Các ngân hàng trung ương trên thế giới đang tích cực mua vàng.

Lượng mua vàng trong năm nay (2022) đạt 673 tấn – con số cao nhất kể từ năm 1967, mặc dù cho đến gần đây, nhiều nhà tài chính vẫn coi vàng là di tích “man rợ” của quá khứ.

Mối quan tâm mới về vàng đến từ đâu?

Tóm lại, thế giới đang chìm trong biển nợ. Tổng nợ thế giới đã chạm mốc 300 nghìn tỷ USD.

Các nhà kinh tế vĩ mô độc lập như Luke Gromain và Brent Johnson tin rằng nợ toàn cầu đã đạt đến mức nghiêm trọng và dự đoán việc thiết lập lại trật tự tài chính sẽ rất tốn kém và cực kỳ khó khăn.

Kim tự tháp Exter, được đặt tên theo nhà phát minh John Exter, cho thấy rõ ràng rằng, nợ toàn cầu ảnh hưởng đến tất cả mọi người, không có ngoại lệ.

Bởi vì nó bao gồm lương hưu, an sinh xã hội, cổ phiếu, tiền gửi ngân hàng và khả năng thanh toán của các quốc gia.

Thông qua bàn tay của các ngân hàng trung ương, các chính phủ có thể đưa chúng ta vào cuộc khủng hoảng tiền tệ lớn nhất trong lịch sử.

Kho vàng của thế giới

Nói chung, các ngân hàng trung ương có nguồn gốc từ “các cửa hàng vàng” của châu Âu.

Những người thợ kim hoàn đã bán tiền vàng, đồ trang sức và cung cấp dịch vụ lưu trữ cho khách hàng.

Mọi người đã giao vàng cho họ, và để làm bằng chứng về quyền sở hữu, các ngân hàng – cửa hàng hàng đã cấp cho người gửi biên lai – cái gọi là tiền giấy.

Tiền giấy thường được giữ ở nhà, nhưng cũng được sử dụng nó (tiền giấy) để giao dịch hàng hóa.

Vì vậy, chủ sở hữu của một tờ tiền có thể mua cả một con tàu chở gỗ. Và người bán có thể lấy vàng từ ngân hàng cùng với nó hoặc sử dụng cho một giao dịch khác.

Tiền giấy giúp phân biệt “của riêng mình” với “của người ngoài hành tinh”.

Nhưng các ngân hàng vàng, ngồi trên các khoản tiền gửi vàng “nhàn rỗi”, dần dần bắt đầu làm mờ ranh giới giữa những gì thuộc về họ và những gì không.

Do danh tiếng của họ là những người giám sát đáng tin cậy, các ngân hàng bắt đầu phát hành tiền giấy cho những người đi vay vượt quá lượng vàng dự trữ thực tế.

(Các ngân hàng trung ương hiện đại về cơ bản đã quay trở lại thực hành xấu xa này, đổi tên nó thành “ngân hàng dự trữ theo tỷ lệ”).

Một ngân hàng vàng điển hình sở hữu số vàng trị giá 1.000 đô la và khách hàng của họ nắm giữ một lượng vàng trị giá 9.000 đô la khác – được ký gửi tại ngân hàng.

Nhờ vậy, các ngân hàng nhận được tiền lãi trên các tài sản không tồn tại.

Sự suy giảm niềm tin này đã dẫn đến những “bài học” đầu tiên của các ngân hàng.

Tin đồn về việc mắc nợ lan rộng khắp thành phố, và những người tiết kiệm chạy đi “cứu vàng” trước khi cạn kiệt.

Khi việc rút tiền hàng loạt trở nên thường xuyên hơn và gây tổn hại nhiều hơn cho xã hội, các ngân hàng đã hợp lực lại.

Nếu một trong số họ mất thanh khoản, thì, các ngân hàng khác sẽ ứng cứu bằng cách cho vay.

Cửa sổ đã đóng

Tiền thân của các ngân hàng trung ương là các ngân hàng-cửa hàng vàng. Sự tăng trưởng của thương mại quốc tế đòi hỏi phải cải thiện hệ thống tài chính và nhiệm vụ này được giao cho các ngân hàng trung ương.

Ngân hàng Anh được thành lập vào thế kỷ 17, nhưng chức năng chính của nó là cung cấp tài chính cho cuộc chiến tranh với “đối thủ thuộc địa” – Nước Pháp.

Vương quốc Anh tiếp quản và đồng bảng Anh trở thành tiền tệ của đế quốc Anh toàn cầu.

Trong thế kỷ 20, hầu hết mọi quốc gia đều đã có ngân hàng trung ương của riêng mình.

