Tác giả: Jay L. Zagorsky, Phó giáo sư, Đại học Boston
Bạn có bao giờ mua sản phẩm – chẳng hạn điện thoại hoặc đồ điện tử theo hình thức: ‘Mua trước trả sau’ (buy now pay later, BNPL)?
Ngày càng có nhiều công ty tài chính và ứng dụng cung cấp cho người tiêu dùng những khoản vay nhỏ, ngắn hạn, kết hợp giữa sự hài lòng tức thời với các khoản thanh toán không tính lãi và phí được trả theo từng khoản trong tương lai.
Là một nhà kinh tế học nghiên cứu về chi tiêu trong kỳ nghỉ và lễ hội đặc biệt, tôi đã bị hấp dẫn bởi các kế hoạch Mua trước trả sau (BNPL) khi nghiên cứu một cuốn sách về quá trình chuyển đổi sang xã hội không dùng tiền mặt.
Tôi chỉ nghe nói về chúng trong khoảng 2 năm trở lại đây, nhưng hiện tại nhiều sinh viên của tôi đang cân nhắc sử dụng các kế hoạch này để mua quà tặng trong kỳ nghỉ lễ. Tôi tự hỏi, liệu những ưu đãi này có quá tốt để trở thành sự thật không?
Xem thêm: Bạn luôn thiếu tiền, hướng dẫn cách lập kế hoạch tài chính cá nhân từ con số 0?
Chi tiêu trong những ngày lễ
Chi tiêu của người tiêu dùng thường tăng vọt vào dịp lễ, khi nhiều người mua quà cho người thân hoặc quà tặng (chẳng hạn mùa tết, biên tập).
Khi một câu chuyện làm bạn say mê, hãy nhớ rằng: Sự đóng góp của bạn sẽ giúp điều đó trở nên khả thi
Năm nay, người tiêu dùng Hoa Kỳ dự kiến sẽ chi gần 1 nghìn tỷ đô la Mỹ – đây sẽ là một con số kỷ lục – vào tháng 11 và tháng 12. Con số này thường chiếm khoảng 25% tổng doanh số bán lẻ trong năm khi người tiêu dùng tăng chi tiêu. Trung bình mỗi người chi tiêu khoảng 830 đô la.
Ngày xưa, trước khi có thẻ tín dụng, người tiêu dùng có ít lựa chọn để tính đến sự gia tăng đột biến trong chi tiêu vào dịp lễ này – ngoài việc chỉ để dành tiền tiết kiệm cá nhân.
Một số ngân hàng cung cấp cái gọi là ‘Câu lạc bộ tiết kiệm Giáng sinh’, trong đó khách hàng có thể gửi tiền tự động trong suốt cả năm để họ có thể sử dụng làm quà tặng vào cuối năm. Để đảm bảo tài khoản không bị ‘đột nhập’ sớm, có những ‘hình phạt’ tài chính đối với việc rút tiền sớm. Những hình phạt này sau đó được phân phối cho những người ‘chờ đợi lâu hơn’ (gửi tiền dài hạn hoặc đợi khi đến hạn, biên tập) để nhận được tiền tiết kiệm của họ.
Về phần mình, các nhà bán lẻ đã tạo ra chương trình trả góp (Mua trước trả sau, BNPL), cho phép người tiêu dùng đặt trước sản phẩm để đổi lấy khoản thanh toán trước, và các khoản thanh toán tiếp theo sẽ được thực hiện trong suốt cả năm.
Thẻ tín dụng xuất hiện vào những năm 1950, với ‘Diners Club’ là thẻ đa năng đầu tiên. Chúng cho phép người tiêu dùng mua đồ và trả tiền sau. Tất nhiên, điều đáng chú ý là bạn phải trả số dư trong một khoảng thời gian rất ngắn để tránh phí lãi suất cao.
Xem thêm: Rủi ro khi sử dụng thẻ tín dụng?
Mua trước trả sau …
Các gói Mua trước trả sau (BNPL) dường như mang lại lợi ích tốt nhất cho cả hai bên: Khả năng mua thứ gì đó ngay lập tức mà không mất bất kỳ chi phí nào – miễn là bạn thanh toán đúng hạn.
Thậm chí còn tốt hơn, nhiều công ty cho biết họ không kiểm tra các cơ quan tín dụng để quyết định ai được tham gia vào các kế hoạch này, thay vào đó họ sử dụng các thuật toán của riêng – để xác định rủi ro tín dụng.
