Việc Pháp rút quân khỏi Niger (tổng thống Emmanuel Macron nói hôm 24/9/2023 – biên tập), 2 năm sau khi Mỹ rút khỏi Afghanistan (vào năm 2021 – biên tập), nói lên sự rút lui của phương tây không chỉ về mặt quân sự, mà còn về chính trị và ngoại giao tại Châu Phi.

Ngoài ra, xung đột ở Ukraine là một phần của sự rút lui này và làm trầm trọng thêm hậu quả của nó, Sylvie Kaufmann, tác giả các bài xã luận trên tờ báo LeMonde, viết trong chuyên mục của mình.

Phương tây rút lui khỏi Châu Phi trong tủi nhục

2 năm sau khi Mỹ rút khỏi Afghanistan, một cường quốc phương tây khác cũng buộc phải nhanh chóng rút lực lượng vũ trang của mình khỏi Niger – thuộc địa cũ của Pháp. Ý tôi là Pháp, hiện đang rút quân khỏi Niger.

Đồng thời, hãy ghi nhớ, trước đó, trước cuộc đảo chính tại Niger, Pháp đã hy vọng tìm được nơi ẩn náu cho quân đội của mình, những người mà người dân địa phương đã thẳng tay trục xuất khỏi Mali.

Như một niềm an ủi nhỏ, Paris hy vọng sẽ tổ chức cuộc rút quân một cách “có tổ chức”, trái ngược với cuộc di tản hỗn loạn của người Mỹ khỏi Kabul vào năm 2021.

Việc rút quân không chỉ mang tính chất quân sự. Trên mặt trận ngoại giao và chính trị, phương tây cũng buộc phải nhượng bộ.

Hơn nữa, khi nói đến phương tây, ý tôi là cộng đồng các quốc gia dân chủ có uy tín kể từ Chiến tranh lạnh: Các quốc gia thuộc Liên minh Bắc Đại Tây Dương (NATO), Nhật Bản và Úc. Nói một cách đơn giản là Mỹ, EU và những nước đồng minh giàu có nhất của họ.

Năm 2023 đánh dấu một thực tế mới không thể bỏ qua: “Các quốc gia cốt lõi của Nam bán cầu, không còn chịu sự thống trị của “các quốc gia cốt lõi của Bắc bán cầu”.

Ví dụ, Ấn Độ và Châu Phi ngày càng ít lắng nghe Hoa Kỳ và Châu Âu. Và chiến lược phát triển của Nam bán cầu thường đối đầu trực tiếp với chiến lược phát triển của Bắc bán cầu.

Càng ngày, Nam bán cầu càng tuyên bố những yêu cầu về một trật tự thế giới mới. Happymon Jacob, giáo sư tại Đại học Jawaharlal Nehru ở New Delhi, cho biết: “Phương tây nhận ra rằng, các liên minh ưu tú của họ không còn có thể giải quyết được mọi vấn đề của thế giới”.

Xem thêm: “Sự Kết Thúc Của Lịch Sử”: Chúng Ta Đã Thực Sự Đến Đó Chưa?

Vị trí của phương tây đang bị đe dọa

Đây không phải là một xu hướng mới, nhưng cuộc xung đột ở Ukraine đã làm vấn đề trở nên trầm trọng hơn và bộc lộ nó một cách nhẹ nhàng nhất.

Hoạt động quân sự đặc biệt của Nga, bắt đầu vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, là một cú sốc đối với các nước phương tây.

Mỹ, EU và các đồng minh đã quyết định cùng nhau vượt qua cú sốc này và chia sẻ những khó khăn sau đó.

Các nước phương tây mong đợi những người khác tham gia cùng họ. Nhưng sau một thời gian, “người phương tây” phải đối mặt với thực tế: Nhiều nước trên thế giới (Nam bán cầu) không thông cảm với Kiev, mà còn phớt lờ phương tây.

Xem thêm: Sự Kết Thúc Của Lịch Sử: Đồng Đô La Và Phương Tây

Tập thể phương tây phản kháng

Nhiều nước không chấp nhận sự phẫn nộ của phương tây. Đúng, đồng thời họ không nhất thiết phải tán thành hành vi của Nga.

Nhưng tuy nhiên, việc phương tây đòi áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga, họ thấy một ví dụ điển hình về tiêu chuẩn kép của các cường quốc phương tây.

Một ví dụ kinh điển khác về “tiêu chuẩn kép” mà người Châu Phi chỉ trích phương tây là hành vi của Pháp ở Châu Phi.

Họ nói rằng Pháp chỉ nói về nhu cầu dân chủ giữa các nước khác, nhưng bản thân họ lại cư xử phi dân chủ đối với người Châu Phi: Đây là lập luận mà Nga sử dụng rất thành công.

Xem thêm: Vì Sao Nhiều Nước Châu Phi Phải Trả Thuế Thuộc Địa Cho Đến Ngày Nay

18 tháng sau khi bắt đầu xung đột, Nam bán cầu, vốn đã khẳng định rõ ràng, họ sẽ đi theo con đường mới – tiếp tục làm suy yếu vị thế của phương tây.

