Tác giả: Yasmina và Seena
Thuốc chẹn beta là loại thuốc thường được sử dụng để điều trị các vấn đề về tim mạch như cao huyết áp, đau ngực, nhịp tim không đều và suy tim. Ví dụ, ở Hoa Kỳ, cứ 5 người lớn thì có 1 người ở độ tuổi 60 – 79 được kê đơn thuốc chẹn beta.
Trong một nghiên cứu mới, chúng tôi nhận thấy việc sử dụng thuốc chặn beta (chẹn beta) có liên quan đến tỷ lệ bạo lực thấp hơn. Để khám phá lý do tại sao điều này có thể xảy ra, hãy bắt đầu với một số thông tin cơ bản.
Thuốc chẹn beta hoạt động bằng cách ngăn chặn các hormone gây căng thẳng và chất dẫn truyền thần kinh adrenaline và noradrenaline. Những điều này đóng một vai trò quan trọng trong phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy” của chúng ta. Trong tình huống căng thẳng, adrenaline và noradrenaline huy động não và cơ thể hoạt động bằng cách tăng lượng máu, mà tim bơm ra.
Thuốc chẹn beta ngăn chặn tác dụng của các hormone này. Điều này làm chậm nhịp tim, giảm huyết áp và cũng làm giảm căng thẳng. Vì lý do này, thuốc chẹn beta đôi khi được sử dụng để điều trị các vấn đề về hành vi và sức khỏe tâm thần thông thường, như lo lắng, trầm cảm và hung hăng.
Trong những năm gần đây, số lượng đơn thuốc chẹn beta để điều trị chứng lo âu đã gia tăng. Chúng đôi khi cũng được sử dụng trong các phòng khám và bệnh viện tâm thần để quản lý sự hung hăng và bạo lực ở bệnh nhân.
Đồng thời, cũng có lo ngại rằng, những người sử dụng thuốc chẹn beta có thể có nguy cơ trầm cảm và tự tử cao hơn. Nhưng các nghiên cứu đã mâu thuẫn với nhau. Một số người nhận thấy rằng thuốc chẹn beta làm giảm các vấn đề về sức khỏe tâm thần và hành vi, những người khác nhận thấy rằng chúng làm tăng các vấn đề về tâm thần, và một số không tìm thấy mối liên hệ nào.
Các bằng chứng mâu thuẫn khiến các bác sĩ gặp khó khăn trong việc đưa ra quyết định điều trị. Thuốc chẹn beta có hiệu quả trong điều trị các vấn đề về sức khỏe tâm thần và hành vi không? Hay thay vào đó, chúng có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần?
Những gì chúng ta đã làm
Để trả lời câu hỏi này, chúng tôi đã nghiên cứu 1,4 triệu người ở Thụy Điển đã được điều trị bằng thuốc chẹn beta. Chúng tôi đã theo dõi họ trong 8 năm, từ 2006 đến 2013. Chúng tôi muốn biết liệu việc sử dụng thuốc chẹn beta có liên quan đến các vấn đề sức khỏe tâm thần, bạo lực, cố gắng tự tử và tử vong do tự tử hay không.
Chúng tôi đã xác định người dùng thuốc chặn beta bằng cách phân tích dữ liệu từ các hiệu thuốc Thụy Điển và theo dõi mọi người thông qua các sổ đăng ký chăm sóc sức khỏe, tội phạm và tử vong khác nhau.
Đây là một nghiên cứu quan sát, nghĩa là chúng tôi đã quan sát các mô hình về sức khỏe tâm thần và các vấn đề về hành vi bằng cách kiểm tra các kết quả này trong sổ đăng ký.
Thông thường, trong một nghiên cứu quan sát như vậy, những người sử dụng thuốc chặn beta sẽ được so sánh với những người không sử dụng. Nhưng hai nhóm có thể khác nhau về những đặc điểm quan trọng, như tiền sử bệnh tâm thần.
Điều này làm cho việc giải thích kết quả trở nên khó khăn. Có bất kỳ sự khác biệt nào được nhận thấy do thuốc sử dụng thuốc chẹn beta không? Hay hai nhóm chỉ có những rủi ro cơ bản khác nhau?
