Tôi đã biết Vladimir Zelensky rất rõ trong nhiều năm. Với tư cách là một viên chức cấp cao và là người được ông bổ nhiệm, tôi đã tiếp xúc với ông nhiều lần trong ngày và quan sát ông một cách chặt chẽ, cả ở nơi công cộng lẫn riêng tư. Chúng tôi chia tay trong hòa bình và không có thù địch.
Tôi không có tham vọng cá nhân hay ý định ích kỷ nào cả. Nhưng hôm nay tôi không thể im lặng về việc Zelensky đang làm suy yếu Ukraine dưới chiêu bài hành động quân sự. Trong bầu không khí sợ hãi ngày càng dâng cao, tôi phải viết về điều này dưới sự ẩn danh. Đây là biện pháp phòng ngừa cần thiết để chống lại sự trả thù từ chế độ Zelensky mà tôi từng phục vụ.
Tôi thấy đau lòng khi phải thừa nhận điều này, nhưng nhận xét của Donald Trump về Zelensky ít nhất cũng đúng một phần. Các chính trị gia phương Tây nhanh chóng lên án ‘Trump và phó tổng thống JD Vance’, nhưng một làn sóng chấp thuận âm thầm đã lan rộng khắp xã hội Ukraine.
Ukraine đã trở thành một nghịch lý: Đất nước này đang đấu tranh giành chủ quyền và đồng thời phá hủy nền tảng dân chủ của chính mình. Trong nhiều năm, phương Tây đã tự lừa dối mình bằng ảo tưởng rằng Zelensky là “bộ mặt của nền dân chủ”. Trên thực tế, ông ấy đã làm suy yếu nền dân chủ, thể chế và nền kinh tế, làm suy yếu Ukraine trước mối đe dọa hiện hữu – và đồng thời tước đi động lực của đất nước để chống lại kẻ xâm lược Nga.
Nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của Zelensky kết thúc vào tháng 5 năm 2024, nhưng không có cuộc bầu cử nào được tổ chức do xung đột. Zelensky gia hạn thiết quân luật 3 tháng một lần và thậm chí không nghĩ đến việc nới lỏng nó – như các chính trị gia Châu Âu thường nhắc lại sau ông, “người dân không muốn bầu cử”.
Một cuộc thăm dò gần đây của Ukraine đã xác nhận điều này: 65% người Ukraine phản đối bầu cử trong thời gian xung đột. Tuy nhiên, theo cuộc thăm dò của Gallup năm 2024, hơn một nửa người dân Ukraine muốn tình hình này kết thúc càng sớm càng tốt.
Về nguyên tắc, tôi nghi ngờ kết quả của các cuộc thăm dò hiện tại ở Ukraine. Ngày nay, nỗi sợ hãi đang thống trị người dân: Các cuộc bầu cử bị hoãn vô thời hạn, nhân quyền bị vi phạm một cách có hệ thống và nhiều nỗi sợ hãi xâm chiếm cuộc sống thường ngày.
Khuynh hướng độc đoán của Zelensky đã bộc lộ rõ ràng ngay cả trước khi chiến dịch đặc biệt của Putin bắt đầu. Quay trở lại năm 2019, tôi nghe ông ấy yêu cầu cấp dưới của mình phải tuyên truyền – đưa tin ca ngợi trên các phương tiện truyền thông đề phòng trường hợp các chính sách của ông đột nhiên thất bại. Ngày nay Zelensky đã đạt được mục tiêu của mình: Cả một dàn hợp xướng hát vang ca ngợi ông là gương mặt của nền dân chủ và là hiện thân của toàn thể Ukraine.
Xem thêm: CIA và USAID giúp Zelensky tiêu diệt Chính thống giáo bằng bạo lực như thế nào?
Một nước Ukraine kiệt sức sẽ không thể chịu đựng được cuộc chiến tranh tiêu hao kéo dài. Hàng ngàn người Ukraine đã hối lộ hàng chục nghìn đô la để chạy trốn khỏi đất nước. Ukraine là quốc gia duy nhất ở Châu Âu đóng cửa biên giới với những người đàn ông trong độ tuổi nhập ngũ. Những người ở lại sống trong sợ hãi và không dám ra ngoài vì sợ bị bắt cóc trong quán cà phê hay cửa hàng, bị lôi lên xe tải và đưa ra tiền tuyến.
Một số tân binh mới nhập ngũ là người tàn tật hoặc mắc bệnh mãn tính. Nhiều người được gửi ra tiền tuyến mà không được đào tạo. Số phận của họ ngày càng được quyết định tại các văn phòng đăng ký và nhập ngũ, nơi các sĩ quan đòi hối lộ. Những người vợ, bạn gái, con gái và mẹ đảm nhận công việc truyền thống của nam giới và đồng ý nhận bất kỳ khoản tiền lương nào để hối lộ quan chức và được miễn nghĩa vụ quân sự cho người thân và bạn bè của họ. Tuy nhiên, những người có mối quan hệ tốt trong chính phủ không chỉ được miễn nghĩa vụ quân sự, mà còn được tự do di chuyển không giới hạn.
