Cuộc tấn công bất ngờ vào thành phố Aleppo của Syria do lực lượng đối lập thực hiện vào thứ tư (ngày 27 tháng 11 năm 2024) dường như đã khiến chính phủ Syria của Bashar al-Assad và các đồng minh của ông, cũng như phần lớn thế giới, trở tay không kịp.
Hiện nay, khi Lực lượng không quân Syria và Nga tấn công lực lượng đối lập ở tây bắc Syria, cuộc xung đột tàn khốc mà nhiều người hy vọng đã dừng lại kể từ thỏa thuận ngừng bắn năm 2020 đang có dấu hiệu bùng phát trở lại.
Liệu cuộc chiến hiện tại có phải là một phần của cuộc chiến đang diễn ra ở Syria không?
Đúng!
Cuộc cách mạng Syria năm 2011 đã không thể lật đổ được nhà lãnh đạo Syria, Bashar al-Assad.
Bashar al-Assad dựa vào sự ủng hộ của các đồng minh là Nga, Iran và nhóm Hezbollah của Lebanon, những người đã hỗ trợ Bashar al-Assad để dập tắt cuộc nổi dậy.
Cuộc giao tranh thu hút cả các nhóm vũ trang khu vực hiện có, như ISIL (ISIS) và al-Qaeda, những nhóm đã thiết lập mối liên hệ với các nhóm nổi dậy ở Syria – và tạo ra các phe phái mới như Hayat Tahrir al-Sham (HTS), nhóm đã chỉ huy cuộc tấn công vào Aleppo vào thứ tư (ngày 27 tháng 11 năm 2024).
Xem thêm: Nội chiến Syria quay trở lại: Bàn tay của Mỹ và Israel?
Những nhóm nào ở Syria đang chống lại chính phủ Syria của Bashar al-Assad?
Nhiều nhóm được thành lập để tham gia xung đột, chiến đấu với cả lực lượng chính quyền và đôi khi là chống đối nhau, khi hệ tư tưởng của họ xung đột.
Tuy nhiên, khi cuộc xung đột tiếp diễn, và hỏa lực của Nga và Iran bắt đầu chuyển hướng cuộc xung đột theo hướng có lợi cho chính phủ Syria, phần lớn các nhóm này đã bị đẩy về tỉnh Idlib ở phía tây bắc Syria, đặc biệt là sau khi họ bị đẩy lui khỏi Aleppo vào năm 2016 sau gần 4 năm giao tranh.
Trong khi nhiều phe phái ‘phiến quân’ tranh giành quyền thống trị ở Idlib, HTS nổi lên là phe thống trị trong số các phiến quân đối lập tại Syria.
Được thành lập vào năm 2017 thông qua việc sáp nhập nhiều nhóm khác nhau, chủ yếu là Jabhat al-Nusra, nhóm này hoạt động thông qua “Chính phủ cứu quốc Syria” – Syrian Salvation Government (chính phủ đối lập) để quản lý phần lớn Idlib, bao gồm hệ thống an ninh, tài chính và tư pháp.
Jabhat al-Nusra, vốn từ lâu đã liên kết với al-Qaeda, đã chính thức cắt đứt quan hệ với al-Qaeda trước khi HTS được thành lập, đổi tên thành Jabhat Fateh al-Sham, rồi sau đó là HTS.
Cuộc nội chiến Syria khốc liệt đến mức nào?
Gần như tận thế!
Liên Hợp Quốc ước tính rằng, từ tháng 3 năm 2011 đến tháng 3 năm 2021, cuộc chiến ở Syria đã giết chết 306.887 thường dân vô tội.
Hơn một nửa trong số 21 triệu dân của Syria trước chiến tranh cũng phải di dời vì chiến sự.
Các khía cạnh của cuộc chiến đấu này có mức độ tàn bạo khủng khiếp.
Chính phủ Syria bị cáo buộc sử dụng vũ khí hóa học và bom thùng (barrel bombs) vào các khu vực dân sự khi chiến đấu cùng các đồng minh để đàn áp cuộc nổi loạn chống lại họ, nhưng không thành công trong việc dập tắt hoàn toàn.
Trong khoảng trống quyền lực, các nhóm vũ trang phát triển mạnh và ISIS đã giành được chỗ đứng, thành lập một “Vương quốc Hồi giáo” xung quanh thành phố Raqqa của Syria vào năm 2014, một sự hiện diện gây ra bạo lực cho các nhóm thiểu số và chỉ chấm dứt vào năm 2017 sau khi Lực lượng dân chủ Syria được phương Tây hỗ trợ đánh đuổi ISIS (Nga cũng hỗ trợ Quân đội Syria chống lại ISIS, biên tập).
Điều gì đã gây ra chiến tranh?
Trong khi việc thiếu tự do và khó khăn kinh tế khiến người dân phẫn nộ với chính phủ Syria, thì chính cuộc đàn áp tàn bạo đối với người biểu tình cuối cùng đã thúc đẩy họ cầm vũ khí.
Vào tháng 3 năm 2011, lấy cảm hứng từ các Cách mạng màu ở Tunisia và Ai Cập, các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ đã nổ ra ở Syria.
Người ta cho rằng hiện tượng nóng lên toàn cầu đã đóng vai trò châm ngòi cho cuộc nổi dậy năm 2011 tại Syria.