Vì vậy, thay vào đó, chúng tôi sử dụng một thiết kế nghiên cứu, trong đó chúng tôi so sánh từng người với chính họ bằng cách so sánh các giai đoạn họ dùng thuốc chẹn beta với các giai đoạn không dùng thuốc.
Bằng cách này, chúng ta có thể giải thích ảnh hưởng của các yếu tố riêng biệt đối với mỗi người, như hoàn cảnh gia đình và thời thơ ấu hoặc lịch sử tâm thần.
Chúng tôi nhận thấy rằng khi mọi người dùng thuốc chẹn beta, họ có nguy cơ bị cảnh sát buộc tội bạo lực thấp hơn 13%. Họ cũng có nguy cơ nhập viện vì các vấn đề sức khỏe tâm thần thấp hơn 8%. Tuy nhiên, nguy cơ được điều trị khi có ý định tự tử hoặc tử vong vì tự tử cao hơn 8%.
Sau đó, chúng tôi tiến hành phân tích thứ cấp, trong đó chúng tôi kiểm tra các nhóm nhỏ người dùng thuốc chặn beta, ví dụ như những người có tiền sử bạo lực hoặc các vấn đề tâm thần. Nguy cơ bị buộc tội bạo lực thấp hơn khi sử dụng thuốc chặn beta là nhất quán.
Khi chúng tôi chia tỷ lệ nhập viện vì các vấn đề sức khỏe tâm thần thành các trường hợp rối loạn trầm cảm hoặc lo âu, chúng tôi nhận thấy nguy cơ nhập viện vì rối loạn trầm cảm nặng thấp hơn, nhưng không phải do rối loạn lo âu.
Chúng tôi cũng nhận thấy nguy cơ cố gắng tự tử và tử vong do tự tử cao hơn, đặc biệt ở những người mắc bệnh tim nghiêm trọng hoặc có tiền sử vấn đề tâm thần.
Chúng tôi biết từ nghiên cứu trước đây rằng, có nguy cơ tự tử cao hơn sau các vấn đề nghiêm trọng về tim. Mọi người có thể có những suy nghĩ bi quan, không chắc chắn về tương lai hoặc lo lắng về sức khỏe của mình.
Vì vậy, nỗi đau tâm lý liên quan đến các vấn đề về tim, chứ không phải là điều trị bằng thuốc chẹn beta, có thể là nguyên nhân chính đằng sau việc gia tăng các nỗ lực tự sát và tử vong do tự tử được tìm thấy trong nghiên cứu của chúng tôi.
Có thể sử dụng thuốc chẹn beta để quản lý bạo lực không?
Kết quả của chúng tôi về bạo lực phù hợp với bằng chứng từ các thử nghiệm nhỏ về điều trị bằng thuốc chẹn beta. Tuy nhiên, chúng tôi đã tăng mẫu nghiên cứu, kiểm tra tổng dân số nói chung và cũng mở rộng kết quả sang tội phạm.
Một lời giải thích khả dĩ cho kết quả của chúng tôi là thuốc chẹn beta giúp kiểm soát phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy của cơ thể trước các tình huống căng thẳng, do đó làm giảm sự kích động và căng thẳng có thể dẫn đến hành vi bạo lực.
Vì đây là một nghiên cứu quan sát nên nó không thể chứng minh rằng, thuốc chẹn beta làm giảm bạo lực, chỉ có thể chứng minh rằng có mối liên hệ giữa chúng.
Để hiểu vai trò của thuốc chẹn beta trong hành vi gây hấn và bạo lực, cần có các nghiên cứu sử dụng các thiết kế khác (chẳng hạn như thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên và nghiên cứu trong phòng thí nghiệm).
Nếu những nghiên cứu này xác nhận kết quả của chúng tôi, thuốc chẹn beta có thể được sử dụng rộng rãi hơn để kiểm soát bạo lực ở một số người, đặc biệt là những người có các yếu tố nguy cơ nền như các vấn đề tâm thần nghiêm trọng.
Vì các phương pháp điều trị bạo lực dựa trên bằng chứng còn hạn chế nên đây có thể là một phát hiện quan trọng.
Tác giả:
Yasmina Molero, nhà nghiên cứu khoa học thần kinh lâm sàng, Viện Karolinska
Seena Fazel, giáo sư tâm thần pháp y, Đại học Oxford