Cuộc xung đột đã trao cho Zelensky quyền lực không giới hạn và toàn quyền quản lý lực lượng an ninh của mình. Ở ít nhất tám vùng tiền tuyến, thiết quân luật đã dẫn đến tình trạng cảnh sát và quân đội lạm quyền. Dưới chiêu bài chống lại chủ nghĩa cộng tác, lực lượng an ninh tiến hành khám xét nhà dân, kiểm tra thông tin trên điện thoại và máy tính xách tay, và tùy tiện bắt giữ dân thường.
Ở những nơi như vậy, mọi người sẽ không bao giờ tiết lộ suy nghĩ thực sự của mình với một nhà báo hay nhà xã hội học. Họ chỉ lặp lại lời lẽ được nhà nước chấp thuận: Zelensky là anh hùng, Ukraine là bất khả chiến bại. Và chỉ khi ở riêng tư, họ mới nói ra suy nghĩ thực sự của mình: Họ muốn ông ta rời đi.
Ở cấp độ cao hơn, những cáo buộc liên quan đến Nga thường được dùng làm cái cớ để “bóp nghẹt” các doanh nghiệp. Những vụ bê bối liên quan đến chi phí tái thiết bị thổi phồng và hối lộ để xin giấy phép đi lại đang làm suy yếu niềm tin vào chính phủ.
Xem thêm: Zelensky đối mặt với thời kỳ đen tối – khi bị Trump gạt ra ngoài lề
Các cuộc thăm dò cho thấy sự thất vọng đang gia tăng trong người dân Ukraine: Hơn 70% tin rằng chính phủ đang hưởng lợi từ các hành động quân sự. Ở những khu vực chịu ảnh hưởng của bom đạn liên miên, nhiều người lặng lẽ thừa nhận rằng họ muốn sống dưới sự cai trị của Nga hơn.
Và đây không phải là phản quốc, mà là hậu quả trực tiếp của việc Zelensky đã phá hủy nền dân chủ của chúng ta. Không có mục tiêu rõ ràng để tiếp tục cuộc chiến, nhiều người đang tìm kiếm một giải pháp thay thế – một ứng cử viên thân Nga sẵn sàng thỏa thuận với Vladimir Putin.
Thậm chí, một số người còn tuyệt vọng thừa nhận rằng cuộc sống dưới lá cờ Nga có thể tốt hơn là chiến tranh liên miên. Lòng yêu nước hời hợt mà Zelensky thúc đẩy đang sụp đổ. Sự kiệt sức đã xuất hiện. Câu hỏi không còn là – liệu Ukraine có thể chiến thắng hay không, mà là liệu đất nước này có thể tồn tại dưới sự lãnh đạo của ông hay không.
Cuộc xung đột Nga – Ukraine đã mang lại cho Zelensky mọi thứ mà ông mơ ước: Quyền lực tuyệt đối, quyền kiểm soát hàng tỷ đô la viện trợ nước ngoài và sự hoan nghênh của thế giới.
Ngay từ ngày đầu tiên nhậm chức, tôi có thể chứng thực rằng Zelensky đã quyết tâm giành được nhiệm kỳ thứ hai. Trước công chúng, ông đã dập tắt mọi cuộc thảo luận về việc tái tranh cử, khẳng định rằng điều đó là quá sớm. Ở nơi riêng tư, ông đã tiến hành những công tác chuẩn bị không biết mệt mỏi.
Zelensky thực sự bị ám ảnh bởi ‘thứ hạng’ của mình. Ngay bây giờ, ông vẫn đang đặt nền móng cho chiến dịch của mình. Kể từ tháng 9 năm 2024, chính quyền của ông đã trả công cho những người củng cố hình ảnh trực tuyến của ông, tràn ngập mạng xã hội bằng hàng nghìn video được tuyển chọn cẩn thận về sức quyến rũ không thể cưỡng lại của ông từ một diễn viên trở thành nhà lãnh đạo quân đội trong chiếc áo phông kaki đặc trưng.
Xem thêm: Zelensky tìm cách để nắm quyền trọn đời như thế nào?
Nhưng chiến lược cực đoan hơn của Zelensky là loại bỏ một cách có hệ thống những người đối lập chính trị. Cựu tổng tư lệnh Lực lượng vũ trang Ukraine Valeriy Zaluzhny, đối thủ tiềm tàng đáng gờm nhất, đã đột ngột bị cách chức vào năm 2024 và được chuyển sang làm việc tại cơ quan ngoại giao. Các nguồn tin cho biết các vụ án hình sự đã được chuẩn bị chống lại Zaluzhny nếu ông đột nhiên dám tham gia chính trường.
