Tác giả: Natasha Lindstaedt
Houthi, còn được gọi là Ansar Allah (hay ‘những người ủng hộ Chúa’), là một nhóm dân quân hiện đang thực hiện quyền kiểm soát trên thực tế đối với phần lớn miền bắc Yemen. Được thành lập vào những năm 1990, nhóm này được đặt theo tên của người sáng lập, Hussein Badreddin al-Houthi, và họ theo nhánh Zaidi của Hồi giáo dòng Shia (Shiite), đại diện cho 20-30% dân số Yemen.
Sự lãnh đạo của nhóm được rút ra từ ‘bộ lạc’ Houthi, một phần của một trong ba liên minh bộ lạc lớn ở Yemen: Hashid, Madhaj và Bakil. Người Houthi là một phần của liên minh Bakil, nhóm bộ lạc lớn nhất ở Yemen.
Khi Vương quốc Anh và Hoa Kỳ tiến hành các cuộc tấn công quân sự vào nhóm Yemen, sau một loạt cuộc tấn công của lực lượng dân quân do Iran hậu thuẫn vào hoạt động vận chuyển trên Biển Đỏ, đây là bốn điều bạn cần biết về Houthi.
1. Tại sao Lực lượng Houthi được hình thành?
Để hiểu được sự trỗi dậy của Lực lượng Houthi, điều quan trọng đầu tiên là phải trình bày lịch sử đầy biến động của Yemen. Yemen đã đấu tranh để xây dựng một nhà nước thống nhất và hiệu quả, và đã bị cản trở bởi các thể chế yếu kém, chủ nghĩa dân tộc yếu kém, nổi dậy và chủ nghĩa ly khai kể từ khi thành lập vào năm 1990.
Khu vực bao gồm Yemen ngày nay được chia thành hai vùng lãnh thổ, phía bắc và phía nam từ thế kỷ 19 đến 1990. Sau khi đế chế Ottoman sụp đổ, Bắc Yemen giành được độc lập vào năm 1918. Miền nam Yemen nằm dưới sự kiểm soát của Anh cho đến năm 1967. Cộng hòa dân chủ nhân dân Yemen (Nam Yemen) độc lập từ năm 1967 đến năm 1990. Hai nước này thống nhất vào năm 1990.
Bản sắc bộ lạc vẫn còn mạnh mẽ, đặc biệt là ở phía bắc, và nhiều nhóm khác nhau đã nắm giữ quyền lực. Người Hồi giáo dòng Shia (Shiite), Zaydi đã chiến đấu để giành quyền kiểm soát lãnh thổ mà ngày nay chúng ta gọi là Yemen trong hàng nghìn năm, với một số thành công và dưới sự lãnh đạo của Lực lượng Houthi, họ kiểm soát phần phía Bắc Yemen.
Nếu chúng ta chuyển nhanh sang kỷ nguyên hiện đại, Yemen đã phải đối mặt với xung đột liên tục và sự thất bại của nhà nước. Miền Bắc Yemen được cai trị bởi cựu tổng thống Yemen Ali Abdullah Saleh (một nhà độc tài thuộc một nhóm bộ lạc khác), kể từ năm 1978, người sau đó lên nắm quyền tổng thống của quốc gia Yemen mới thống nhất vào năm 1990. Những người thân của Saleh kiểm soát các bộ phận cốt lõi của quân đội và nền kinh tế – và nạn tham nhũng tràn lan.
Căng thẳng nảy sinh do phần lớn tài nguyên của Yemen chảy vào Sana’a, thủ đô phía Bắc Yemen, và đặc biệt là tới thị tộc Sanhan của Saleh, một phần của liên đoàn Hashid. Mặc dù chính quyền trung ương đã cố gắng giữ đất nước đoàn kết (đặc biệt, Saleh tuyên bố rằng việc cai trị Yemen giống như “nhảy múa trên đầu rắn”) sau khi miền Nam Yemen cố gắng ly khai vào năm 1994, vẫn có nhiều nhóm bất bình với chính phủ do Saleh lãnh đạo.
Nhóm đáng chú ý nhất thách thức chính quyền trung ương ở Yemen là Lực lượng Houthi. Ngoài việc phải chịu đựng nhiều thập kỷ bị chính quyền trung ương gạt ra ngoài lề chính trị, bị bỏ mặc, bị loại trừ về mặt kinh tế và đôi khi là bị khủng bố, Lực lượng Houthi còn lo ngại về ảnh hưởng ngày càng tăng của Saudi Arabia ở nước này – và với sức mạnh ngày càng tăng của chủ nghĩa Salafism và Wahhabism (được coi là các học thuyết tôn giáo được du nhập từ Saudi Arabia).
Nhưng điểm bùng phát của phong trào Houthi có thể là cuộc xâm lược Iraq của Mỹ vào năm 2003. Bị ảnh hưởng bởi sự thành công của phiến quân Hezbollah có trụ sở tại Lebanon (Liban) trong việc đẩy lùi các lực lượng phương Tây, Lực lượng Houthi đã lấy cảm hứng từ Hezbollah và nhận được sự hỗ trợ từ Iran – mặc dù các quan chức Iran phủ nhận mối liên hệ của họ với Houthi.
