Sau nhiều tuần, ánh sáng giảm dần vào ban ngày, ‘thứ 6’ (ngày 22 tháng 12 năm 2023) đánh dấu đêm dài nhất trong năm, và là ngày có ít giờ nắng nhất trong năm.
Sự kiện này được gọi là ngày ‘Đông Chí’, vì nó đánh dấu sự bắt đầu của mùa đông ở Bắc bán cầu.
Sự kiện này cũng sẽ là bước ngoặt – khiến thời gian ban ngày dài hơn ở Bắc bán cầu, một hiện tượng gắn liền với nhiều tín ngưỡng văn hóa – dân gian khác nhau trong thời cổ đại.
Dưới đây là những điều cần biết về ngày ‘Đông Chí’ năm 2023 và cách các lễ hội được tổ chức ở các cộng đồng khác nhau.
Ngày Đông Chí là gì và điều gì xảy ra?
Ngày Đông Chí là thời điểm nửa phía bắc của Trái đất nghiêng ra xa mặt trời nhất, khiến nó trở thành ngày đầu tiên của mùa đông.
Bắc bán cầu sẽ có ít giờ nắng nhất trong năm, khiến đây là ngày ngắn nhất trong năm, trong khi đêm lại dài nhất.
Thời lượng ban ngày sẽ khác nhau giữa các quốc gia. Tại London, Vương quốc Anh, một ngày dự kiến sẽ kéo dài 7 giờ 49 phút, ngắn hơn 8 giờ so với ngày dài nhất trong năm.
Sự kiện này cũng sẽ trùng với đỉnh điểm của ‘trận mưa Sao Băng’ Ursid – hiện tượng thường niên xảy ra ở Bắc bán cầu, khi Trái đất đi qua các ‘mảnh vụn’ do Sao Chổi 8P/Tuttle để lại.
Mỗi ngày, sau ngày Đông Chí sẽ dài hơn ở bán cầu bắc cho đến ngày Hạ Chí, hay ngày dài nhất trong năm, từ ngày 20 đến ngày 22 tháng 6.
Từ ‘Solstice’ (Chí) xuất phát từ một từ tiếng Latin có nghĩa là “mặt trời đứng yên”.
Ngày Đông Chí là ngày nào?
Ngày Đông Chí, là thời điểm ‘trục’ Trái đất cách xa mặt trời nhất, sẽ diễn ra vào lúc 03:27 GMT ngày 22 tháng 12 trên toàn thế giới.
Đối với những người ở Hoa Kỳ, sự khác biệt về múi giờ khiến thời gian của ngày Đông Chí quay trở lại 22:27 EST (03:27 GMT), vào ngày 21 tháng 12 – thứ 5 sẽ là ngày ngắn nhất ở Hoa Kỳ (ngày Đông Chí).
Sự thay đổi độ nghiêng ‘trục’ này, khi Trái đất quay quanh mặt trời cho phép thế giới trải nghiệm các mức độ ánh sáng mặt trời khác nhau, vào những ngày khác nhau.
Nếu không, mặt trời sẽ vẫn ở ngay trên đường xích đạo và chiếu cùng một lượng ánh sáng lên Trái đất trong suốt cả năm.
Có phải đó cũng là ngày Hạ Chí ở Nam bán cầu?
Ngày Hạ Chí ở Nam bán cầu diễn ra cùng thời điểm với ngày Đông Chí ở Bắc bán cầu.
Các mùa ở Bắc bán cầu và Nam bán cầu bị đảo ngược, vì vậy các quốc gia như Brazil và New Zealand sẽ trải qua ngày dài nhất trong năm.
Ngày Đông Chí ở Bắc bán cầu có thể diễn ra trong khoảng thời gian từ 20 đến 23 tháng 12, nhưng thường rơi vào ngày 21 hoặc 22 tháng 12.
Lần cuối cùng nó xảy ra vào ngày 23 tháng 12 là vào năm 1903, trong khi lần xuất hiện tiếp theo vào ngày đó, sẽ là vào năm 2303.
Ba sự thật thú vị về ngày Đông Chí
Mặc dù ngày Hạ Chí được cho là đánh dấu sự bắt đầu mùa đông, mùa đông hoặc ngày ‘khí tượng’ đầu tiên của nó diễn ra vào một ngày khác, và dựa trên ‘hồ sơ’ nhiệt độ.
Đứng bên ngoài vào trưa ngày 22 tháng 12 sẽ in bóng dài nhất cả năm.
Vào thời điểm Đông Chí, mặt trời xuất hiện trực tiếp trên Nam chí tuyến, nằm cách xích đạo 23 độ về phía nam.
Ngày Đông Chí nhiều lễ hội được tổ chức – để làm gì?
Một số nền văn hóa kỷ niệm ngày Đông Chí theo những cách khác nhau, có xu hướng bắt nguồn từ ý nghĩa gần như siêu nhiên, hoặc văn hóa dân gian của ngày này trong thời cổ đại.
Ngày nay, chúng ta hiểu sự kiện này theo cách khoa học hơn, nhưng mọi người vẫn tiếp tục giữ những truyền thống cũ.
Đối với người cổ đại, việc tăng dần số giờ ban ngày sau ngày Đông Chí, đánh dấu thời điểm tái sinh.
Người dân ở Đan Mạch, Na Uy và Thụy Điển tổ chức một bữa tiệc kéo dài nhiều ngày để kỷ niệm Juul, hay Yule, khi người cổ đại chào đón sự trở lại của Thần Mặt trời. Người Scandinavi đốt một khúc gỗ Yule để tôn vinh Thần Thor, người được giao nhiệm vụ trả lại hơi ấm của mặt trời.
Trong thần thoại Phần Lan, ánh sáng ban ngày yếu dần trước ngày Đông Chí, là do một mụ phù thủy quyền năng và độc ác giam giữ mặt trời và mặt trăng trong một ngọn núi.
Đối với người dân Iran, ngày Đông Chí hay “lễ hội Yalda” đánh dấu ngày Mithra, một thiên thần ánh sáng, được cho là đã ra đời.
Ở Trung Quốc, ngày Đông Chí là “lễ hội Đông Chí (Dongzhi)” khi bóng tối của mùa đông bắt đầu nhường chỗ cho ánh sáng. Các gia đình ăn những món ăn đặc biệt như bánh trôi nước, gọi là Đường Nguyên.
Ở Vương quốc Anh, người ta ghé thăm Stonehenge để đón những tia nắng bình minh khi chúng rơi xuống giữa những tảng đá.