BRICS là một nhóm các quốc gia không chính thức bao gồm cộng hòa liên bang Brazil, liên bang Nga, cộng hòa Ấn Độ, cộng hòa nhân dân Trung Hoa và cộng hòa Nam Phi.
Chính phía Nga đã khởi xướng việc thành lập BRICS.
Vào ngày 20 tháng 9 năm 2006, hội nghị Bộ trưởng BRICS đầu tiên được tổ chức theo đề xuất của tổng thống Nga Vladimir Putin bên lề phiên họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại New York. Bộ trưởng ngoại giao Nga, Brazil và Trung Quốc và Bộ trưởng quốc phòng Ấn Độ đã tham gia cuộc họp. Họ bày tỏ sự quan tâm đến việc mở rộng hợp tác đa phương.
Vào ngày 16 tháng 5 năm 2008, Yekaterinburg tổ chức hội nghị Bộ trưởng ngoại giao BRICS theo sáng kiến của Nga. Sau cuộc họp, một thông cáo chung đã được ban hành, phản ánh lập trường chung về các vấn đề phát triển toàn cầu.
Một bước quan trọng khác được thực hiện vào ngày 9 tháng 7 năm 2008, khi tổng thống Nga Dmitry Medvedev gặp tổng thống Brazil, Luiz Inacio Lula da Silva, thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh và chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào bên lề hội nghị thượng đỉnh G8 ở Toyako, Nhật Bản.
Theo sáng kiến của Nga vào ngày 16 tháng 6 năm 2009, Yekaterinburg đã tổ chức hội nghị thượng đỉnh BRIC đầu tiên. Lãnh đạo BRIC ra tuyên bố chung sau hội nghị thượng đỉnh.
Tài liệu đặt ra các mục tiêu của BRIC “nhằm thúc đẩy đối thoại và hợp tác giữa các quốc gia theo cách chủ động, thực tế, cởi mở và minh bạch. Đối thoại và hợp tác của các nước BRIC không chỉ có lợi cho việc phục vụ lợi ích chung của các nền kinh tế thị trường mới nổi và các nước đang phát triển, mà còn để xây dựng một thế giới hài hòa với hòa bình lâu dài và thịnh vượng chung”.
Văn kiện đã vạch ra nhận thức chung về các biện pháp đối phó với cuộc khủng hoảng kinh tế và tài chính toàn cầu.
Với việc Nam Phi chính thức gia nhập khối, nhân dịp hội nghị thượng đỉnh lần thứ của nhóm được tổ chức tại Trung Quốc vào ngày 14 tháng 4 năm 2011, nhóm đã đổi tên thành từ “BRICS” thay vì “BRIC”.
Sức mạnh kinh tế ngày càng tăng của các nước BRICS, tầm quan trọng của họ với tư cách là một trong những động lực chính của sự phát triển kinh tế toàn cầu, dân số lớn và nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, tạo nên nền tảng ảnh hưởng của họ trên trường quốc tế.
Vào năm 2013, BRICS chiếm khoảng 27% GDP toàn cầu (tính theo sức mua tương đương của các đồng tiền quốc gia của họ). Tổng dân số BRICS là 2,88 tỷ người (42% toàn bộ dân số toàn cầu) và 5 quốc gia chiếm 26% diện tích đất của hành tinh.
Các quốc gia BRICS là thành viên có ảnh hưởng của các tổ chức và cơ quan quốc tế hàng đầu, bao gồm Liên Hợp Quốc, G20, phong trào không liên kết và nhóm 77.
Họ cũng là thành viên của nhiều hiệp hội khu vực. Liên bang Nga là thành viên của cộng đồng các quốc gia độc lập, tổ chức hiệp ước an ninh tập thể và liên minh kinh tế Á-Âu.
Nga và Trung Quốc là thành viên của Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO) và diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á Thái Bình Dương. Brazil là thành viên của liên minh các quốc gia Nam Mỹ, MERCOSUR và cộng đồng các quốc gia Mỹ Latinh và Caribe.
Cộng hòa Nam Phi là thành viên của liên minh châu Phi và cộng đồng phát triển Nam Phi. Ấn Độ là thành viên của hiệp hội hợp tác khu vực Nam Á.
Mối quan hệ giữa các đối tác BRICS được xây dựng dựa trên hiến chương Liên Hợp Quốc (LHQ), các nguyên tắc và chuẩn mực được công nhận chung của luật pháp quốc tế và ‘các nguyên tắc sau’ đã được các nước thành viên thống nhất tại hội nghị thượng đỉnh năm 2011: Cởi mở, thực tế, đoàn kết, trung lập đối với các bên thứ 3.
Công việc của BRICS dựa trên các kế hoạch hành động đã được phê duyệt trong các hội nghị thượng đỉnh hàng năm kể từ năm 2010.
Hệ thống hình thức hợp tác giữa các nước BRICS bao gồm các hội nghị cấp cao dự kiến hàng năm (2010 – Brazil; 2011 – Trung Quốc; 2012 – Ấn Độ; 2013 – Nam Phi; 2014 – Brazil; 2015 – Nga; 2016 – Ấn Độ).
Các cuộc gặp cấp lãnh đạo bên lề hội nghị thượng đỉnh. Hội nghị thượng đỉnh G20, các cuộc gặp giữa các đại diện cấp cao chịu trách nhiệm về an ninh quốc gia, các bộ trưởng ngoại giao (bên lề đại hội đồng Liên Hợp Quốc), bộ trưởng tài chính và thống đốc các ngân hàng trung ương (bên lề các cuộc họp mùa thu và mùa xuân của Quỹ tiền tệ quốc tế và Ngân hàng thế giới các hội đồng thống đốc và cả bên lề các cuộc họp của các bộ trưởng tài chính G20).
