Lực lượng Quds, một nhánh lực lượng vũ trang hoạt động bên ngoài Iran thuộc Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC). Quds được thành lập vào cuối những năm 1980 sau khi Chiến tranh Iran-Iraq kết thúc.
Nguồn gốc và sự thành lập Lực lượng Quds
“Lực lượng Quds” được thành lập 2 năm sau khi kết thúc Chiến tranh Iran-Iraq (1980-1988) với mục đích củng cố và tổ chức các hoạt động đối ngoại của Lãnh đạo tối cao của Cộng hòa Iran, Ali Khamenei.
Một năm sau khi nắm quyền lãnh đạo, Khamenei đã ban hành quyết định thành lập một lực lượng mới trong Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC) được gọi là “Lực lượng Quds”.
Chuẩn tướng Ahmed Vahidi là chỉ huy đầu tiên của lực lượng này và quyền lãnh đạo của ông tiếp tục cho đến năm 1997. Quds trở thành lực lượng thứ 5 trong Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran sau các lực lượng lục quân, không quân, hải quân, Basij và cơ quan tình báo.
Nhiệm kỳ tư lệnh Lực lượng Quds của Al-Wahidi không chứng kiến sự mở rộng đáng kể trong các hoạt động đối ngoại của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran. Quds đã mở rộng trong khu vực khi Soleimani nắm quyền chỉ huy vào năm 1998 do Khamenei bổ nhiệm.
Theo các nhà quan sát Iran, thời kỳ lãnh đạo Lực lượng Quds của Soleimani được gọi là “Kỷ nguyên Vàng”, và danh tiếng của ông thậm chí còn làm lu mờ chính “Lực lượng Quds”, đến mức lực lượng này được biết đến nhờ Soleimani.
Soleimani đã tạo ra ảnh hưởng rộng rãi đối với Iran ở một số quốc gia trong khu vực và tại vị trong 22 năm cho đến khi bị Mỹ ám sát tại Iraq, bằng một cuộc không kích vào ngày 3 tháng 1 năm 2020, và chuẩn tướng Ismail Qaani được bổ nhiệm chỉ huy Quds vào cùng ngày xảy ra vụ ám sát.
Thành lập Lực lượng Quds
Lực lượng Quds được thành lập là kết quả hợp nhất của 4 tổ chức thực hiện các hoạt động quân sự ở nước ngoài trùng với thời điểm bắt đầu kỷ nguyên của Cộng hòa Hồi giáo ở Iran, cụ thể là:
– Sự đoàn kết của các phong trào giải phóng Hồi giáo.
– Đơn vị lực lượng tác chiến không thường xuyên (chiến tranh phi chính quy).
– Lực lượng bảo vệ Liban.
– Văn phòng Ramadan.
Các thành viên của các tổ chức này và mạng lưới quốc tế của họ đã được sáp nhập vào năm 1989 sau khi Chiến tranh Iran-Iraq kết thúc và các lực lượng vũ trang được tổ chức lại, tất cả đều trực thuộc Vệ binh Cách mạng ngoại trừ đơn vị thứ hai (lực lượng chiến tranh phi chính quy).
Xem thêm: Tìm Hiểu Lực lượng Vệ binh Cách Mạng Iran
Cơ cấu của Lực lượng Quds
Trong Lực lượng Quds, có các mệnh lệnh tuân theo người chỉ huy theo thứ tự chức năng, bắt đầu từ phó chỉ huy, sau đó là trợ lý văn hóa, trợ lý điều phối, trợ lý tình báo và trợ lý nhân sự.
Lực lượng Quds ‘bảo lưu’ phần lớn các hoạt động của mình do tính bí mật của chúng, đồng thời nó cũng bao gồm một số bộ phận chuyên thực hiện các nhiệm vụ bên ngoài biên giới Iran ở nhiều quốc gia Ả Rập, Châu Á, Tây và Bắc Phi.
Xem thêm: Liên Minh Ở Trung Đông Đối Đầu Với Israel Và Mỹ?
Tư tưởng và hệ tư tưởng
Trong tuyên bố của mình, Khamenei định nghĩa Lực lượng Quds là “một nhóm chiến binh không biên giới, sẵn sàng nhìn khắp mọi nơi” và nói rằng lực lượng này là “yếu tố quan trọng nhất trong việc ngăn chặn phản ứng chính sách đối ngoại trong khu vực”.
Lực lượng Quds thành lập một “mặt trận kháng chiến mạnh mẽ” chống lại Israel và Mỹ trong khu vực từ Địa Trung Hải đến Đông Á, đồng thời nhằm bảo vệ các mục tiêu của Cách mạng Hồi giáo Iran, bên ngoài biên giới Iran.