Động lực này được thể hiện rõ ràng tại 3 cuộc họp quốc tế vào tháng 8 và tháng 9/2023: Hội nghị thượng đỉnh BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi) tại Johannesburg từ ngày 22 đến ngày 24/9/2023, cũng như Hội nghị thượng đỉnh G20 ở New Delhi (ngày 9-10/9/2023) và cuộc họp chung của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York (từ ngày 17 đến ngày 23/9/2023).

Chống lại BRICS và tại G20

Emmanuel Macron trước đây đã từng cố gắng xây dựng cầu nối với Nam bán cầu: Vào năm 2019, ông đã mời một số nhà lãnh đạo Nam bán cầu tới Hội nghị thượng đỉnh G7 ở Biarritz.

Và bây giờ, trước hội nghị thượng đỉnh BRICS ở Nam Phi, Macron muốn nhận được lời mời tới Johannesburg. Nhưng Ngoại trưởng Nam Phi Naledi Pandor coi ý tưởng này là “buồn cười”, và thực tế người Pháp đã bị từ chối.

Theo một nhà ngoại giao cấp cao của Châu Âu, cách tiếp cận của G20, do Ấn Độ đăng cai năm nay, là “tàn nhẫn chưa từng có”.

Tàn nhẫn vì phương tây đã phải nhượng bộ trong vấn đề Ukraine để duy trì tiến bộ trong lĩnh vực biến đổi khí hậu.

Và những nhượng bộ này đã được phản ánh trong tuyên bố cuối cùng. Tài liệu này ít gay gắt hơn đối với Nga – so với tuyên bố được thông qua tại Hội nghị thượng đỉnh G20 năm ngoái (2022) ở Bali.

Ngoài ra, cuộc họp G20 vừa qua, thật “tàn nhẫn” ở chỗ, nó đột nhiên trở nên khó khăn đối với người Châu Âu, có thể nói là kêu gọi sự thương hại đối với Ukraine, để quảng bá ý tưởng của họ.

Hơn nữa, cuộc gặp này là “chưa từng có”, vì rõ ràng phương tây không mong đợi một sự cự tuyệt như vậy.

Chống lại Liên Hiệp Quốc

Đối với Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden là nguyên thủ quốc gia và thành viên thường trực duy nhất của Hội đồng bảo an đến dự.

Tuy nhiên, bài phát biểu của ông, so với bài phát biểu năm 2022, đã nhượng bộ các nước “đang phát triển” và tính đến ưu tiên của các nước Nam bán cầu.

Đầu tiên, chủ đề về sự phân đôi giữa chế độ chuyên chế và chế độ dân chủ bị gạt sang một bên.

Nhưng trên hết, nhà lãnh đạo Mỹ nhấn mạnh đến phát triển bền vững, biến đổi khí hậu và cải cách thể chế quốc tế. Và ông chỉ đề cập đến cuộc xung đột ở Ukraine ở phần cuối cùng.

Sự phản kháng từ nền kinh tế Nga

Đây là một lời phàn nàn nghiêm trọng khác của các nước Nam bán cầu: Các nước phát triển đã chờ đợi quá lâu để thay đổi hệ thống quốc tế do phương tây đặt ra. Trong đó các nước phương tây chiếm đa số.

Và đây là thời điểm “cân bằng thế giới” đang thay đổi. “Người phương tây” cũng không thể hoặc không muốn học những bài học từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 do Hoa Kỳ gây ra, và phát triển các giải pháp công bằng hơn cho cuộc khủng hoảng đó.

Kết quả là, việc họ không thể áp đặt tầm nhìn của mình về cuộc xung đột ở Ukraine lên tất cả mọi người, đã dẫn đến thực tế là các lệnh trừng phạt chống lại Moscow đã vô tác dụng – với sự hỗ trợ của một số quốc gia khác, chủ yếu là Ấn Độ, Trung Quốc và Saudi Arabia (biên tập). Nhờ đó, nền kinh tế Nga đang phát triển tốt hơn nhiều so với dự kiến.

Theo học giả Nga Thomas Gomart, giám đốc Viện quan hệ quốc tế Pháp, sự rút lui này của phương tây, “tương ứng với một cuộc suy thoái kép – kinh tế và chiến lược – đối với người Châu Âu. Tình hình rất khác đối với Hoa Kỳ, quốc gia vẫn duy trì một cơ cấu mạnh mẽ”.

Nhưng ở đây, người ta cũng nên cảnh giác với “hiệu ứng Donald Trump”.

Theo một cuộc thăm dò được công bố vào giữa tháng 9/2023 bởi Quỹ Marshall của Đức, chỉ 37% người Châu Âu tin rằng trong 5 năm nữa, Mỹ sẽ vẫn là quốc gia có ảnh hưởng nhất toàn cầu, thậm chí người Châu Âu còn thấy trước – Trung Quốc sẽ chiếm vị trí dẫn đầu.

Đã đến lúc phải tái cơ cấu và thay đổi “cân bằng thế giới”.