Tác giả: Stephen Schneider, giáo sư thiên văn học, UMass Amherst
Hạ chí đánh dấu sự bắt đầu chính thức của mùa hè. Nó mang đến ngày dài nhất và đêm ngắn nhất trong năm ‘cho 88% dân số thế giới sống ở Bắc bán cầu’. Mọi người trên khắp thế giới theo truyền thống quan sát sự thay đổi của các mùa bằng lửa trại và lễ hội.
Các nhà thiên văn học có thể tính toán thời điểm chính xác cho ngày chí (Hạ chí và Đông chí), khi Trái Đất đạt đến điểm trên quỹ đạo của nó, nơi Cực Bắc tạo thành góc gần Mặt Trời nhất.
Thời điểm đó sẽ là lúc 10:58 sáng theo giờ miền Đông vào ngày 21 tháng 6 năm nay. Từ Trái Đất, Mặt Trời sẽ xuất hiện ở vị trí xa nhất về phía bắc so với các ngôi sao. Những người sống ở chí tuyến Bắc, cách Xích đạo 23,5 độ về phía bắc, sẽ thấy Mặt Trời đi thẳng qua đỉnh đầu vào buổi trưa.
Sáu tháng nữa, Mặt Trời sẽ đạt đến cực Nam và đi qua đỉnh đầu người dân ở Vòng chí tuyến Nam, còn người dân ở phía Bắc sẽ trải qua những ngày ngắn nhất trong năm vào ngày Đông chí.
Góc của Mặt Trời so với đường xích đạo của Trái Đất thay đổi ‘dần dần’ gần với các điểm chí, đến mức nếu không có thiết bị, sự thay đổi này khó có thể nhận thấy trong khoảng 10 ngày. Đây là nguồn gốc của từ solstice, có nghĩa là ‘Mặt Trời đứng yên’ (một từ có nguồn gốc từ tiếng Latin, biên tập)
Sự dịch chuyển chậm này có nghĩa là ngày 21 tháng 6 chỉ dài hơn ngày 19 tháng 6 khoảng 1 giây ở vĩ độ trung bắc. Sẽ mất khoảng một tuần trước khi có sự thay đổi hơn một phút đối với lượng ánh sáng ban ngày được tính toán. Ngay cả như vậy cũng chỉ là ước tính gần đúng – bầu khí quyển của Trái đất bẻ cong ánh sáng trên đường chân trời theo các mức khác nhau tùy thuộc vào thời tiết, điều này có thể gây ra sự thay đổi ‘hơn một phút’ đối với thời gian Mặt Trời mọc và lặn.
Các di tích tại Stonehenge ở Anh, Karnak ở Ai Cập và Chankillo ở Peru cho thấy rằng mọi người trên khắp thế giới đã ghi nhận hành trình về phía bắc và phía nam của Mặt Trời trong hơn 5.000 năm qua (ngày Đông chí và Hạ chí).
Từ vòng tròn đá đứng tại Stonehenge, Mặt Trời sẽ mọc trực tiếp trên một đại lộ cổ xưa dẫn về phía đông bắc vào ngày Hạ chí. Chúng ta biết rất ít về những người đã xây dựng Stonehenge, hoặc tại sao họ lại nỗ lực đến như vậy để xây dựng nó – di chuyển những khối đá nặng hàng tấn từ các mỏm đá cách xa tới 140 dặm.
Tất cả những điều này để đánh dấu điểm trên đường chân trời nơi Mặt Trời quay trở lại mỗi năm để nghỉ ngơi một thời gian, trước khi di chuyển về phía nam một lần nữa. Có lẽ họ, giống như chúng ta, đã ăn mừng tín hiệu này của sự thay đổi mùa sắp tới.
Nguồn: Stephen Schneider – theconversation.com – Úc
Xem thêm: Ngày Hạ chí là gì?
