1. Tơ lụa sinh ra những con đường thương mại cổ đại dài nhất – Con đường tơ lụa.
Con đường tơ lụa bắt đầu vào khoảng năm 130 trước công nguyên khi Chính phủ nhà Hán cử tướng Zhang Qian (Trương Kiên) làm sứ thần xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với các quốc gia du mục nhỏ ở phía tây Trung Quốc.
Sau đó, người Trung Quốc vận chuyển lụa, trà và các sản phẩm khác dọc theo con đường tơ lụa để đổi lấy ngựa với các vương quốc nhỏ ở phía tây Trung Quốc.
Thương mại tơ lụa chỉ giới hạn ở Trung Quốc cho đến khi Con đường tơ lụa trở thành “tuyến đường thương mại trên bộ cổ đại” dài nhất thế giới, vào nửa sau của thế kỷ thứ nhất trước công nguyên. Con đường tơ lụa thực sự đề cập đến một số tuyến đường thương mại cổ xưa nối Trung Quốc với Trung Á và Châu Âu.
Con đường tơ lụa ngày càng có ảnh hưởng vì sự phổ biến của lụa là một trong những sản phẩm chính được vận chuyển qua đó. Ví dụ, người La Mã, Hy Lạp và Ai Cập ưa thích sự sang trọng của lụa Trung Quốc.
Marco Polo đã đi trên con đường cổ xưa để mang những câu chuyện và sản phẩm của Trung Quốc trở lại châu Âu.
2. Trung Quốc là nhà sản xuất tơ lụa lớn nhất thế giới.
Trung Quốc sản xuất 150.000 tấn lụa hàng năm, trở thành nhà sản xuất lụa lớn nhất thế giới, chiếm 78% sản lượng lụa của thế giới.
Trong hàng nghìn năm, Trung Quốc nắm độc quyền phân phối lụa và duy trì hoạt động này trong nhiều thế kỷ. Cho đến đầu triều đại nhà Đường, không có quốc gia nào khác trên thế giới biết cách làm lụa và dựa vào Trung Quốc để có lụa.
3. Lụa đã ảnh hưởng sâu sắc đến thời trang Trung Quốc.
Cái yếm Qipaos (chee-pows) là trang phục truyền thống của phụ nữ Trung Quốc.
Lụa từ lâu đã là tâm điểm của thời trang ở Trung Quốc, với Thượng Hải là thủ đô thời trang lụa, mặc dù nó cũng được sử dụng ở các thành phố khác.
Lụa được sử dụng để sản xuất “xường xám” – một loại trang phục, trở nên phổ biến ở Thượng Hải trong thời kỳ chiến tranh, và vẫn được ưa chuộng làm trang phục dạ hội hoặc trang phục dự tiệc ở Trung Quốc.
Các nhà thiết kế trẻ như Uma Wang và Christine Lau sử dụng các thiết kế lụa để đưa ra các tuyên bố về nữ quyền.
Những nơi tốt nhất để mua Qipao là ở Thượng Hải. Bạn cũng có thể may sườn xám ở Bắc Kinh và các thành phố khác.
4. Tơ lụa được cho là đã được phát hiện trong một tách trà.
Như Khổng Tử kể lại, Lei Zu, vợ của hoàng đế Huangdi (Hiên Viên Hoàng Đế hay Hoàng Đế), đã phát hiện ra lụa vào năm 2.700 trước công nguyên sau khi một cái kén rơi vào trà của cô ấy, và khi cô ấy cố gắng kéo nó ra, sợi tơ đã bung ra. Cho dù lời kể có đúng hay không, Lei Zu hiện đã nổi tiếng khắp Trung Quốc với tên gọi Nữ thần tơ tằm (Seini-Than).
Trung Quốc không chỉ phát hiện ra lụa từ lâu mà còn đi tiên phong trong việc nhuộm lụa với nhiều màu sắc khác nhau.
Trong thời cổ đại, tơ trắng đạt được bằng cách cho tằm trồng tại nhà chỉ ăn lá dâu trắng trong thời kỳ sinh sản. Để có được tơ vàng, những con tằm được cho ăn lá cây Je (dâu dại mọc trên núi) trong nửa đầu đời và lá dâu tằm trong nửa đời sau.
Người Trung Quốc cổ đại cũng từng nhuộm vải bằng các nguồn thuốc nhuộm tự nhiên như thuốc nhuộm màu đỏ từ rễ cây thiên thảo, màu vàng từ quả Jinzi, màu đỏ sẫm từ đất son và màu trắng từ thuốc nhuộm khoáng.
