Tin thú vị: Bộ trưởng tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen nói với CNN rằng, các biện pháp trừng phạt của Hoa Kỳ đối với Nga có thể đe dọa sự thống trị của đồng đô la khi các quốc gia như Trung Quốc và Iran tìm kiếm các loại tiền tệ thay thế để giao dịch.

Nói cách khác, ngay cả giới lãnh đạo Hoa Kỳ cũng lo lắng về vị trí của đồng đô la trong nền kinh tế toàn cầu.

Đúng vậy, tiền trong phần lớn lịch sử loài người là đối tượng của lòng tham và cướp bóc, nhưng đồng thời cũng là công cụ thay đổi xã hội, mang lại khả năng chuyển vốn dùng để trao đổi hàng hóa và dịch vụ.

Ngày nay, tiền đang trên đỉnh của một sự biến đổi lớn sẽ định hình lại ngân hàng, tài chính và thậm chí cả cấu trúc của xã hội.

Hệ thống tiền tệ quốc tế cũng đang chuẩn bị cho những thay đổi quan trọng do sự hội tụ của các lực lượng kinh tế, địa chính trị và công nghệ. Nhưng liệu những lực lượng này có thể tước đi vị trí đồng tiền quốc tế thống trị của đồng đô la, trong phần lớn thời kỳ hậu thế chiến thứ 2?

Phi đô la hóa chắc chắn sẽ là một quá trình đau đớn

Sự kết thúc của sự thống trị của đồng đô la đồng thời có nghĩa là sự kết thúc của quyền bá chủ của Hoa Kỳ. Từ quan điểm này, nó chắc chắn sẽ là một quá trình đau đớn.

Vâng, tương lai tài chính của thế giới có thể thay đổi, vì nó đã từng xảy ra một lần. Tuy nhiên, phải mất 2 cuộc chiến tranh thế giới và cuộc đại khủng hoảng để truất ngôi đồng bảng Anh khỏi ngai vàng của nó.

Sự thống trị của đồng đô la trên trường thế giới, bắt đầu sau chiến tranh thế giới thứ 2, vẫn tiếp tục cho đến ngày nay. Đồng tiền của Mỹ được sử dụng trong 90% tất cả các giao dịch tài chính và trong gần một nửa thương mại thế giới.

Tài sản đô la chiếm 60% dự trữ ngoại hối của thế giới, với đồng Euro, với ít hơn 20%, ở vị trí thứ 2, cách rất xa đô la. Tuy nhiên, tỷ trọng của đồng đô la đang giảm nhanh chóng. Trong khi năm 1999 là 70% thì năm 2022 giảm xuống còn 59%.

Vị thế đồng tiền dự trữ của đồng đô la đã dần bị xói mòn trong 20 năm qua. Đồng thời, năm ngoái – 2022, giữa các lệnh trừng phạt chống lại Nga, quá trình này đã tăng tốc gấp 10 lần.

Trong dự trữ thế giới, đồng Euro chiếm 20%, đồng bảng Anh và đồng yên Nhật – khoảng 5% mỗi loại và đồng Nhân Dân Tệ của Trung Quốc – dưới 3%.

Chúng ta đang hướng tới một trật tự thế giới mới, đa trung tâm

Mặt khác, tỷ trọng của Mỹ trong nền kinh tế thế giới năm 1980 là 32%, đến năm 2020 đã giảm xuống còn 24%. Trong cùng thời kỳ, thị phần của họ trong thương mại thế giới cũng giảm từ 14% xuống 11%.

Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Brazil, cụ thể là BRICS, và Nam bán cầu, bao gồm cả Thổ Nhĩ Kỳ, đã và đang trỗi dậy trong 20 năm qua. Chúng ta đang hướng tới một trật tự thế giới mới, đa trung tâm.

Vấn đề này không nên chỉ được xem xét về vị trí của đồng đô la với tư cách là một loại tiền tệ dự trữ. Chúng ta có thể nói rằng kỷ nguyên của tiền vật chất hay tiền mặt sắp kết thúc. Sự gia tăng của các công nghệ kỹ thuật số khuếch đại sự chuyển đổi này.