Hạn hán nghiêm trọng đã xảy ra ở Syria từ năm 2007 đến năm 2010, khiến tới 1,5 triệu người phải di cư từ nông thôn vào thành phố, làm trầm trọng thêm tình trạng nghèo đói và bất ổn xã hội.
Vào tháng 7 năm 2011, những người đào tẩu khỏi quân đội đã tuyên bố thành lập Quân đội Syria Tự do (FSA), một nhóm có mục tiêu lật đổ chính phủ, đánh dấu sự trượt dốc vào xung đột vũ trang.
Xem thêm: Các nhóm lực lượng đối lập đang kiểm soát Syria là ai?
Có phải rất nhiều nước đã tham gia chiến đấu không?
Họ đã làm thế!
Sự hậu thuẫn của nước ngoài và sự can thiệp công khai đóng vai trò lớn trong cuộc nội chiến ở Syria.
Nga chính thức tham gia cuộc xung đột vào năm 2015 và tiếp tục ủng hộ tổng thống Syria, Bashar al-Assad kể từ đó. Iran và Iraq, cũng như Hezbollah có trụ sở tại Lebanon cũng ủng hộ chính phủ Syria của Bashar al-Assad.
Hỗ trợ cho các phe phái đối lập tại Syria từ của các nước trên thế giới thường tách biệt nhau, bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi Arabia và Hoa Kỳ, cùng nhiều quốc gia khác.
Israel cũng đã tiến hành các cuộc không kích bên trong Syria, được cho là nhằm vào Hezbollah và các chiến binh và các nhóm ủng hộ chính phủ Syria.
Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia đã cắt đứt quan hệ với Bashar al-Assad vào năm 2011 và có chung đường biên giới dài với miền bắc Syria, là quốc gia có liên quan chặt chẽ nhất.
Phần lớn biên giới này nằm ở các khu vực do phe đối lập kiểm soát và khu vực người Kurd ở Syria, nơi mà Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã tuyên bố là có các thành viên của Đảng Công nhân người Kurd (PKK) bị cấm đang hoạt động tại Thổ Nhĩ Kỳ.
Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ Quân đội Syria Tự do (FSA) và căng thẳng gia tăng sau khi lực lượng chính phủ Syria bắn hạ một máy bay chiến đấu của Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2012 và các cuộc giao tranh biên giới nổ ra.
Năm 2016, Thổ Nhĩ Kỳ đã phát động ‘Chiến dịch Lá chắn Euphrates’ vào Syria, tuyên bố rằng mục tiêu của chiến dịch là đẩy lùi ISIS khỏi biên giới nước này, cũng như Đảng người Kurd hàng đầu là PYD (Đảng Liên minh Dân chủ của người Kurd).
Xem thêm: 14 câu hỏi về Nội chiến Syria cần được trả lời?
Phản ứng quốc tế đối với cuộc nội chiến ở Syria như thế nào?
Một số quốc gia đã cắt đứt quan hệ với Bashar al-Assad khi cáo buộc ông chống lại người dân Syria.
Syria đã bị trục xuất khỏi Liên đoàn Ả Rập vào năm 2011 và nhiều quốc gia riêng lẻ đã cắt đứt quan hệ, bao gồm Canada, Đức, Mexico, Thổ Nhĩ Kỳ, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ.
Khi sự hiện diện của ISIS ở Syria bị phát hiện, Liên minh toàn cầu chống Daesh (thuật ngữ tiếng Ả Rập để chỉ ISIS), bao gồm khoảng 87 quốc gia, đã bắt đầu hỗ trợ Lực lượng Dân chủ Syria (Syrian Democratic Forces – SDF, một liên minh tự xưng do người Kurd lãnh đạo gồm các nhóm dân quân và phiến quân được Hoa Kỳ hậu thuẫn, biên tập) để trục xuất ISIS khỏi Raqqa (một thành phố ở phía bắc miền trung Syria – phía bắc sông Euphrates, cách Aleppo khoảng 160 km về phía đông, biên tập).
Gần đây Bashar al-Assad đã bình thường hóa quan hệ với các nước láng giềng? Bây giờ thì sao?
Ông ấy đã làm vậy!
Nhờ vào sự lắng dịu rõ ràng của các cuộc giao tranh, cũng như trận động đất tàn khốc xảy ra ở đất nước này và nước láng giềng Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 2 năm 2023, quá trình bình thường hóa ở Syria dường như đang diễn ra.
Bahrain, Oman, Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) bắt đầu bổ nhiệm đại sứ tại Syria từ năm 2021 trong khi Jordan bắt đầu ấm áp hơn với Syria sau trận động đất kinh hoàng xảy ra ở Syria và Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 2 năm 2023.
Liên đoàn Ả Rập, tổ chức đã đình chỉ Syria vào năm 2011, đã khôi phục tư cách thành viên của nước này vào tháng 5 năm 2023. Thậm chí đã có những lời đề nghị bắt đầu đàm phán giữa Syria và Thổ Nhĩ Kỳ.
Không rõ sự leo thang này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến những nỗ lực quốc tế của Bashar al-Assad, đặc biệt là sau khi một số quốc gia chỉ trích ông vì từ chối đàm phán với phe đối lập để giải quyết cuộc xung đột âm ỉ từ lâu.
Hình minh họa: Bản đồ chiến sự Syria. Ảnh FT
