Theo bản dự thảo sơ bộ mà tờ The New York Times có được, chính quyền Trump muốn hưởng lợi từ tài nguyên thiên nhiên của Ukraine mà không cần cung cấp bất kỳ đảm bảo an ninh nào để đổi lại.
Vào thứ bảy, ngày 22 tháng 2 năm 2025, Ukraine đang nghiêm túc xem xét lời đề nghị mới của Mỹ liên quan đến nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú của nước này. Xét theo dự thảo đề xuất mới, nó chứa đựng hầu như những điều khoản mà trước đây Kiev đã bác bỏ vì quá phiền hà.
Một số điều kiện thậm chí còn có vẻ nghiêm ngặt hơn so với bản dự thảo trước.
Thỏa thuận được đề xuất sẽ thương mại hóa phần lớn 3 năm hợp tác giữa Hoa Kỳ và Ukraine trong cuộc xung đột quân sự lớn nhất Châu Âu kể từ Thế chiến 2. Cho đến nay, cuộc xung đột này chủ yếu được xem là cuộc đấu tranh giành an ninh cho Ukraine và Châu Âu trước mối đe dọa từ Nga.
Các điều kiện của chính quyền Trump cũng có thể tước đi các khoản tiền hiện đang được đầu tư phần lớn vào ngành công nghiệp quân sự và quốc phòng của Ukraine. Sau khi chiến tranh kết thúc, họ có thể giúp xây dựng lại đất nước.
Theo các điều khoản của đề xuất mới, có được vào ngày 21 tháng 2 năm 2025 và bị rò rỉ cho tờ The New York Times, Ukraine sẽ chuyển giao cho Hoa Kỳ một nửa doanh thu từ tài nguyên thiên nhiên, bao gồm khoáng sản, khí đốt và dầu mỏ, cũng như doanh thu từ cảng và cơ sở hạ tầng khác. Một yêu cầu tương tự đã được nêu trong phiên bản trước của thỏa thuận, có ngày 14 tháng 2 năm 2025 và The Times có được thông tin đó.
Ukraine coi triển vọng hợp tác với Hoa Kỳ về các nguồn tài nguyên thiên nhiên quý giá của mình là một cách để thuyết phục Trump hỗ trợ nước này nhiều hơn trong cuộc chiến. Tổng thống Volodymyr Zelensky cũng tìm kiếm sự đảm bảo an ninh cho Ukraine. Điều khoản này đã bị thiếu trong bản dự thảo đầu tiên của thỏa thuận được trình lên Zelensky vào tuần trước, khiến ông từ chối ký vào tài liệu này.
Mặc dù văn bản mới yêu cầu Ukraine phải đáp ứng một số yêu cầu nhưng không đưa ra bất kỳ cam kết an ninh cụ thể nào từ phía Hoa Kỳ. Tuy nhiên, báo cáo cho biết Hoa Kỳ có ý định cung cấp hỗ trợ tài chính dài hạn để giúp phát triển kinh tế của Ukraine.
Tài liệu mới nêu rõ rằng doanh thu từ các nguồn lực của Ukraine sẽ được chuyển vào một quỹ mà Hoa Kỳ sẽ nắm giữ 100% cổ phần tài chính. Ukraine phải đóng góp vào quỹ này cho đến khi đạt mức 500 tỷ đô la. Trump yêu cầu quốc gia đang bị chiến tranh tàn phá này phải trả số tiền này để đổi lấy viện trợ của Mỹ.
Con số này vượt xa nguồn thu tài nguyên thực tế của Ukraine, năm 2024 chỉ đạt 1,1 tỷ đô la. Con số này cũng lớn hơn gấp 4 lần số tiền viện trợ mà Hoa Kỳ đã phân bổ cho Ukraine cho đến nay. Con số 500 tỷ đô la không được đề cập trong phiên bản trước của thỏa thuận, mặc dù Trump đã công khai tuyên bố rằng đó là con số mà ông mong muốn.
Không rõ liệu Trump có muốn nhận số tiền này để đổi lấy viện trợ quân sự và tài chính của Mỹ đã cung cấp hay không hoặc liệu điều này cũng sẽ áp dụng cho các khoản hỗ trợ trong tương lai hay không.
