Nghị viện Châu Âu – một tổ chức được bầu đã được thành lập để giám sát các tổ chức điều hành của Liên minh Châu Âu (EU). Các thành viên của nó được bầu theo phương thức bỏ phiếu công khai trực tiếp, trong đó công dân của các quốc gia thuộc EU bầu cử 5 năm 1 lần. Đây là tổ chức duy nhất – trong số các tổ chức của EU – có các thành viên được chọn thông qua bầu cử.
Qua nhiều năm và liên tiếp sửa đổi các hiệp ước Châu Âu (đặc biệt là Hiệp ước Maastricht năm 1992 và Hiệp ước Amsterdam năm 1997), Nghị viện Châu Âu đã giành được quyền lập pháp và chính trị, đồng thời một ngân sách lớn được phân bổ cho nó để thực hiện nhiệm vụ.
Nền tảng Nghị viện Châu Âu
Ý tưởng thành lập Nghị viện Châu Âu bắt nguồn từ năm 1951 bởi Hội đồng chung của Cộng đồng than và thép Châu Âu, Hội đồng họp lần đầu tiên vào tháng 9 năm 1952 với sự có mặt của 78 đại diện từ 6 quốc gia thành viên đầu tiên, cụ thể là Pháp, Ý, Đức, Luxembourg và Bỉ. Vào thời điểm đó, ‘Hội đồng’ không có quyền hạn thực sự và vai trò của nó chỉ giới hạn ở việc thảo luận và tham vấn.
Khi Cộng đồng kinh tế Châu Âu và Cộng đồng năng lượng nguyên tử Châu Âu được thành lập, hiệp hội này lấy tên là “Hội đồng Nghị viện Châu Âu” và trụ sở chính tại thành phố Strasbourg của Pháp.
Hiệp ước Rome năm 1957 (Điều 138) quy định rằng, các cuộc bầu cử phải được tổ chức và các quy tắc thống nhất phải được tuân thủ ở tất cả các quốc gia thành viên, sau đó tên của Hội đồng được đổi thành “Nghị viện Châu Âu” vào năm 1962.
Vào tháng 6 năm 1979, cuộc bầu cử đầu tiên được tổ chức theo phương thức phổ thông đầu phiếu trực tiếp và nữ nghị sĩ người Pháp Simone Veil là nghị sĩ đầu tiên được bầu làm chủ tịch Nghị viện Châu Âu. Các hiệp ước kế tiếp đã tăng cường quyền lực của tổ chức này cho đến khi nó có vai trò cơ bản và quyền lực lớn trong lĩnh vực giám sát ngân sách và chính sách Châu Âu.
Trụ sở chính
Kể từ ngày 7 tháng 7 năm 1981, Nghị viện đã thông qua một số nghị quyết liên quan đến trụ sở của mình, yêu cầu chính phủ của các quốc gia thành viên tôn trọng nghĩa vụ theo hiệp ước là thiết lập một trụ sở duy nhất cho các tổ chức. Do các quốc gia này không thực hiện được cam kết, Nghị viện đã đưa ra các quyết định liên quan đến tổ chức và nơi làm việc tại Strasbourg, Brussels và Luxembourg.
Các phiên họp toàn thể hàng tháng được tổ chức tại Strasbourg, bao gồm cả phiên họp trong đó ngân sách hàng năm của Liên minh Châu Âu được xác định. Các phiên họp toàn thể nhỏ và các cuộc họp ủy ban thuộc Nghị viện cũng được tổ chức tại Brussels do nó gần với Hội đồng và Ủy ban Châu Âu. Ban thư ký và các cơ quan dịch vụ của nó vẫn ở Luxembourg. Nghị viện Châu Âu cũng có ít nhất một văn phòng liên lạc ở mỗi quốc gia thành viên.
Mục tiêu
Với tư cách là tổ chức đại diện của công dân Châu Âu, Nghị viện Châu Âu tạo thành nền tảng dân chủ của Liên minh Châu Âu. Để đảm bảo tính hợp pháp dân chủ này, Nghị viện được liên kết với quy trình lập pháp của Châu Âu và – thay mặt cho công dân – thực hiện quyền kiểm soát chính trị đối với các tổ chức khác của EU.
Không giống như các nghị viện quốc gia, Nghị viện Châu Âu không đệ trình các đề xuất lập pháp, mà thảo luận về các đề xuất do Ủy ban Châu Âu đệ trình. Với việc phê chuẩn Hiệp ước Lisbon, nó đã trở thành một cơ quan đồng lập pháp giống như Hội đồng Liên minh Châu Âu.
Trong bối cảnh này, Nghị viện đưa ra quyết định trong lần đọc đầu tiên về đề xuất của Ủy ban Châu Âu, sau đó trình bày quan điểm của mình trước Hội đồng và nếu phê chuẩn tất cả các sửa đổi (có thể) từ các thành viên của Nghị viện Châu Âu, luật có thể được thông qua, nhưng nếu Hội đồng có quan điểm khác, Nghị viện có 3 tháng (có thể gia hạn thêm một tháng nếu có yêu cầu) để trả lời, sau đó Nghị viện sẽ quyết định chấp nhận, sửa đổi hoặc bác bỏ quan điểm của Hội đồng trong lần đọc thứ hai.
Hợp tác với Hội đồng Châu Âu, Nghị viện đặt ra ngân sách hàng năm của Liên minh Châu Âu và có quyền kiểm soát các công cụ tài chính khác nhau và tác động đến chi tiêu của họ.