Điều này có nghĩa là những người không có bất kỳ lịch sử tín dụng nào như thanh thiếu niên hoặc người nhập cư mới có thể tận dụng hình thức Mua trước trả sau (BNPL). Điều này cũng có nghĩa là những người đã sử dụng hết hạn mức thẻ tín dụng của mình cũng có thể tham gia. Khoảng 3/4 số người nộp đơn được chấp thuận gần như ngay lập tức.
Ý tưởng chung rất đơn giản: Khi bạn thấy thứ gì đó để mua, bạn trả ngay 25%, sau đó thực hiện thêm ba khoản thanh toán nữa sau mỗi 2 tuần. Sau 6 tuần, khoản mua sẽ được thanh toán hết.
Thị trường cho các loại hình cho vay này đang phát triển nhanh chóng. Cục bảo vệ tài chính người tiêu dùng (CFPB) gần đây đã khảo sát 5 bên cho vay, bao gồm PayPal và Afterpay, cung cấp các gói Mua trước trả sau (BNPL) và phát hiện ra rằng tổng khối lượng các khoản vay như vậy mà họ cung cấp đã tăng vọt từ 2 tỷ đô la vào năm 2019 lên 24 tỷ đô la vào năm 2021. Một ước tính cho thấy tổng thị trường sẽ đạt 1 nghìn tỷ đô la vào năm 2025.
Một cuộc khảo sát năm 2021 cho thấy đồ điện tử là mặt hàng được mua phổ biến nhất theo hình thức Mua trước trả sau (BNPL), tiếp theo là quần áo và thời trang.
Xem thêm: Google Pay kiếm tiền bằng cách nào?
Vì những công ty này không tính lãi suất hay phí, vậy họ kiếm tiền bằng cách nào?
Có hai cách: Họ thường tính phí người bán với một tỷ lệ phần trăm trên mỗi giao dịch mua và khách hàng không thể thanh toán đúng hạn sẽ phải trả phí trả chậm.
Trả nhiều hơn sau đó?
Có một số nhược điểm của chương trình Mua trước trả sau (BNPL).
Một lý do là chúng có thể khiến người tiêu dùng trở nên ‘quá sức’ và chi tiêu nhiều hơn mức họ có thể chi trả về cơ bản.
Một lý do nữa là sự dễ dàng khi đăng ký các khoản vay này, có thể chỉ mất vài cú nhấp chuột. Lý do thứ hai là giá có vẻ thấp hơn thực tế vì người tiêu dùng chỉ thấy số tiền mỗi lần thanh toán, thay vì tổng chi phí của mặt hàng.
CFPB phát hiện ra rằng khoảng 11% người vay đã bị tính ít nhất một khoản phí trả chậm vào năm 2021, điều này cho thấy họ đã chi tiêu quá mức. Phí trả chậm thường vào khoảng 7 đô la, chiếm khoảng 5% so với quy mô khoản vay trung bình là 135 đô la.
Một vấn đề khác là các kế hoạch thanh toán này không dễ dàng khi mọi người gặp khó khăn về tài chính. Khoảng 90% các khoản vay này được liên kết với thẻ ghi nợ, nghĩa là các khoản thanh toán sẽ tự động được khấu trừ từ tài khoản ngân hàng của người vay.
Vì vậy, khi ai đó không thanh toán, có khả năng là do không đủ tiền trong tài khoản của họ. Bên cạnh phí trả chậm, những người vay này cũng sẽ bị tính phí thấu chi (overdraft charges). Do đó, nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người dùng mới của các khoản vay ‘Mua trước trả sau’ sẽ phải chịu mức phí thấu chi tăng nhanh.
Xem thêm: Cách quản lý chi tiêu cá nhân với sự trợ giúp của tâm lý học
Mặc dù việc tặng quà trong kỳ nghỉ lễ là một phần quan trọng của mùa lễ, lời khuyên của tôi là hãy cẩn thận khi tận dụng các khoản vay Mua trước trả sau (BNPL) này.
Đừng chi tiêu quá sức. Nếu bạn đang nghĩ đến việc vay theo hình thức này, hãy đảm bảo rằng bạn thực sự có khả năng chi trả.
Tặng một món mang đến niềm vui cho người khác, nhưng lại làm hỏng cuộc sống tài chính của bạn không phải là một sự ‘đánh đổi’ tốt đẹp.
Hình minh họa: Quản lý tài chính cá nhân. Ảnh Freepik
Nguồn: Jay L. Zagorsky – theconversation.com – Úc
Xem thêm: Thẻ tín dụng: 2 loại ngày nên chú ý để tránh bị phạt