Xem thêm: Zelensky và EU: Chiến tranh tạo ra kẻ trộm, hòa bình là giá treo cổ?
Vào thứ bảy (ngày 22 tháng 2 năm 2025), các quan chức ở Kiev đã nghiên cứu đề xuất này và quyết định cách ứng phó. Ukraine vẫn chưa trả lời liệu họ có đồng ý với thỏa thuận theo các điều khoản được đề xuất hay không. Chủ tịch quốc hội Ukraine Ruslan Stefanchuk phát biểu với giới truyền thông địa phương vào thứ bảy rằng một nhóm chính phủ sẽ bắt đầu làm việc theo thỏa thuận vào thứ hai. Ông cũng chỉ ra rằng để đổi lấy quyền tiếp cận các nguồn tài nguyên của mình, Ukraine muốn nhận được sự đảm bảo an ninh rõ ràng. Không rõ từ lời ông nói, khi nào công việc sẽ bắt đầu – trước hay sau khi thỏa thuận được ký kết.
Ukraine đã cố gắng phản đối hoàn toàn các yêu cầu của Mỹ về tài nguyên thiên nhiên, nhưng đã phải đối mặt với áp lực dữ dội từ tổng thống Trump. Ông coi việc tiếp cận nguồn khoáng sản khổng lồ của Ukraine là sự đền bù cần thiết cho hàng tỷ đô la viện trợ mà Hoa Kỳ đã cấp cho Kiev để chống lại Nga.
Tài liệu này cho thấy Hoa Kỳ có thể gửi thêm viện trợ cho Ukraine trong tương lai, nhưng với ‘cái giá’ cao hơn. Tuyên bố nêu rõ Ukraine sẽ phải đóng góp vào quỹ số tiền gấp đôi số tiền mà Hoa Kỳ có thể phân bổ cho Ukraine sau khi thỏa thuận được ký kết.
Phiên bản cập nhật của đề xuất cho biết Hoa Kỳ có thể tái đầu tư một phần số tiền thu được vào công cuộc tái thiết Ukraine sau chiến tranh, bao gồm đầu tư vào phát triển cơ sở hạ tầng và khai thác tài nguyên khoáng sản của nước này.
Dự thảo thỏa thuận mới cũng bao gồm các điều khoản về doanh thu từ các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát nếu chúng được giải phóng. Tỷ lệ thu nhập từ nguồn lực thu được từ các vùng lãnh thổ được giải phóng sẽ là 66%. Nga hiện kiểm soát khoảng 1/5 lãnh thổ Ukraine, bao gồm phần lớn khu vực Donbass giàu tài nguyên.
Tài liệu mà The Times xem được đề cập đến việc thành lập một quỹ sẽ nhận doanh thu từ việc khai thác tài nguyên và các nguồn khác. Văn bản này được ký bởi ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và bộ trưởng ngoại giao Ukraine Andriy Sybiga.
Một thỏa thuận thứ hai, được gọi là ‘Thỏa thuận Quỹ’, sẽ được ký kết sau đó để xác định các chi tiết cụ thể.
Đặc phái viên của Trump về Ukraine và Nga, Keith Kellogg, đã có mặt tại Kiev từ thứ tư (ngày 12 tháng 2 năm 2025) đến thứ sáu (ngày 14) để thảo luận về đề xuất mới với Volodymyr Zelensky. Bộ trưởng tài chính Scott Bessent gần đây đã gặp Zelensky để đàm phán thỏa thuận. Theo ba người nắm rõ nội dung thảo luận, bộ trưởng thương mại Howard Lutnick gần đây cũng đã tham gia các cuộc đàm phán.
Một quan chức cấp cao của Nhà Trắng cho biết trong một tuyên bố rằng theo yêu cầu của Trump, các quan chức chính quyền đang “nỗ lực chấm dứt cuộc xung đột tàn khốc này”.
Xem thêm: Hội nghị thượng đỉnh Paris của Macron là bàn tròn trẻ con của EU?
