Trong bài phát biểu bất ngờ vào đêm muộn thứ ba (ngày 3 tháng 12 năm 2024), Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol đã tuyên bố áp đặt thiết quân luật, trích dẫn động thái của Đảng Dân chủ đối lập chiếm đa số trong quốc hội, nhằm luận tội các công tố viên hàng đầu và bác bỏ đề xuất ngân sách của chính phủ.
Nhưng chưa đầy 2 giờ sau khi ban bố thiết quân luật, các nhà lập pháp đã vượt qua binh lính để bỏ phiếu bãi bỏ sắc lệnh của tổng thống. Yoon đã chấp nhận đảo ngược sắc lệnh 6 giờ sau đó.
Sau đây là những gì chúng ta biết về bế tắc chính trị:
Chuyện gì đã xảy ra ở Hàn Quốc vào thứ ba?
Trong bài phát biểu trên truyền hình không theo kế hoạch vào khoảng 11 giờ tối (14:00 GMT), Yoon đã ban bố thiết quân luật, cáo buộc Đảng Dân chủ đối lập có thiện cảm với Triều Tiên và tham gia vào các hoạt động chống nhà nước.
Sắc lệnh của tổng thống Yoon đã trao quyền kiểm soát cho quân đội trong thời gian ngắn, triển khai quân đội và cảnh sát đến tòa nhà Quốc hội, trực thăng hạ cánh trên tòa nhà.
Các chính trị gia Hàn Quốc nhanh chóng lên án tuyên bố của Yoon là bất hợp pháp và vi hiến. Lãnh đạo phe đối lập Lee Jae-myung kêu gọi các đại biểu Quốc hội Đảng Dân chủ tập hợp và bỏ phiếu bác bỏ tuyên bố.
Hàng ngàn người đã xuống đường, nhưng căng thẳng không nhường chỗ cho bạo lực, mặc dù có sự hiện diện của quân đội. Các nhà lập pháp đã xoay xở để vượt qua rào chắn, và khi đến phòng họp, họ đã nhất trí bỏ phiếu chặn sắc lệnh trong phiên họp khẩn cấp vào đêm khuya, với sự tham dự của 190 trong số 300 thành viên Quốc hội Hàn Quốc.
Vào khoảng 4:30 sáng ngày hôm sau (19:30 GMT), Yoon cho biết ông sẽ đảo ngược quyết định của mình. Ông xác nhận trong một tuyên bố rằng, quân đội được cử đi thực hiện lệnh sẽ được rút lui, nhưng ông nhắc lại lý do ban đầu của mình cho sắc lệnh.
Thiết quân luật là gì?
Thiết quân luật là hình thức quản lý tạm thời của chính quyền quân sự trong trường hợp khẩn cấp.
Hiến pháp Hàn Quốc quy định rằng, tổng thống có thể ban bố thiết quân luật khi cần thiết để giải quyết mối đe dọa quân sự hoặc duy trì an toàn và trật tự công cộng bằng cách triển khai lực lượng quân sự.
Theo Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế (CSIS), Yoon đã ban bố thiết quân luật khẩn cấp.
Theo CSIS, bằng cách ban bố thiết quân luật khẩn cấp, Yoon có thẩm quyền “[hạn chế] quyền tự do ngôn luận, xuất bản, hội họp và lập hội”.
Trong trường hợp này, lệnh này đặt tất cả các cơ quan truyền thông dưới sự kiểm soát của thiết quân luật và yêu cầu tất cả nhân viên y tế, bao gồm cả các bác sĩ đang đình công, phải quay lại làm việc trong vòng 48 giờ.
Hàng ngàn bác sĩ đã đình công tại Hàn Quốc kể từ đầu tháng 2 để phản đối đề xuất tăng tuyển sinh vào trường y, buộc các bệnh viện phải hủy bỏ các ca điều trị và phẫu thuật. Chính phủ cho biết các cải cách này là cần thiết để giảm bớt tình trạng thiếu hụt nhân viên y tế và quản lý quá trình chuyển đổi của đất nước sang một xã hội đang ‘già hóa’.
Youngshik Bong, giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Yonsei và cố vấn Bộ thống nhất Hàn Quốc cho biết, việc tuyên bố thiết quân luật theo Điều 77 của Hiến pháp chỉ được áp dụng trong những tình huống nghiêm trọng nhất, chẳng hạn như chiến tranh thực sự.