5. Tơ lụa vẫn được làm theo cách mà nó vẫn luôn làm.
Nghề trồng dâu nuôi tằm là nuôi tằm và thả kén của chúng. Sau hơn 3 nghìn năm, lụa Trung Quốc vẫn được sản xuất từ quá trình chăm sóc tằm chuyên sâu. Tuy nhiên, hiện nay quy trình này đã được cơ giới hóa.
Mức độ chăm sóc quyết định chất lượng của lụa. Trứng được ngâm hóa chất cho nở nhanh, sau đó cho nó ăn lá dâu thường xuyên.
Tằm được giữ trong phòng có nhiệt độ từ 24–27°C (75–80°F) và phòng được thắp sáng suốt ngày đêm. Các phòng cũng phải được giữ sạch sẽ và không có giun, không có gió lùa, khói, mùi và tiếng ồn.
Trong thời kỳ hóa nhộng từ ba đến tám ngày của chúng, con tằm tiết ra sợi tơ dùng làm một phần của cái kén kéo dài, có thể lên đến 1km. Điều này sau đó được kết hợp với các quy trình hóa học hiện đại được sử dụng để tăng độ bền cho lụa. Thật không may, tằm bị giết trong quá trình này, hơn mười tỷ con mỗi năm.
6. Tơ lụa là một biểu tượng địa vị ở Trung Quốc cổ đại.
Lụa là biểu tượng của sự giàu có và quyền lực ở Trung Quốc cổ đại, bởi vì chỉ những người giàu có và những người có quyền lực mới được phép mặc quần áo lụa, trong khi những người nghèo không được phép mặc nó.
Sau đó, những người nghèo mặc quần áo bằng sợi gai dầu, là những loại cây giống như cây tầm ma. Nhưng, cuối cùng, những người bình thường bắt đầu mặc lụa.
Tơ được dùng để dệt trang phục nghi lễ và quà tặng cho các chức sắc nước ngoài.
Tơ lụa được đánh giá cao ở Trung Quốc cổ đại đến nỗi bất kỳ ai bị phát hiện buôn lậu trứng tằm, kén hoặc hạt dâu đều bị xử tử.
7. Đồ tơ lụa cổ được khai quật tại di chỉ khảo cổ.
Một nửa kén tằm đã được khai quật vào năm 1927 từ vùng đất hoàng thổ dọc theo sông Hoàng Hà ở tỉnh Sơn Tây và được cho là có niên đại từ năm 2600 đến 2300 trước công nguyên .
Ruy băng, chỉ và các mảnh dệt, có niên đại khoảng 3000 năm trước công nguyên cũng được khai quật tại tỉnh Chiết Giang.
Một chiếc cốc nhỏ bằng ngà voi được chạm khắc hình con tằm, được cho là có niên đại từ năm 6000 đến 7000, gần đây đã được khai quật dọc theo hạ lưu sông Dương Tử cùng với các công cụ kéo sợi, sợi tơ và các mảnh vải.
8. Tỉnh Chiết Giang là “vua tơ lụa”.
Tỉnh Chiết Giang được mệnh danh là “vua tơ lụa” vì nơi đây sản xuất 1/3 sản lượng lụa, gấm và sa tanh thô của Trung Quốc. Thành phố Tô Châu, nằm gần Chiết Giang ở tỉnh Giang Tô, đã thu hút sự chú ý của Marco Polo ngay từ năm 1276 do sự nổi tiếng của họ trong sản xuất tơ lụa.
Marco Polo đã viết: “Họ có một lượng lớn lụa thô và sản xuất nó, không chỉ để tiêu dùng cho riêng họ, tất cả họ đều mặc váy lụa mà còn cho các thị trường khác”.
Các khu vực khác đóng vai trò là nhà sản xuất lụa lớn là Giang Tô, Tứ Xuyên và các tỉnh và thành phố Tô Châu, Hàng Châu, Nam Kinh và Thiệu Hưng.
9. Tơ lụa đã tạo ra nhiều điểm tham quan du lịch Trung Quốc.
Hàng chục triệu du khách đến Trung Quốc mỗi năm để thưởng thức lụa hoặc văn hóa và lịch sử của nó. Nhiều người tham quan Con đường tơ lụa.
Khoảng năm 1015, vì sợ người Tây Tạng xâm lược, các nhà sư phật giáo được cho là đã cất giấu mười nghìn bản thảo và tranh lụa, biểu ngữ lụa và hàng dệt vào một căn phòng tại Động nghìn Phật gần Đôn Hoàng, một nhà ga trên Con đường tơ lụa ở tây bắc Cam Túc.