Nếu Nghị viện đồng ý với quan điểm của Hội đồng hoặc không đưa ra phán quyết, thì ngân sách sẽ được phê duyệt. Nhưng nếu Nghị viện thông qua các sửa đổi, dự thảo ngân sách sẽ được gửi lại cho Hội đồng và Ủy ban Châu Âu.
Sau đó, một ủy ban chịu trách nhiệm đưa ra dự thảo ngân sách chung sẽ được triệu tập trong vòng 21 ngày và việc bác bỏ hay phê duyệt cuối cùng là tùy thuộc vào Nghị viện (bằng đa số phiếu).
Đối với ngân sách dài hạn (qua nhiều năm) của Liên minh Châu Âu, nó được phê duyệt thông qua thủ tục lập pháp đặc biệt đòi hỏi phải có sự đồng thuận của Hội đồng sau khi được Nghị viện phê duyệt.
Xem thêm: Châu Âu Đã Quên Lịch Sử Tàn Bạo Của Mình?
Vai trò giám sát
Nghị viện đóng vai trò quyết định trong việc thành lập Ủy ban Châu Âu, vì nó bầu ra chủ tịch của tổ chức này theo đa số tuyệt đối, dựa trên đề xuất của Hội đồng Châu Âu.
Sau đó, các thành viên Nghị viện có thể phê chuẩn hoặc từ chối phần còn lại của Hội đồng (cơ quan ủy viên), sau khi chọn từng ứng cử viên được các quốc gia thành viên đề cử.
Nghị viện cũng có thể ‘chỉ trích’ Ủy ban (bằng 2/3 số phiếu bầu và đa số nghị sĩ), sau đó Ủy ban này phải từ chức hàng loạt.
Cũng trong khuôn khổ vai trò giám sát của mình, Nghị viện Châu Âu có thể đặt câu hỏi bằng văn bản hoặc bằng miệng cho Hội đồng và Ủy ban Châu Âu, nhận kiến nghị từ công dân Châu Âu và thành lập các ủy ban điều tra tạm thời trong trường hợp vi phạm hoặc áp dụng sai luật, quyền kháng cáo lên Tòa án công lý Liên minh Châu Âu.
Cấu trúc Nghị viện Châu Âu
Nghị viện bao gồm 4 cơ quan chính:
Chức vụ chủ tịch: Chủ tịch chịu trách nhiệm quản lý mọi công việc của Nghị viện Châu Âu và các cơ quan của nó, với sự hỗ trợ của 14 đại biểu. Chủ tịch Nghị viện được bầu với nhiệm kỳ có thể gia hạn là hai năm rưỡi. Chủ tịch chỉ đạo các hoạt động của Nghị viện, chủ trì các phiên họp toàn thể, các cuộc họp văn phòng và Hội nghị chủ tịch, đồng thời đại diện cho Nghị viện trong quan hệ đối ngoại. Sau khi ngân sách EU được Nghị viện phê duyệt, nó sẽ được chủ tịch ký và có hiệu lực. Chủ tịch Nghị viện cũng ký, cùng với chủ tịch Hội đồng Liên minh Châu Âu, tất cả các đạo luật lập pháp được thông qua theo thủ tục lập pháp thông thường.
Hội nghị chủ tịch: Cơ quan chính trị của Nghị viện Châu Âu. Những người đứng đầu các nhóm chính trị có đại diện tại Nghị viện họp để xác định cách tổ chức công việc và chương trình lập pháp, bao gồm chương trình nghị sự của các phiên họp toàn thể, việc thành lập các ủy ban và phái đoàn cũng như phân bổ quyền lực giữa họ.
Văn phòng: Bao gồm chủ tịch Nghị viện Châu Âu, 14 phó chủ tịch và 5 quan sát viên. Nhiệm vụ của nó bao gồm giải quyết tất cả các vấn đề hành chính, nhân sự và tổ chức cũng như đặt ra các kỳ vọng về ngân sách Nghị viện.
Ban Thư ký: Dưới thẩm quyền của tổng thư ký, các công chức được bổ nhiệm ở tất cả các nước trong EU và các cơ quan khác sẽ phục vụ Nghị viện Châu Âu (hành chính, phiên dịch viên, biên dịch viên).
Xem thêm: Vì Sao Thiên Chúa Giáo Suy Tàn Ở Châu Âu?
Tư cách thành viên
Các quy tắc chung về thành phần Nghị viện nêu tại Điều 14 của Hiệp ước về Liên minh Châu Âu quy định rằng, Nghị viện không được bao gồm quá 751 đại diện công dân Liên minh (750 đại biểu và chủ tịch). Sự đại diện này được đảm bảo theo cách “tương đối từ trên xuống”, tức là với tối thiểu 6 đại diện cho mỗi quốc gia thành viên và không quốc gia thành viên nào có thể giành được hơn 96 ghế.
Sau khi Vương quốc Anh rời Liên minh Châu Âu vào năm 2020, số lượng nghị sĩ giảm xuống còn 705. Một phần trong số 73 ghế do các nghị sĩ Anh nắm giữ trước đây đã được phân bổ lại cho các quốc gia thành viên khác vốn “thiếu đại diện” do quy mô dân số. Sau cuộc bầu cử tháng 6 năm 2024, số thành viên Nghị viện Châu Âu lên tới 720.