Xem thêm: Thất Bại Chính Trị Của Mỹ Khi Tấn Công Houthi Tại Yemen
2. Houthi giành được quyền lực bằng cách nào?
Để giải quyết sức mạnh ngày càng tăng của Lực lượng Houthi, Saleh đã phát động một chiến dịch quân sự vào năm 2003 với sự giúp đỡ của Saudi Arabia. Mặc dù lực lượng của Saleh đã tiêu diệt được thủ lĩnh Houthi, Hussein al-Houthi vào năm 2004, nhưng Lực lượng Houthi đã đánh bại Saleh và quân đội Saudi Arabia, bất chấp việc Saudi Arabia đã chi hàng tỷ đô la.
Thật vậy, Lực lượng Houthi đã chứng tỏ là một lực lượng đáng gờm đối với Saudi Arabia, họ dám tiến vào Saudi Arabia vào năm 2009 và buộc Vương quốc này phải triển khai quân đội của mình để giải quyết mối đe dọa ngày càng tăng của Houthi.
Kể từ khi cuộc cách mạng Yemen nổ ra vào năm 2011, Houthi đã chiến đấu để lật đổ Saleh khỏi quyền lực, nhưng sau đó lại gia nhập lực lượng với Saleh vào năm 2015. Khi liên minh của họ sụp đổ, chính Houthi chiếm thế thượng phong khi nhóm phiến quân giết chết Saleh vào tháng 12 năm 2017.
Lực lượng Houthi cũng là một lực lượng chính trong cuộc nội chiến đang diễn ra ở Yemen (bắt đầu vào năm 2014), khiến khoảng 377.000 người thiệt mạng, nhiều người trong số họ là dân thường.
Mặc dù chính phủ ở miền Nam Yemen được quốc tế công nhận, nhưng Lực lượng Houthi đã chiếm phần lớn miền Bắc Yemen, kể từ khi họ tấn công thủ đô Sana’a vào năm 2014. Họ kiểm soát cảng quan trọng Hudeidah, tạo ra tới 1 tỷ USD (784.000.000 Bảng Anh), trong doanh thu của chính phủ Houthi.
Xem thêm: Phản Ứng Quốc Tế – Khi Mỹ Và Anh Tấn Công Houthi ở Yemen
3. Ảnh hưởng khu vực của họ là gì?
Ngày nay, Lực lượng Houthi ước tính có khoảng 20.000 chiến binh. Kể từ cái chết của al-Houthi, phong trào này chủ yếu được lãnh đạo bởi anh trai của ông, Abdul-Malik al-Houthi, người đã tuyên bố rằng ông sẽ không ngần ngại tấn công Mỹ và các đồng minh của nước này.
Kể từ khi cuộc chiến bắt đầu ở Gaza vào tháng 10 năm 2023, Lực lượng Houthi đã cố gắng lợi dụng cuộc xung đột để nâng cao vị thế quốc tế của họ và như một sự phô trương sức mạnh để giúp họ có thêm ảnh hưởng trong đàm phán.
Tuyên bố đoàn kết với người dân Palestine, Lực lượng Houthi đã khởi xướng một loạt cuộc tấn công vào các tàu thương mại ở Biển Đỏ, điểm cuối của cuộc tấn công này bị Yemen bỏ qua.
Cuộc tấn công trắng trợn nhất diễn ra vào ngày 19 tháng 11 năm 2023, khi phiến quân dùng trực thăng bắt cóc phi hành đoàn của một hãng vận tải ô tô có liên hệ với một doanh nhân Israel.
Xem thêm: Nguyên Nhân Xung đột Israel-Palestine?
4. Họ có kiểm soát việc tiếp cận Biển Đỏ không?
Mặc dù hầu hết các cuộc tấn công của Houthi vào Biển Đỏ đều không thành công nhưng chúng đã buộc hàng nghìn tàu phải bỏ tuyến và chuyển hướng quanh Nam Phi qua mũi Hảo Vọng – làm tăng thêm chi phí và thời gian vận chuyển.
Để trả đũa hàng chục cuộc tấn công vào Biển Đỏ, Mỹ và Anh đã đáp trả bằng cuộc tấn công lớn nhất nhằm vào lực lượng Houthi kể từ năm 2016, khi Mỹ tấn công ba địa điểm tên lửa của Houthi bằng tên lửa hành trình sau khi Houthi bắn vào hải quân và tàu thương mại của Mỹ.
Điều này kêu gọi tạm dừng các cuộc tấn công của Houthi. Nhưng giờ đây, với việc Houthi tự tin rằng họ đã giành chiến thắng trước Saudi Arabia và phương Tây ở Yemen, phe nổi dậy dường như háo hức hơn bao giờ hết để đối đầu với Mỹ.
Natasha Lindstaedt, giáo sư quản lý nhà nước, Đại học Essex
