Tác giả: Bhagya Subrayan, nghiên cứu sinh tiến sĩ vật lý và thiên văn học, Đại học Purdue
Tại sao năm nhuận có 366 ngày? Trái đất có chuyển động chậm hơn sau mỗi 4 năm không?
Bạn có thể đã quen với việc nghe rằng, Trái Đất mất 365 ngày để hoàn thành một vòng, nhưng hành trình đó thực sự kéo dài khoảng 365 ngày 6 giờ 9 phút. Năm nhuận giúp giữ cho lịch 12 tháng khớp với chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời.
Sau 4 năm, những giờ còn lại cộng lại thành một ngày trọn vẹn. Trong năm nhuận, chúng ta thêm ngày này vào tháng 2, khiến tháng này dài 29 ngày thay vì 28 ngày như thông thường.
Ý tưởng về việc bù đắp hàng năm có từ thời La Mã cổ đại, khi mọi người có lịch với 355 ngày thay vì 365 ngày, vì nó dựa trên chu kỳ và pha của Mặt Trăng. Họ nhận thấy rằng lịch của họ không đồng bộ với các mùa, vì vậy họ bắt đầu thêm một tháng nữa, được gọi là Mercedonius, cứ hai năm một lần để bù đắp những ngày bị mất.
Vào năm 45 trước công nguyên, hoàng đế La Mã Julius Caesar đã giới thiệu một loại lịch mặt trời, dựa trên một loại lịch được phát triển ở Ai Cập. Cứ 4 năm một lần, tháng hai lại có thêm một ngày để giữ cho lịch phù hợp với hành trình của Trái Đất quanh Mặt Trời. Để vinh danh Caesar, hệ thống này vẫn được gọi là Lịch Julian.
Xem thêm: Vì sao vào năm nhuận, tháng 2 có 29 ngày?
Nhưng đó không phải là sự điều chỉnh cuối cùng. Theo thời gian, mọi người nhận ra rằng, hành trình của Trái đất không chính xác là 365,25 ngày – thực tế là mất 365,24219 ngày (Trái Đất quay quanh Mặt Trời mất 365 ngày 5 giờ 48 phút và 45 giây, biên tập), ít hơn khoảng 11 phút. Vì vậy, việc thêm một ngày trọn vẹn sau mỗi 4 năm thực sự là một sự điều chỉnh nhiều hơn một chút so với mức cần thiết.
Năm 1582, Giáo hoàng Gregory XIII đã ký một sắc lệnh thực hiện một điều chỉnh nhỏ. Vẫn sẽ có một năm nhuận sau mỗi 4 năm, ngoại trừ những năm “thế kỷ” – những năm chia hết cho 100, như 1700 hoặc 2100 – trừ khi chúng cũng chia hết cho 400. Nghe có vẻ hơi giống một câu đố, nhưng điều chỉnh này khiến lịch thậm chí còn chính xác hơn – và từ thời điểm đó, nó được gọi là lịch Gregory.
Xem thêm: Tại sao một tuần có 7 ngày – nền văn minh nào tạo ra nó?
Sẽ thế nào nếu chúng ta không có năm nhuận?
Nếu lịch không thực hiện sự điều chỉnh nhỏ đó sau mỗi 4 năm, nó sẽ dần dần mất đi sự liên kết với các mùa. Qua nhiều thế kỷ, điều này có thể dẫn đến các điểm chí và điểm phân xảy ra vào những thời điểm khác nhau so với dự kiến. Thời tiết mùa đông có thể sai lệnh – theo những gì lịch cho thấy là mùa hè và nông dân có thể trở nên bối rối về thời điểm gieo hạt giống của họ.
Nếu không có năm nhuận, lịch của chúng ta sẽ dần mất kết nối với các mùa.
Các loại lịch khác trên thế giới có cách riêng để tính giờ. Lịch Do Thái, được điều chỉnh bởi cả Mặt Trăng và Mặt Trời, giống như một câu đố lớn với chu kỳ 19 năm. Thỉnh thoảng, nó lại thêm một tháng nhuận để đảm bảo rằng các lễ kỷ niệm đặc biệt diễn ra đúng vào thời điểm thích hợp.
Lịch Hồi giáo thậm chí còn khác thường hơn. Nó tuân theo các pha của Mặt Trăng và không thêm ngày. Vì một năm âm lịch chỉ dài khoảng 355 ngày, nên các ngày chính trong lịch Hồi giáo sẽ dịch chuyển sớm hơn 10 đến 11 ngày mỗi năm theo dương lịch.
Ví dụ, tháng Ramadan, tháng ăn chay của người Hồi giáo, rơi vào tháng thứ chín của lịch Hồi giáo. Năm 2024, tháng này sẽ diễn ra từ ngày 11 tháng 3 đến ngày 9 tháng 4; năm 2025, tháng này sẽ diễn ra từ ngày 1 đến ngày 29 tháng 3; và năm 2026, tháng này sẽ được tổ chức từ ngày 18 tháng 2 đến ngày 19 tháng 3.
Xem thêm: Tại sao tháng 2 ngắn hơn các tháng còn lại trong năm?
Học hỏi từ các hành tinh
Thiên văn học bắt nguồn từ việc hiểu cuộc sống hàng ngày của chúng ta, liên kết các sự kiện xung quanh chúng ta với các hiện tượng thiên thể. Khái niệm năm nhuận minh họa cách con người từ thời xa xưa đã tìm thấy trật tự trong những điều kiện có vẻ hỗn loạn.
Những công cụ đơn giản, thô sơ nhưng hiệu quả, ra đời từ những ý tưởng sáng tạo của các nhà thiên văn học và nhà tiên tri thời cổ đại, đã cung cấp cái nhìn thoáng qua đầu tiên về việc hiểu bản chất bao trùm của thời gian. Một số phương pháp cổ xưa, chẳng hạn như phép đo thiên văn và danh sách các vật thể thiên văn, vẫn tồn tại cho đến ngày nay, cho thấy bản chất vượt thời gian của hành trình tìm hiểu bản chất của chúng ta.
Những người nghiên cứu về vật lý và thiên văn học vốn tò mò về cách vận hành của vũ trụ và nguồn gốc của chúng. Công việc này rất thú vị, nhưng cũng vô cùng khiêm nhường. Nó liên tục cho thấy rằng trong kế hoạch lớn, cuộc sống của chúng ta chỉ chiếm một giây trong không gian và thời gian rộng lớn – ngay cả trong những năm nhuận khi chúng ta thêm vào đó một ngày.