Hoa Kỳ đã thành lập Ngân hàng (Cục) dự trữ liên bang vào năm 1913. Năm 1918, quân đội Hoa Kỳ đã xây dựng kho vàng lớn nhất thế giới Fort Knox ở Kentucky.

Nước Mỹ lúc bấy giờ có trữ lượng vàng lớn nhất thế giới.

Hiệp định Bretton Woods năm 1944, hiệp định đặt nền móng cho hệ thống tiền tệ thời hậu chiến và biến đồng đô la trở thành đồng tiền dự trữ thế giới trên thực tế.

Giá vàng được cố định bằng đô la và tất cả các loại tiền tệ khác được “neo” bằng đô la ở một tỷ lệ cố định.

Với đồng đô la làm chuẩn, tất cả các loại tiền tệ đều được hỗ trợ gián tiếp bởi vàng. Nghĩa là họ có thể được sử dụng để đổi lấy vàng bất kỳ lúc nào.

Hệ thống Bretton Woods tồn tại cho đến năm 1971, khi tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon tuyên bố rằng Cục dự trữ biên bang sẽ ngừng hỗ trợ đồng đô la bằng vàng.

Kể từ đó, sự “tự tin” và “sức mạnh kinh tế” của Hoa Kỳ đã đóng vai trò là sự bảo đảm cho đồng đô la.

Sau khi đóng “cửa sổ vàng”, Mỹ nhanh chóng tích lũy nợ công – tăng nợ công, đi vay nhiều hơn.

Trở lại những năm 1960, chính phủ đã chi mạnh tay cho “súng và bơ” (chiến tranh Việt Nam và các chương trình chống đói nghèo).

Và sau năm 1971, khi Mỹ đóng cửa sổ vàng, thâm hụt và nợ công hoàn toàn mất kiểm soát.

Chính phủ đã vượt ra ngoài dự trữ vàng và chi tiêu xa hoa cho mọi thứ, từ các chương trình xã hội đến cứu trợ doanh nghiệp, cơ sở hạ tầng, chiến tranh nước ngoài và các gói kích thích kinh tế thường xuyên.

Để tài trợ cho thâm hụt của mình, chính phủ phát hành nợ. Cục dự trữ liên bang mua nợ và bán ra công chúng dưới dạng trái phiếu hoặc chứng khoán kho bạc.

Và những người mua nợ công được nhà nước trả lãi.

Trong nhiều thập kỷ, các nhà đầu tư nghĩ rằng trái phiếu kho bạc “tốt như vàng”.

Nợ công mang lại lợi nhuận vừa phải nhưng ổn định.

Kho bạc Hoa Kỳ chiếm tới 40% danh mục đầu tư của các nhà đầu tư có hệ thống, với các khoản nợ dài hạn, chẳng hạn như quỹ hưu trí.

Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, khi chính phủ Mỹ chi hàng trăm tỷ USD để giải cứu các ngân hàng mắc nợ ở Phố Wall, các nhà đầu tư tự hỏi: Điều gì sẽ xảy ra nếu nước Mỹ phát hành thêm nợ sau mỗi cuộc khủng hoảng?

Vào năm 2020, để giảm thiểu tác động kinh tế của đại dịch Covid 19, chính phủ Hoa Kỳ đã chi 5 nghìn tỷ đô la – tính theo đô la thực, con số này thậm chí còn nhiều hơn cả thế chiến thứ 2.

Các nhà kinh tế thậm chí còn so sánh tình hình với thiết quân luật.

Người ta có cảm giác rằng Hoa Kỳ có thể vay vô hạn.

Trong nửa thế kỷ kể từ khi Nixon đóng cửa sổ vàng năm 1971, nợ quốc gia đã tăng từ 371 tỷ USD (35% GDP) lên 31 nghìn tỷ USD (126% GDP) năm 2022.

Năm nay, văn phòng ngân sách quốc hội dự đoán chi phí lãi vay hàng năm là 399 tỷ đô la.

Ngoài việc mua và bán nợ của chính phủ, Cục dự trữ liên bang cũng ấn định lãi suất.

Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, Cục dữ trữ liên bang đã cắt giảm chúng xuống gần bằng 0 để tăng tốc độ phục hồi kinh tế.

Kết quả là lạm phát xảy ra. Các nhà kinh tế đang nói về một “bong bóng chung”.

“Bong bóng” trong thuật ngữ kinh tế là tình huống mà một tài sản được bán với giá cao hơn nhiều so với giá trị thực của nó.

Tiền “rẻ” thậm chí còn làm tăng giá trị của tiền điện tử và các tài sản kỹ thuật số khác.

Người tiêu dùng đã vay quá mức với lãi suất thấp trong lịch sử và bắt đầu mua bitcoin, bắt kịp mức giá của nó là 65.000 đô la.

