Tác giả: Micah Allen
Làm thế nào để chúng ta nhận thức được suy nghĩ và cảm xúc của chính mình? Và điều gì cho phép chúng ta biết – khi nào đưa ra một quyết định đúng hay sai?
Hàng ngày chúng ta phải đối mặt với những tình huống mơ hồ. Nếu muốn học hỏi từ những sai lầm của mình, điều quan trọng là đôi khi chúng ta phải suy ngẫm về những quyết định của mình.
Tôi có lựa chọn đúng đắn khi thế chấp căn nhà của mình không? Điểm dừng đó có màu xanh nhạt hay đỏ? Tôi có thực sự nghe thấy tiếng bước chân trên gác hay chỉ là tiếng gió?
Khi các sự kiện trở nên không chắc chắn, chẳng hạn như nếu kính chắn gió bị mờ khi đang lái xe, chúng ta thường ít tự tin hơn vào những gì mình đã thấy hoặc đã quyết định.
Khả năng kiểm tra những trải nghiệm của chính mình một cách có ý thức, đôi khi được gọi là sự xem xét nội tâm, được cho là phụ thuộc vào việc bộ não đánh giá mức độ tin cậy hoặc “ồn ào” của thông tin thúc đẩy những trải nghiệm đó.
Một số nhà khoa học và triết gia tin rằng, khả năng xem xét nội tâm này là một đặc điểm cần thiết của ‘ý thức’, tạo nên mối liên kết quan trọng giữa cảm giác và nhận thức.
Một lý thuyết quan trọng là bộ não hoạt động như một nhà thống kê, đánh giá các lựa chọn, dựa trên độ tin cậy của chúng, để tạo ra cảm giác tự tin ‘ít nhiều’ (more or less) phù hợp với những gì chúng ta thực sự đã thấy, cảm nhận hoặc thực hiện.
Và mặc dù lý thuyết này giải thích khá tốt sự tự tin của chúng ta trong nhiều hoàn cảnh khác nhau, nhưng nó lại bỏ qua một thực tế quan trọng về bộ não – chúng nằm bên trong cơ thể.
Ngay cả bây giờ, khi đọc bài viết này, bạn có thể có một số nhận thức thoáng qua về đôi tất trên chân của bạn, tim bạn đập nhanh như thế nào hoặc nhiệt độ trong phòng có phù hợp hay không.
Ngay cả khi bạn không nhận thức đầy đủ về những điều này, cơ thể vẫn luôn định hình trải nghiệm của chính nó và thế giới xung quanh.
Điều đó có nghĩa là kinh nghiệm luôn đến từ đâu đó, được thể hiện trong một góc nhìn cụ thể. Thật vậy, nghiên cứu gần đây cho thấy rằng, nhận thức có ý thức của chúng ta về thế giới phụ thuộc chính xác vào các loại trạng thái bên trong cơ thể này. Nhưng còn sự tự tin thì sao?
Thiết lập thí nghiệm
Để kiểm tra bằng thực nghiệm khả năng này, chúng tôi đã nghĩ ra một kịch bản, trong đó chúng tôi có thể theo dõi những thay đổi tinh tế, vô thức trong kích thích sinh lý của 29 người tham gia – chẳng hạn như nhịp tim và sự giãn nở của đồng tử.
Chúng tôi muốn tìm hiểu xem điều này tác động như thế nào đến các quyết định có ý thức và sự tự tin của họ đối với một kích thích thị giác đơn giản.
Vì chúng tôi biết rằng, mọi người đánh giá sự tự tin của họ bằng mức độ đáng tin cậy của một trải nghiệm, nên mục tiêu của chúng tôi là xem, liệu quá trình này có thể bị phản tác dụng hay đảo ngược bởi sự thay đổi đột ngột, vô thức trong cảm giác kích thích hay không.
Điều này đòi hỏi một kích thích thử nghiệm, trong đó độ chính xác hoặc độ không chắc chắn về nhận thức của trải nghiệm thị giác có thể bị thao túng.
Để đạt được điều này, các tình nguyện viên phải xem một ‘đám’các chấm chuyển động và quyết định xem chúng di chuyển sang trái hay phải. Họ cũng phải đánh giá sự tin cậy của mình vào quyết định này. Kích thích dấu chấm của chúng tôi được thiết kế đặc biệt để có độ chính xác về nhận thức cao hoặc thấp:
Ở bên trái, các chấm di chuyển rõ ràng và tương đối rõ ràng về bên phải màn hình. Tuy nhiên, các chấm bên phải sẽ ngọ nguậy và di chuyển khắp nơi.
