Tác giả: Paul Krugman
Liệu giá xăng, vốn rất ít liên quan đến việc Đảng nào kiểm soát chính quyền, sẽ quyết định kết quả của cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ ngày 8 tháng 11 năm 2022 sắp tới. Đó cũng là số phận của nền dân chủ Mỹ?
Tôi ước đây là một câu hỏi ngu ngốc, nhưng hoàn toàn không phải vậy. Năm nay có một mối tương quan chặt chẽ giữa giá xăng dầu và các cuộc thăm dò chính trị.
Đầu năm nay, khi giá xăng trung bình là 5 đô la một gallon, mọi thứ dường như hướng đến sự dẫn đầu đáng kể của Đảng Cộng hòa.
Vào giữa tháng 9 năm 2022, với giá nhiên liệu giảm gần 1,50 đô la, cuộc bầu cử có vẻ cạnh tranh hơn nhiều. Và sự suy giảm gần đây trong triển vọng của Đảng Dân chủ trùng hợp với việc giá cả tăng vào cuối tháng 9 và đầu tháng 10 (giá hiện đang giảm trở lại).
Bây giờ mối tương quan này có thể bị sai lệch.
Các sự kiện khác đã diễn ra, đặc biệt là quyết định đảng phái của Tòa án tối cao trong vụ “Roe kiện Wade”, và các nhà khoa học chính trị đã nghiên cứu vấn đề này thường tin rằng, trong thời gian bình thường, tác động của giá xăng dầu lên các kết quả chính trị là khá yếu.
Tuy nhiên, rất có thể bây giờ chúng ta đang ở trong một tình huống đặc biệt. Người Mỹ đã bị sốc trước sự gia tăng đột ngột của giá cả (lạm phát), vốn đã ở mức thấp trong nhiều thập kỷ.
Và giá xăng tăng là một lời nhắc nhở rõ ràng về những thảm họa kinh tế của nước Mỹ. Những gì chúng ta biết chắc chắn là các chính trị gia đang nói rất nhiều về giá xăng.
Đảng Cộng hòa không nói về việc giảm chi tiêu của dân chúng cho tiêu dùng cá nhân. Họ hét lên rằng “khi Trump còn đương chức, xăng chỉ là 2 đô la một gallon”!
Chính quyền Biden đã nói rất nhiều về việc giảm giá xăng dầu và đang cố gắng tuyên truyền rằng việc giảm giá đã tiếp tục trở lại. Vì vậy, có vẻ như đây là thời điểm tốt để đưa ra 3 điểm quan trọng về giá xăng.
Đầu tiên, yếu tố quan trọng nhất quyết định đến giá xăng là giá dầu thô thế giới, theo đó Hoa Kỳ đã không còn ảnh hưởng mạnh mẽ nữa. Và tôi thực sự muốn nói đến “giá dầu thế giới”. Giá cả ở Châu Âu và Hoa Kỳ thường di chuyển song song gần như hoàn hảo.
Giá dầu thô, và do đó là giá xăng, thấp bất thường vào năm ngoái khi Donald Trump tại vị, không phải vì ông đã làm bất cứ điều gì, mà vì COVID-19 đặt nền kinh tế thế giới ở thế trì hoãn, nên nhu cầu về nó không tăng.
Dầu tạm thời tăng giá sau khi Nga triển khai hoạt động đặc biệt ở Ukraine. Có những lo ngại rằng xuất khẩu dầu của Nga sẽ bị giảm đáng kể. Tuy nhiên, rất nhiều dầu của Nga sẽ tiếp tục chảy sang các thị trường thế giới.
Thứ hai, những biến động nhỏ thường do sự cố kỹ thuật tại các nhà máy lọc và chế biến dầu thô thành xăng và các sản phẩm dầu mỏ khác.
Giá khí đốt tăng nhẹ bắt đầu từ tháng 9 năm 2022 (và giờ dường như đã kết thúc) là do một số nhà máy lọc dầu đóng cửa để bảo trì và một trong số chúng ở Ohio bị hỏa hoạn. Một lần nữa, điều này không liên quan gì đến chính trị.