Lý thuyết tiền tệ hiện đại

Và Mỹ không phải là nước duy nhất tích lũy nợ kỷ lục.

Hầu hết các quốc gia G7 có tỷ lệ nợ trên GDP trên 100% – gần gấp đôi mức được coi là bền vững.

Có cảm giác như tất cả họ đang thử nghiệm sức mạnh của lý thuyết tiền tệ hiện đại.

Các ngân hàng trung ương kiếm tiền từ “không khí”.

Khi chính phủ cần tiền vì nguồn thu không đủ chi tiêu, nó sẽ chuyển sang ngân hàng trung ương.

Chỉnh phủ chỉ việc “thêm nợ” vào phần tài sản trong bảng cân đối kế toán của mình, bán nó dưới dạng trái phiếu hoặc trái phiếu kho bạc cho các nhà đầu tư (nhận tiền lãi).

Quá trình này không khác nhiều so với cách các cửa hàng vàng cũ phát hành tiền giấy “cho vàng không tồn tại”.

Các nhà đầu tư giả định rằng khi đáo hạn, ngân hàng trung ương sẽ “trả lãi” và trả lại tiền gốc.

Lý thuyết tiền tệ hiện đại lập luận rằng một quốc gia có thể tự in tiền của mình, về nguyên tắc, không thể bị phá sản.

Nó có thể in thêm tiền bất cứ lúc nào và trang trải chi tiêu thâm hụt.

Nếu điều này là đúng, một quốc gia có tiền giấy sẽ in đủ tiền để khiến tất cả công dân của mình trở thành triệu phú.

Lý thuyết cho thấy rằng sẽ luôn có người mua nợ chính phủ.

Nhưng các vết nứt trong hệ thống đang trở nên đáng chú ý hơn.

Nhật Bản đã đi trước những người khác. Nợ công của nó là hơn 300% GDP.

Ngân hàng Nhật Bản đang gặp khó khăn trong việc tìm người mua nợ chính phủ và phải giữ nó trên bảng cân đối kế toán của riêng mình, vượt xa GDP quốc gia.

Nước Anh chỉ đang làm tốt hơn một chút.

Vào tháng 9, chính phủ đưa ra các khoản vay mới “để trả tiền giảm thuế” cho những người giàu có.

Các nhà đầu tư lo sợ rằng chính phủ sẽ không thể trả nợ và bắt đầu bán phá giá trái phiếu chính phủ, khiến đồng bảng Anh sụp đổ so với đồng đô la.

In tiền “thặng dư” gây ra lạm phát trên toàn hệ thống tài chính thế giới.

Đại dịch Covid 19 chỉ làm trầm trọng thêm vấn đề.

Sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu đã dẫn đến lạm phát nhiều hơn. Lạm phát thực tế tại Mỹ lên tới 2 con số, buộc Cục dự trữ liên bang phải tăng lãi suất để đối phó.

Với lãi suất tăng lên 4% ở Mỹ và gần bằng 0 ở khu vực đồng Euro và Nhật Bản, các nhà đầu tư đang bán đồng Euro, Bảng Anh và đồng Yên để mua đô la.

Nhà kinh tế vĩ mô Brent Johnson gọi đây là “lý thuyết sữa lắc”. Đô la đang tràn ngập nền kinh tế Mỹ, thúc đẩy lạm phát nhiều hơn.

Đánh sập không được thì sức mua mất hết tiền nhà nước. Đồng đô la sẽ vẫn là một loại “người Mohican cuối cùng”.

Các ví dụ của Nhật Bản, EU và Anh đã cho thấy nỗi thất vọng về nợ công có thể lan sang tiền tệ.

Tình trạng hỗn loạn gần đây trên thị trường trái phiếu Mỹ cho thấy rằng, ngay cả nước Mỹ cũng không tránh khỏi điều này, mặc dù đồng đô la là đồng tiền dự trữ của thế giới.

Nếu thế giới mất niềm tin vào đồng đô la, việc thiết lập lại tài chính sẽ trở nên không thể tránh khỏi.

Thế giới sẽ mất đi mỏ neo tài chính. Và điều đó giải thích tại sao các ngân hàng trung ương trên thế giới đang tích trữ vàng.

Không giống như tiền giấy, trái phiếu hoặc cổ phiếu, vàng không có rủi ro “đối tác”. Theo lời của chủ ngân hàng huyền thoại J.P. Morgan, “Vàng là tiền, mọi thứ khác là tín dụng”.

Đây là bài đầu tiên trong hai bài viết về cuộc khủng hoảng nợ toàn cầu.

Jan Krikke là cựu phóng viên của một số hãng truyền thông tại Nhật Bản, cựu quản lý biên tập của Asia 2000 tại Hồng Kông, và là tác giả của Leibniz, Einstein và Trung Quốc.