Về mặt thống kê, phương sai chuyển động của chúng cao hơn. Như bạn mong đợi, khi những người tham gia xem đúng tập hợp các chấm nhiễu hơn, họ sẽ kém chính xác hơn và có độ tin cậy thấp hơn.
Có vẻ như bộ não đã hoạt động giống như một nhà thống kê. Tuy nhiên, những tình nguyện viên của chúng tôi không hề biết rằng, trong một nửa thử nghiệm, chúng tôi cũng đưa ra một hình ảnh đáng kinh ngạc về một khuôn mặt ghê tởm ngay trước các dấu chấm, quá nhanh để có thể nhận ra một cách có ý thức.
Thao tác tinh tế này khiến tim của người tham gia đập nhanh hơn và đồng tử của họ giãn ra rộng hơn. Điều này là do, về mặt tiến hóa, sự ghê tởm là một dấu hiệu mạnh mẽ cho thấy có điều gì đó không ổn trong cơ thể chúng ta.
Nếu ai đó xung quanh chúng ta tỏ ra chán ghét và bắt đầu nôn mửa, cơ thể chúng ta thường sẽ có phản ứng tương tự.
Bằng cách đưa ra tín hiệu này cho người tham gia một cách ngắn gọn, chúng tôi có thể gây ra một loại “lỗi dự đoán tiếp nhận” – đánh lừa bộ não của họ nghĩ rằng có điều gì đó bất ngờ vừa xảy ra bên trong cơ thể họ.
Điều này cho phép chúng tôi không chỉ kiểm tra xem sự tự tin có tương quan với trái tim và đồng tử hay không, mà còn để xem, liệu việc phá vỡ ‘bản đồ’ này có làm thay đổi cách mọi người báo cáo trải nghiệm có ý thức của họ về các dấu chấm hay không.
Thật vậy, chúng tôi nhận thấy rằng, những thay đổi đáng ngạc nhiên trong khả năng kích thích của người tình nguyện đã tác động ngược lại tác động của các dấu chấm lên sự tự tin của họ, làm giảm nhẹ sự tự tin đối với những dấu chấm dễ dàng hơn, trong khi lại tăng cường sự tự tin cho những dấu chấm ‘khó hơn’.
Hơn nữa, sự đảo ngược này có thể được nhìn thấy trong phản ứng của đồng tử và tim. Cơ thể của một tình nguyện viên càng phản ứng với sự ghê tởm vô hình thì sự thay đổi niềm tin đối với thử nghiệm đó càng lớn.
Mặc dù tâm trí hoạt động giống như một loại nhà thống kê, nhưng nó cũng sử dụng thông tin từ cơ thể để định hình cảm giác của người tham gia.
Những kết quả này, được công bố trên tạp chí eLife, cho thấy trải nghiệm thị giác của chúng ta không chỉ liên quan đến những gì “bắt mắt”.
Quả thực, nó còn phụ thuộc vào trạng thái bên trong cơ thể – trái tim và sự hưng phấn sinh lý. Khi chúng ta xem xét nội tâm về trải nghiệm của mình, hướng con mắt của tâm trí vào bên trong, có vẻ như cơ thể đang định hình những gì chúng ta tìm thấy.
Đây là bước quan trọng đầu tiên để hiểu được cơ thể định hình tâm trí như thế nào, ngay cả khi chúng ta không nhận thức được điều đó.
Từ đây, nhóm của chúng tôi rất vui mừng được phát triển hơn nữa các mô hình tính toán phức tạp của quá trình này.
Những mô hình như vậy sẽ cho phép chúng tôi hiểu rõ hơn về nhiều tình trạng tâm thần và y tế, chẳng hạn như lo lắng và rối loạn tâm thần, trong đó những thay đổi trong tín hiệu cơ thể và khả năng tự nhận thức có thể nhốt người bệnh vào một thế giới không chắc chắn hoặc không chắc chắn một cách phi thực tế.
Điều này cuối cùng có thể dẫn đến các phương pháp điều trị mới nhắm vào tác động của việc kích thích tim mạch đối với sự tự tin và nhận thức về bản thân bị rối loạn.
Tiến sĩ Micah Allen, nhà nghiên cứu về khoa học thần kinh nhận thức, UCL