Một điểm đến phổ biến khác liên quan đến tơ lụa là Bảo tàng tơ lụa Hàng Châu, bảo tàng lớn nhất thuộc loại này trên thế giới, trưng bày nguồn gốc, quá trình phát triển và kỹ thuật sản xuất tơ lụa, đồng thời có các phần dành cho Con đường tơ lụa và tầm quan trọng của nó trong thương mại Trung Quốc.
Tô Châu và Hàng Châu, ngay phía tây Thượng Hải, nổi tiếng về buôn bán tơ lụa và thu hút nhiều du khách chỉ đơn giản vì chợ tơ lụa của họ. Thượng Hải cũng có một trong những chợ tơ lụa lớn nhất và đa dạng nhất ở Trung Quốc.
10. Lụa có nhiều ứng dụng ngoài quần áo.
Ngoài việc may quần áo, lụa còn được ứng dụng trong y học, như một loại tiền tệ hoặc phương tiện trao đổi, và nó được sử dụng để làm loại giấy xa xỉ đầu tiên ở Trung Quốc.
Các bác sĩ Trung Quốc đã áp dụng các bộ phận giả bằng tơ trong điều trị các động mạch bị bệnh. Năm 1950, tiến sĩ Feng Youxian, sau khi đọc về các mảnh ghép trong phẫu thuật mạch máu ở Hoa Kỳ và thiếu chất tổng hợp, đã sử dụng lụa trong ca phẫu thuật đầu tiên của mình. Vật liệu cho ca phẫu thuật đầu tiên được vợ anh ấy cắt ra từ áo sơ mi và khâu thành một cái ống.
Lụa như tiền tệ
Mặc dù Trung Quốc cổ đại có tiền đồng làm phương tiện trao đổi, nhưng lụa tự nhiên vẫn là phương tiện trao đổi ở Trung Á trong nhiều thế kỷ, bởi vì nó là mặt hàng phổ biến nhất dọc theo con đường tơ lụa.
Theo các tài liệu, lụa có từ cuối thế kỷ thứ 3 hoặc đầu thế kỷ thứ 4 sau công nguyên, vải lụa và hàng may mặc đã được sử dụng ở Trung Á để thanh toán cho các giao dịch.
Các tài liệu của Trung Quốc cũng cho thấy rằng những dải lụa đã được sử dụng làm tiền. Tơ lụa chiếm ưu thế đến mức tiền xu được định giá bằng những sợi tơ.
Ví dụ, giá của một người phụ nữ là 41 miếng lụa. Các nhà sư vi phạm các quy tắc của tu viện phật giáo sẽ bị phạt bằng những miếng lụa. Một nữ nô lệ đáng giá ba lạng lụa Kucha vào thế kỷ thứ năm.
11. Thương mại tơ lụa góp phần truyền bá phật giáo ở Trung Quốc
Con đường tơ lụa xuyên qua các sa mạc ở miền bắc Trung Quốc đã trở thành một trong hai tuyến đường bộ tự nhiên dành cho phật tử, nhà sư phật giáo, kinh sách để vào Trung Quốc từ các vùng phật giáo khác. Một tuyến đường chính khác đi qua Vân Nam, và được gọi là Con đường Trà Mã hoặc Con đường tơ lụa phía nam.
Vào năm 130 trước công nguyên, các nhà cai trị nhà Hán đã cử Zhang Qian (Trương Kiên) đến Yuezhi (Nguyệt Chi) của người da trắng (người đầu tiên sống ở Tân Cương nhưng bị Hung Nô đẩy sang Ấn Độ vào năm 177 trước công nguyên và sau đó trở thành phật tử) vì lợi ích thương mại.
Phật giáo đã được truyền dạy ở Trung Quốc sớm nhất là vào năm thứ 2 trước công nguyên. Các địa điểm chùa phật giáo như Bingling Grottoes, Mogao Grottoes và Xingjiao sau đó đã được xây dựng. Chẳng hạn, hang động Bingling gần Lan Châu ở tỉnh Cam Túc có một loạt các bức tượng và bích họa có niên đại từ khoảng năm 420 đến thời nhà Minh.
12. Bạn cũng có thể ăn tằm!
Khi đi du lịch Trung Quốc, du khách cũng có thể muốn thử ăn những con tằm giống như người Trung Quốc. Hàng tỷ con tằm chết trong quá trình làm tơ không bị lãng phí.
Những con tằm còn sót lại được đóng gói, tẩm gia vị, luộc, chiên hoặc hầm trong một món ăn được gọi theo nghĩa đen là “tằm ngon, giòn”, tương tự như khoai tây chiên. Sau khi tách vỏ lụa, những con nhộng tằm to bằng con tôm được xào với tỏi, gừng, tiêu, xì dầu, dầu ăn.