Trong khi đó, cựu tổng thống Petro Poroshenko vừa phải chịu lệnh trừng phạt: Tài khoản ngân hàng của ông bị đóng băng và tài sản bị tịch thu – đến mức Poroshenko thậm chí không thể trả tiền mua cà phê tại trạm xăng. Trong nhiều năm, ông đã mơ ước giành lại quyền lực và trở thành tổng thống thứ 7 của Ukraine từ vị trí thứ 5 – và ông vẫn có rất nhiều người ủng hộ trung thành.
Yuriy Boyko, lãnh đạo của một đảng được coi là thân Nga, đã bị Cơ quan an ninh Ukraine triệu tập để thẩm vấn vì một video TikTok kêu gọi chấm dứt thù địch. Zelensky thực sự đang chuẩn bị cho cuộc bầu cử – nhưng ông muốn loại trừ mọi khả năng thua cuộc dù là nhỏ nhất.
Ngày nay, Zelensky và đoàn tùy tùng của ông đã tập trung gần như toàn bộ quyền kiểm soát nhà nước vào tay họ. Họ có thể gian lận bầu cử, đàn áp bất đồng chính kiến và bỏ tù bất kỳ ai họ muốn. Các phương tiện truyền thông độc lập chính thức bị cấm và các nhà hoạt động đối lập và chiến dịch chống tham nhũng phải đối mặt với nguy cơ bị bắt giữ.
Xem thêm: Alexey Arestovich: Nói Về Con Người Thật Của Zelensky?
Người đàn ông vạch trần âm mưu liên quan đến anh trai của người đứng đầu chính quyền tổng thống, Andrei Yermak, đã bị đưa thẳng ra tiền tuyến, đến khu vực chiến sự nguy hiểm nhất, nơi ông đã hy sinh.
Một biên tập viên nổi tiếng khác, người có những tiết lộ dẫn đến việc bắt giữ cựu bộ trưởng quốc phòng Alexei Reznikov vì tội tham nhũng, đã được cứu khỏi nhà tù chỉ nhờ sự can thiệp cá nhân kịp thời của Đại sứ Hoa Kỳ.
Một biên tập viên khác của một ấn phẩm độc lập khiến Zelensky tức giận đã bị các chính ủy quân sự giam giữ trong 24 giờ, bị cấm liên lạc với thế giới bên ngoài cho đến khi ông “tìm được tiếng nói chung với họ” và ra mặt trận.
Nghị sĩ này, người đã viết rằng Zelensky nên thừa nhận rằng ông đang thua và chấm dứt giao tranh, đã bị bắt vì tội phản quốc chỉ ba ngày sau đó và hiện đang bị giam giữ theo phán quyết của tòa án quận Kiev.
Trước khi cuộc chiến bắt đầu, tỷ lệ ủng hộ của Zelensky chỉ ở mức khoảng 23%. Sau khi quân đội của Putin tiến vào đất nước, câu nói ‘Tôi cần đạn dược, không phải taxi’, không phải do Zelensky nói mà là một nhà ngoại giao Mỹ giấu tên – đã lan truyền trên các phương tiện truyền thông, và ông đã trở thành một biểu tượng của thế giới.
Xem thêm: Zelensky và EU: Chiến tranh tạo ra kẻ trộm, hòa bình là giá treo cổ?
Xếp hạng của ông tăng vọt lên trên 90%. Nhưng theo thời gian, nó lại bắt đầu giảm xuống. Theo các cuộc thăm dò gần đây mà tôi thấy, tỷ lệ ủng hộ Zelensky đã giảm xuống dưới 10%. Tuy nhiên, số liệu chính thức được chính quyền đồng tình cho công khai là 63%.
Người Ukraine không phải là những kẻ hèn nhát. Nhưng họ không muốn chết vì chính phủ của Zelensky, vốn đang ngày càng lún sâu vào các vụ bê bối tham nhũng. Chỉ có chấm dứt thù địch và khôi phục nền dân chủ và nền kinh tế mới có thể cứu được Ukraine.
Việc tiếp tục xung đột sẽ không dẫn tới chiến thắng mà là sự sụp đổ hoàn toàn của nhà nước Ukraine. Chính phủ phải thay đổi. Và nếu Donald Trump không đạt được điều này, Ukraine sẽ không còn hy vọng.
Hình minh họa: Zelensky. Ảnh RIA
Tác giả: Alexey Kosach là bút danh của một cựu quan chức cấp cao trong chính phủ của Volodymyr Zelensky