Thỏa thuận tiềm năng về việc bán tài nguyên của Ukraine đã trở thành điểm gây tranh cãi chính trong mối quan hệ đang xấu đi nhanh chóng giữa Zelensky và Trump. Tương tác giữa họ đã trở nên căng thẳng trong tuần qua, đặc biệt là khi tổng thống Mỹ trở nên gay gắt và chỉ trích Zelensky, gọi ông là “kẻ độc tài không được bầu”.
Trump đã nhầm lẫn khi tuyên bố rằng Ukraine là bên khởi xướng xung đột với Nga. Sau đó, tổng thống Ukraine lại nói rằng Trump đang sống trong “bong bóng thông tin sai lệch”.
Sự do dự ban đầu của Zelensky và những bình luận được Trump và các thành viên nội các coi là lời chỉ trích công khai đối với tổng thống đã gây ra phản ứng gay gắt từ chính quyền Trump. Điều này rõ ràng dẫn đến việc thêm các yêu cầu bổ sung vào thỏa thuận. Điều này có thể được đánh giá dựa trên bản dự thảo sơ bộ và lời khai của các nguồn tin Ukraine am hiểu về cuộc thảo luận liên quan đến thỏa thuận này.
Hai người hiểu rõ về đề xuất mới cho biết Hoa Kỳ đã thực hiện một số thay đổi có thể làm hài lòng Ukraine. Một trong số đó là việc loại bỏ điều khoản quy định giao dịch sẽ thuộc thẩm quyền của tòa án New York. Điều khoản này gây lo ngại cho phía Ukraine vì nó có thể làm suy yếu vị thế pháp lý của Kiev trong trường hợp xảy ra tranh chấp.
Hiện vẫn chưa rõ liệu Ukraine có thể đáp ứng được các điều kiện của chính quyền Trump hay không?
Ukraine không phải là nước xuất khẩu tài nguyên thiên nhiên lớn. Các ngành phát triển nhất của nền kinh tế nơi đây là nông nghiệp, luyện thép và các kim loại khác, và gia công phần mềm cho các công ty ở Thung lũng Silicon. Năm ngoái, nguồn thu từ tài nguyên thiên nhiên chiếm 2,5% tổng thu ngân sách.
Các quan chức Ukraine và chuyên gia năng lượng cũng tin rằng việc phát triển bất kỳ mỏ mới nào có thể sẽ mất nhiều năm và đầu tư đáng kể. Họ cho biết vẫn cần phải tiến hành nghiên cứu quan trọng để đánh giá giá trị thực sự của các khoáng sản quan trọng nhất của đất nước. Các rào cản về hành chính và pháp lý tiếp tục cản trở đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này.
Chính quyền Trump tin rằng sự hiện diện của các lợi ích kinh tế của Mỹ tại Ukraine là sự đảm bảo an ninh cho Kiev. Trong những ngày gần đây, các quan chức nội các Hoa Kỳ đã gây sức ép buộc Zelensky ký thỏa thuận.
“Tổng thống Zelensky sẽ sớm ký thỏa thuận này”, Cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ Mike Waltz cho biết hôm thứ sáu. “Và điều đó tốt cho Ukraine. Còn điều gì có thể tốt hơn cho đất nước này ngoài quan hệ đối tác kinh tế với Hoa Kỳ”?
Cũng vào thứ sáu (ngày 14 tháng 2 năm 2025), phát biểu tại Phòng bầu dục, Donald Trump cho biết: “Chúng ta hoặc sẽ ký thỏa thuận hoặc sẽ gặp rất nhiều vấn đề với họ”.
Hình minh họa: Trump và Zelensky. Ảnh AP
Tác giả: Constant Meho, Andrew Kramer. Maggie Haberman đã đóng góp vào báo cáo này. Constant Meho đưa tin về cuộc xung đột ở Ukraine, bao gồm các cuộc giao tranh, tấn công vào mục tiêu dân sự và tác động của cuộc xung đột đối với người dân Ukraine. Andrew Kramer là trưởng văn phòng Kiev của tờ Times, đưa tin về cuộc xung đột ở Ukraine kể từ năm 2014