Còn về những cáo buộc rằng các công ty năng lượng đang cố tình kìm hãm sản xuất để tăng giá và lợi nhuận của họ thì sao?
Đó cũng là một giả thuyết thú vị.
Một số độc giả có thể nhớ lại cuộc khủng hoảng năng lượng tại California năm 2000 và 2001.
Khi một số nhà phân tích, bao gồm cả tôi, cho rằng sự thật cho thấy việc thao túng thị trường đóng một vai trò lớn, chúng tôi đã vấp phải sự chế giễu từ nhiều phía. Nhưng hóa ra thị trường đã thực sự bị thao túng: Chúng tôi có các tài liệu chứng minh về điều đó.
Tuy nhiên, tôi có thể nói, các vấn đề về lọc dầu dẫn đến việc tăng giá gần đây là có thật, không phải tưởng tượng.
Tôi nghĩ là không sai, khi vẫn nghi ngờ và kiểm soát các công ty năng lượng, để họ không đột nhiên lấy ra một “bản đồ kỷ niệm” về cuộc khủng hoảng Enron. Nhưng có lẽ bây giờ nó không phải là vấn đề cấp bách nhất. Cuối cùng, xăng hiện nay tương đối rẻ so với trước đây.
Một trong những cách mà tôi thích giải thích vấn đề này là xem xét tỷ lệ giữa giá xăng và mức lương trung bình theo giờ của một công nhân.
Tỷ lệ này hiện đã thấp hơn nhiều so với đầu những năm 2010. Giá xăng đã giảm trong năm 2014 – vâng, dưới thời Barack Obama, không phải dưới thời Trump.
Nhưng điều đó phản ánh sự gia tăng trong lĩnh vực kinh doanh dầu đá phiến, đã thúc đẩy sản lượng dầu của Mỹ đủ để có tác động đáng kể đến thị trường toàn cầu.
Thật không may, sự bùng nổ ‘fracking’ hóa ra lại là một bong bóng và cuối cùng đã đốt cháy hơn 300 tỷ đô la tiền của nhà đầu tư.
Do đó, giá xăng khó có thể quay trở lại mức cuối năm 2010, không phải vì chính quyền Biden không ưa sản xuất dầu, mà vì mức giá thấp làm các nhà sản xuất dầu đá phiên thiếu sự cạnh tranh, tất nhiên là không có nhiều lợi nhuận. Về lâu dài, như tôi đã nói, hiện tại, xăng không thực sự đắt.
Ngoài ra, các chuyên gia cho rằng với việc một số nhà máy lọc dầu có vấn đề trở lại hoạt động, giá của nó sẽ giảm đáng kể trong vài tuần tới.
Vậy điều này cho chúng ta biết điều gì về sự thành công hay thất bại trong các chính sách của chính quyền Biden?
Rất ít. Các cuộc tấn công của Biden vào các nhà máy lọc dầu vượt quá lợi nhuận của họ có thể có một số ảnh hưởng. Việc bán thêm dầu từ kho dự trữ dầu chiến lược có thể có tác động không đáng kể, khi mà OPEC tuyên bố giảm 2 triệu thùng dầu/ngày.
Tuy nhiên, nói chung, thật khó để nghĩ ra một tiêu chí tồi tệ hơn để đánh giá một tổng thống và Đảng của ông ta hơn là giá cả, chủ yếu được xác định bởi các sự kiện ở nước ngoài và các vấn đề kỹ thuật sản xuất, vốn không cao so với 10 năm trước.
Tuy nhiên, giá xăng vẫn có thể ảnh hưởng đến cuộc bầu cử quan trọng sắp tới. Thực tế là vừa nực cười vừa đáng sợ cùng một lúc.
Ảnh minh họa: Tổng thống Mỹ Biden. Nguồn ảnh: Reuters
Nguồn: Paul Krugman – nytimes.com – Mỹ
Paul Krugman là người viết chuyên mục của NYT từ năm 2000 và là giáo sư danh dự Đại học New York. Năm 2008, ông nhận giải Nobel kinh tế cho công trình nghiên cứu về thương mại quốc tế và địa lý kinh tế