Vị thế to lớn mà Lực lượng Quds có được trong chính sách đối ngoại của Iran, đặc biệt là chính sách khu vực ở Trung Đông, thường đụng độ với sự phản đối của phe còn lại trong chính sách này, tức là phe ngoại giao Iran.
Xem thêm: Iran: Pháo Đài Bất Khả Xâm Phạm Ở Ngã Tư Thế Giới
Hoạt động nổi bật nhất của “Lực lượng Quds”
Quds bắt đầu nổi lên khi lực lượng này tham gia vào nội chiến Liban (Lebanon) sau cuộc xâm lược Liban của Israel. Lực lượng này đã giúp Hezbollah và vẫn là đồng minh thân cận cũng như nhà tài trợ cho Hezbollah ngay cả sau khi cuộc nội chiến kết thúc vào năm 1990.
Vào những năm 1990, Lực lượng Quds chuyển sự chú ý sang biên giới phía đông của Iran, hỗ trợ Liên minh phương Bắc ở Afghanistan chống lại Taliban.
Hoạt động và sự xuất hiện của Lực lượng Quds trên thế giới đã tăng lên trong thế kỷ 21 sau cuộc xâm lược Iraq của Mỹ năm 2003 và sau các sự kiện của Mùa xuân Ả Rập.
Quds cùng với Tổ chức Badr đóng một vai trò quan trọng ở Iraq bằng cách tổ chức và hỗ trợ các phong trào vũ trang của người Hồi giáo Shiite chống lại lực lượng nổi dậy do Mỹ hỗ trợ.
Với những diễn biến của cuộc Cách mạng Syria năm 2011 và sự chuyển đổi thành các cuộc đối đầu vũ trang giữa các lực lượng của chế độ và phe đối lập, Lực lượng Quds đã gấp rút hỗ trợ tổng thống Syria Bashar al-Assad, người mà chế độ này được xem là đồng minh vô giá trong cái mà Iran gọi là “Trục kháng chiên”.
Đối với Yemen, Lực lượng Quds hỗ trợ nhóm Houthi – lực lượng nổi dậy chống lại chính phủ cầm quyền tại Yemen sau cuộc cách mạng Yemen (2011-2012).
Năm 2012, các quốc gia – bao gồm cả Canada – đã đưa Lực lượng Quds vào danh sách các tổ chức khủng bố, Canada nói rằng lực lượng này tham gia trang bị vũ khí cho các tổ chức cực đoan.
Vào nửa cuối năm 2012, Qassem Soleimani đích thân can thiệp vào việc chỉ đạo lực lượng dân quân Hezbollah của Lebanon và Iraq trong trận chiến ở Syria từ căn cứ ở Damascus. Trận Qusayr là một trong những trận chiến quan trọng nhất mà ông giám sát và Soleimani đã có thể khôi phục nó từ tay phe đối lập vào tháng 5 năm 2013.
Lực lượng Quds cũng đóng vai trò dẫn đầu trong việc tổ chức cuộc chiến chống lại ISIS ở Iraq và Syria, tuy nhiên ảnh hưởng liên tục của lực lượng này đối với các vấn đề nội bộ của Iraq đã trở thành mục tiêu phản đối của người dân sau khi Qassem Soleimani can thiệp vào tháng 10 năm 2019 để ngăn chặn việc lật đổ thủ tướng Iraq, Adil Abdul Mahdi.
Lực lượng Quds và Chiến dịch lũ lụt Al-Aqsa (Đại hồng thủy Al-Aqsa)
Lãnh đạo tối cao Iran Ali Khamenei tuyên bố ủng hộ tuyệt đối cho chiến dịch “Lũ lụt Al-Aqsa” do cuộc kháng chiến của người Palestine (Hamas) phát động nhằm chống lại các khu định cư xung quanh Dải Gaza, đồng thời phủ nhận mạnh mẽ mọi vai trò của Iran trong đó.
Sau ngày thứ 40 Israel xâm lược Dải Gaza, Ismail Qaani (tư lệnh Lực lượng Quds thay Soleimani) đã gửi một thông điệp tới Muhammad al-Deif, tổng tư lệnh Lữ đoàn Izz al-Din al-Qassam – cánh quân sự của Phong trào kháng chiến Hồi giáo (Hamas), Ismail Qaani khẳng định sự ủng hộ của Iran và “Trục kháng chiến” với cuộc kháng chiến của người Palestine, nhấn mạnh “giao ước, hiến chương, đức tin và cam kết anh em đối với Hamas”.
Hình minh họa: Tướng Qasem Soleimani, tư lệnh Lực lượng Quds. Ảnh Axios