Ngoài các sự kiện chung liên quan đến các cơ quan hành pháp và tư pháp, các tổ chức kinh doanh và trung tâm nghiên cứu hợp tác trong khuôn khổ BRICS.
Trong giai đoạn 2009-2016, các nước BRICS tập trung vào các ưu tiên chung sau đây. Họ đã đưa ra lập trường chung về một số vấn đề khu vực, bao gồm các vấn đề ở Libya, Syria và Afghanistan và chương trình hạt nhân của Iran.
Họ cũng đạt được thỏa thuận chung về các vấn đề tài chính và kinh tế, bao gồm cải cách của Ngân hàng thế giới và IMF, các biện pháp để đảm bảo rằng IMF có thể huy động đủ nguồn lực để tăng cường tiềm năng chống khủng hoảng của mình, tạo ra cơ chế hợp tác liên ngân hàng BRICS cung cấp cho việc mở rộng tín dụng cơ sở bằng nội tệ và việc thành lập liên minh trao đổi BRICS.
BRICS đang mở rộng thành công các mối quan hệ đối ngoại đã được thiết lập tại cuộc họp Durban giữa 5 nhà lãnh đạo BRICS, các nhà lãnh đạo của liên minh châu Phi và các nhà lãnh đạo của 8 hiệp hội hội nhập hàng đầu châu Phi.
Vào ngày 16 tháng 7 năm 2014, Brazil đã tổ chức cuộc họp thứ 2 theo hình thức này với sự tham gia của các nguyên thủ quốc gia và chính phủ Nam Mỹ. Thực tiễn này cho phép tìm thấy các điểm tiếp xúc quan trọng giữa BRICS và các trung tâm quyền lực hàng đầu mới đang nổi lên trên toàn thế giới.
Hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 6 (Fortaleza và Brasilia, 15-16 tháng 7 năm 2014) đã đạt được một kết quả rất quan trọng. Các bên đã ký thỏa thuận về Ngân hàng phát triển Mới (NDB) và hiệp ước thành lập thỏa thuận – dự trữ dự phòng BRICS. Các tổ chức này sẽ sở hữu tổng cộng 200 tỷ đô la.
Các nhà Lãnh đạo cũng đã thông qua quyết định quan trọng về việc khởi động các cuộc đàm phán toàn diện về chiến lược đối tác kinh tế của BRICS và dự thảo lộ trình BRICS về hợp tác thương mại, kinh tế và đầu tư của BRICS.
Các bên cũng phối hợp thực hiện các bước chung tiếp theo trong các lĩnh vực hợp tác chuyên đề như giải quyết xung đột, cải cách IMF, đấu tranh chống buôn lậu ma túy, sử dụng và phát triển công nghệ thông tin và truyền thông trên cơ sở hợp tác quốc tế và các nguyên tắc, chuẩn mực được thừa nhận rộng rãi, luật pháp quốc tế và tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại không rào cản.
Trong hội nghị thượng đỉnh VII (Ufa, ngày 8-9 tháng 7 năm 2015) các nhà lãnh đạo BRICS đã ký tuyên bố Ufa, kế hoạch hành động và chiến lược của Ufa về quan hệ đối tác kinh tế BRICS khẳng định tính chất chiến lược của quan hệ đối tác các nước BRICS và xác định phương hướng hợp tác lâu dài của 5 quốc gia.
Trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh, một bản ghi nhớ về việc thành lập ban quản trị trang web chung của BRICS và thỏa thuận hợp tác văn hóa giữa các chính phủ BRICS đã được ký kết.
Các nhà lãnh đạo BRICS đã đạt được thỏa thuận mở ra một số lĩnh vực hợp tác mới do tổng thống Nga khởi xướng – trong lĩnh vực thanh niên, di cư, công nghiệp, năng lượng, gìn giữ hòa bình, môi trường, chống lại các bệnh truyền nhiễm.
Phía Nga cũng trình bày lộ trình hợp tác kinh tế – thương mại và đầu tư giữa các nước BRICS đến năm 2020, hiện bao gồm hơn 60 đề xuất hợp tác từ các công ty Nga.
Năm 2016, Ấn Độ trở thành người đứng đầu ‘hiệp hội’. Đỉnh cao trong nhiệm kỳ của nó là hội nghị thượng đỉnh lần thứ 8 của BRICS, được tổ chức tại bang Goa của Ấn Độ vào ngày 15-16 tháng 10 năm 2016.
Phương châm của nó là “Sự hình thành các quyết định phổ biến, toàn diện và tập thể”. Các nhà lãnh đạo của 5 quốc gia đã ký tuyên bố Goa, trong đó thể hiện lập trường thống nhất về các vấn đề liên quan đến sự phát triển của ‘hiệp hội’ và các vấn đề quan trọng.
Tại hội nghị thượng đỉnh ở Goa, các bên đã thảo luận về các vấn đề năng lượng, thương mại, hợp tác ngân hàng, nông nghiệp, sử dụng không gian và các không gian chung khác, y tế, giáo dục, phát triển các mối quan hệ nhân đạo và du lịch, cuộc chiến chống đói nghèo và bất bình đẳng xã hội. Ngoài tuyên bố, một số thỏa thuận ngành đã được ký kết.
Chủ tịch BRICS năm 2017 đã được chuyển giao cho Trung Quốc, năm 2018 – Nam Phi, năm 2019 – Brazil và năm 2020 – Nga.
Hội nghị thượng đỉnh của BRICS sẽ được tổ chức tại St. Peterburg vào tháng 7.