Các ngân hàng trung ương đang mở rộng việc sử dụng các loại tiền kỹ thuật số (khác với tiền điện tử)

Sự xuất hiện của các loại tiền điện tử như Bitcoin cũng đang thúc đẩy xu hướng này. Tiền điện tử không phụ thuộc vào tiền của ngân hàng trung ương, trung gian đáng tin cậy như ngân hàng thương mại hoặc công ty thẻ tín dụng. Ngoài ra, tiền điện tử đã được chứng minh là một phương tiện trao đổi không hiệu quả do biến động giá, khối lượng giao dịch hạn chế và quy trình sản xuất.

Để đối phó với những lo ngại này, các ngân hàng trung ương đang chuẩn bị cho một loại tiền kỹ thuật số. Hơn một nửa số ngân hàng trung ương trên thế giới đang nghiên cứu hoặc phát triển một loại tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC). Là một phiên bản kỹ thuật số của tiền lưu thông, CBDC do ngân hàng trung ương quản lý an toàn hơn và ít biến động hơn so với tài sản tiền điện tử.

Hơn 100 ngân hàng trung ương trên thế giới hiện đang trong giai đoạn nghiên cứu và phát triển. Ngân hàng trung ương Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang trong giai đoạn nghiên cứu. Một số ngân hàng trung ương đã triển khai CBDC của họ. Vì vậy, Nigeria đã phát hành eNaira và Bahamas – Sand Dollar (đồng đô la cát). Ấn Độ cũng đã tung ra đồng Rupee kỹ thuật số vào tháng 12 năm 2022.

Trung Quốc thách thức Mỹ với e-CNY

Các bước của Trung Quốc trong vấn đề này là đặc biệt quan trọng. Bắc Kinh đã bắt đầu thí điểm đồng Nhân Dân Tệ kỹ thuật số ở một số khu vực được chọn cách đây 2 năm. Gần đây, loại tiền này đang lan rộng nhanh chóng.

Vào đầu tháng 2 năm 2023, chính quyền Trung Quốc đã phân phát Nhân Dân Tệ kỹ thuật số (e-CNY) trị giá 14 triệu đô la tại thành phố Thâm Quyến để hỗ trợ ngành dịch vụ thực phẩm. Mỗi cư dân của Hàng Châu, thành phố lớn thứ 4 của đất nước, được tặng 80 phiếu mua hàng e-CNY để chi tiêu tùy thích.

Mục tiêu của chính quyền Bắc Kinh rất rõ ràng: Mở rộng việc sử dụng loại tiền kỹ thuật số đã ra mắt 2 năm trước. Và người Trung Quốc khá tham vọng trong vấn đề này.

Trong khi đó, Mỹ đang lo ngại về kế hoạch của Bắc Kinh nhằm đưa đồng Nhân Dân Tệ kỹ thuật số vào trật tự tài chính quốc tế.

Mặc dù tiềm năng của tiền kỹ thuật số là rất cao, nhưng các chuyên gia cảnh báo rằng công nghệ này vẫn còn ở giai đoạn sơ khai và các quốc gia vẫn cần thực hiện một số bước trước khi họ có thể thực sự độc lập khỏi Mỹ.

Đồng đô la phải đối mặt với một mối đe dọa hiện hữu

Vâng, tiền tệ của Hoa Kỳ đang đối mặt với một mối đe dọa hiện hữu. Các sáng kiến ​​của Trung Quốc, Nga và Saudi Arabia đặc biệt nổi bật. Các nỗ lực đang được thực hiện để phi đô la hóa thương mại năng lượng toàn cầu, nơi đồng Nhân Dân Tệ được sử dụng ngày càng nhiều. Có nhiều ý kiến ​​​​khác nhau về sự trỗi dậy của “đồng Petroyuan” và sự sụp đổ của đồng đô la.

