Argentina và Brazil cũng tham gia hệ thống thương mại này, cho phép thanh toán hàng nhập khẩu bằng đồng Nhân Dân Tệ từ tháng 4/2023.
Brazil có thể tham gia hệ thống CIPS và Argentina gần đây đã hoàn thành khoản thanh toán cho IMF bằng đồng Nhân Dân Tệ, Pakistan sẽ thanh toán tiền mua khí đốt của Nga bằng Nhân Dân Tệ, trong khi Iraq và Thái Lan cũng sẽ giới thiệu hệ thống thanh toán bằng nội tệ trong năm 2023.
Trung Quốc đã kiên nhẫn theo đuổi chính sách củng cố và quốc tế hóa đồng Nhân Dân Tệ từ đầu những năm 2000.
Từ cuộc khủng hoảng thế giới năm 2008, Trung Quốc bắt đầu đạt được sức mạnh của mình trong giao dịch thương mại bằng hoán đối tiền tệ với các ngân hàng trung ương trên thế giới.
Theo Ngân hàng nhân dân Trung Quốc, mức tăng trưởng hàng năm lớn nhất từ việc sử dụng các giao dịch hoán đổi được ghi nhận vào quý đầu tiên của năm 2023 (20 tỷ đô la hoặc 109 nghìn Nhân Dân Tệ), mặc dù họ không chỉ định các thỏa thuận như vậy hoặc ký kết ở các quốc gia.
Một cột mốc quan trọng khác được ghi nhận vào năm 2016 với việc IMF chấp nhận đồng Nhân Dân Tệ làm tiền tệ quốc tế, cho phép nó trở thành một trong 5 loại tiền tệ chính có khả năng thực hiện chức năng cung ứng tiền của thế giới.
“Mặc dù Trung Quốc ngày càng trở nên quan trọng trong thương mại quốc tế, đặc biệt là sau khi bùng nổ cuộc xung đột Nga-Ukraina, nhưng điều này không phải lúc nào cũng xảy ra đối với việc trở thành đồng tiền dự trữ chính của thế giới. Nhiều công ty thường đổi đồng Nhân Dân Tệ nhận được sang đô la để duy trì khoản tiết kiệm của họ”, Genaro Grasso cho biết.
Hiện tại, 89% giao dịch thương mại và tài chính quốc tế được thực hiện bằng đô la, vì vậy, như Bộ trưởng tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen đã nói trong tuần này, cho đến nay không có gì đe dọa vị thế của đồng đô la Mỹ trên thị trường thế giới.