Trung Quốc là nước nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới và đang cố gắng đưa Petroyuan vào vị trí đặc quyền trong thương mại quốc tế. Tất nhiên, mục tiêu là làm suy yếu sự thống trị của đồng tiền Mỹ. Đây là một trong những nguyên nhân khiến quan hệ giữa Saudi Arabia và Iran trở nên dịu đi với vai trò chủ đạo của Trung Quốc và chuyển động ngoại giao tích cực ở Trung Đông.

Quan hệ kinh tế song phương đang phát triển nhanh chóng. Ví dụ gần đây, Saudi Arabia đã mua 10% cổ phần của công ty hóa dầu Rongsheng của Trung Quốc với giá 3,6 tỷ USD.

Đồng thời, thương mại giữa Trung Quốc, Nga và Trung Đông (mặc dù đang phát triển) chỉ chiếm 2% thương mại thế giới. Và hầu hết thương mại của các quốc gia này vẫn là giữa các quốc gia trực thuộc Hoa Kỳ, vì vậy đồng đô la sẽ tiếp tục thống trị.

Saudi Arabia là nhà cung cấp dầu thô lớn nhất của Trung Quốc, nhưng nền kinh tế của vương quốc này vẫn phụ thuộc vào Hoa Kỳ vì đồng tiền của họ được chốt bằng đồng đô la và dầu được bán bằng đồng tiền đó. Cơ sở hạ tầng quân sự của Saudi Arabia cũng phụ thuộc nhiều vào thiết bị của Mỹ. Tất cả điều này cũng không nên bị bỏ qua.

Ít nhất 20 quốc gia giao dịch với nhau bằng đồng tiền quốc gia

Đây không phải là những quốc gia duy nhất đang thực hiện các bước chống lại sự thống trị của đồng đô la. Cho đến nay, ít nhất 20 quốc gia đã chọn giao dịch với nhau bằng đồng tiền riêng của họ.

Ví dụ, Brazil và Nhật Bản gần đây đã tham gia xu hướng này.

Như bạn đã biết, Nga và Trung Quốc đã đề xuất một loại tiền dự trữ mới. Nhà lãnh đạo Pháp Emmanuel Macron cũng kêu gọi bớt phụ thuộc vào đồng USD trong chuyến thăm Bắc Kinh gần đây. Brazil và Trung Quốc đã ký một thỏa thuận về thương mại sử dụng tiền tệ quốc gia.

Malaysia và Trung Quốc đang đàm phán thành lập Quỹ tiền tệ châu Á. Nga và Iran đang hướng tới phát triển một loại tiền ổn định được hỗ trợ bởi vàng. Brazil và Argentina có kế hoạch tạo ra một đồng tiền chung. UAE và Ấn Độ đang xem xét sử dụng đồng Rupee trong thương mại phi dầu mỏ.

Sự trỗi dậy không thể ngăn cản của Nhân Dân Tệ

Đồng nhân dân tệ, vượt qua đồng Euro, đã trở thành đồng tiền quan trọng thứ hai trong kho dự trữ của Brazil, nền kinh tế lớn nhất Nam Mỹ. Là đối tác thương mại lớn thứ 10 của Trung Quốc và là nhà cung cấp quặng sắt và đậu tương quan trọng, Brazil đang tăng cường sử dụng đồng Nhân Dân Tệ trong các giao dịch thương mại và đầu tư.

Bị ảnh hưởng nặng nề bởi các biện pháp trừng phạt của phương tây và bị loại khỏi phần lớn hệ thống tài chính toàn cầu, Nga đã tăng thương mại với Trung Quốc lên 50% trong năm qua, đồng thời chuyển sang sử dụng đồng Nhân Dân Tệ trong thương mại quốc tế.

Đồng Nhân Dân Tệ đã thay thế đồng đô la trở thành đồng tiền được giao dịch nhiều nhất ở Nga và hầu như tất cả các ngân hàng lớn trong nước đều cung cấp dịch vụ và tiền gửi bằng đồng Nhân Dân Tệ.

Khi nhiều quốc gia đang trên đường đa dạng hóa các khoản thanh toán quốc tế bằng đồng tiền quốc gia của họ, một số chuyên gia dự đoán một tương lai ảm đạm cho đồng đô la.

Tác giả: Levent Gürses