Tại sao Yoon ban bố thiết quân luật?
Việc ban bố thiết quân luật được đưa ra sau nhiều tháng khi sự ủng hộ của công chúng đối với chính phủ suy giảm, với cuộc khảo sát tuần trước cho thấy tỷ lệ ủng hộ Yoon đã giảm xuống chỉ còn 25%.
Trong tuyên bố của mình, ông tập trung vào các đối thủ chính trị trong nước và không trích dẫn bất kỳ mối đe dọa cụ thể nào từ Triều Tiên. Ông phàn nàn về 22 động thái luận tội được đệ trình chống lại các quan chức chính quyền kể từ khi ông nhậm chức vào tháng 5 năm 2022.
Kể từ khi nhậm chức vào năm 2022, Yoon đã phải đối mặt với những thách thức trong việc thúc đẩy chương trình nghị sự của mình trong một Quốc hội do phe đối lập kiểm soát. Đảng của ông hiện đang bế tắc với phe đối lập về ngân sách năm 2025.
Yoon cũng từ chối lời kêu gọi điều tra độc lập về vụ bê bối liên quan đến vợ và các quan chức cấp cao của ông, gây ra sự chỉ trích từ các đối thủ chính trị.
Liệu Yoon có phải đối mặt với việc luận tội ngay bây giờ không?
Sáu đảng đối lập chính đã đệ trình dự luật để luận tội tổng thống Yoon. Dự luật này có thể được bỏ phiếu vào thứ sáu hoặc thứ bảy (ngày 6 hoặc 7 tháng 12 năm 2024).
Luận tội liên quan đến việc đưa ra cáo buộc chống lại một viên chức nhà nước vì hành vi sai trái.
Quốc hội có thể luận tội tổng thống nếu có hơn 2/3 số nhà lập pháp bỏ phiếu tán thành.
Đảng Dân chủ đối lập, cùng với một số đảng nhỏ hơn, nắm giữ 192 ghế, chỉ thiếu 8 ghế so với con số 200 ghế cần thiết để luận tội tổng thống.
Một số thành viên của Đảng Quyền lực Nhân dân của Yoon cũng phản đối mạnh mẽ tuyên bố thiết quân luật của ông. Vẫn chưa rõ có bao nhiêu người, nếu có, sẽ tham gia phe đối lập, nếu động thái luận tội được tiến hành.
Nếu luận tội được bỏ phiếu và chấp thuận, một phiên tòa sẽ được tổ chức trước Tòa án Hiến pháp, một cơ quan gồm 9 thành viên giám sát các nhánh chính phủ của Hàn Quốc. Nếu 6 thành viên của tòa án bỏ phiếu ủng hộ luận tội, tổng thống sẽ bị cách chức.
Đội ngũ quan chức của Yoon đã đồng loạt đề nghị từ chức, mặc dù tổng thống vẫn chưa xuất hiện trước công chúng.
Liên đoàn Công đoàn Hàn Quốc, một trong những tổ chức lao động lớn nhất nước này, cũng kêu gọi đình công cho đến khi Yoon từ chức.
“Thông thường, họ không thực sự tham gia vào chính trị”, Alex Taek-Gwang Lee, giáo sư nghiên cứu văn hóa tại Đại học Kyung Hee ở Seoul, nói “Điều này sẽ đẩy nhanh phong trào luận tội. Và sau đó tôi nghĩ ông Yoon sẽ sớm bị luận tội”.
Yoon nhậm chức tổng thống Hàn Quốc vào ngày 10 tháng 5 năm 2022.
Điều gì sẽ xảy ra nếu Yoon rời nhiệm sở?
Thủ tướng sẽ giữ vai trò là người lãnh đạo tạm quyền. Một cuộc bầu cử mới phải được tổ chức trong vòng 60 ngày.
Những phản ứng đã diễn ra như thế nào?
Trong nước, các cuộc biểu tình nổ ra khi người dân Hàn Quốc cũng bắt đầu tích trữ hàng hóa. Các phương tiện truyền thông địa phương đưa tin giá hàng đóng hộp tăng 300% và mì ăn liền tăng 250% từ 11 giờ tối (14:00 GMT) đến nửa đêm (15:00 GMT). Theo báo cáo của hãng thông tấn Reuters, doanh số bán nước, gạo ăn liền và pin cũng tăng đáng kể.
Trên bình diện quốc tế, Nhà Trắng cho biết, họ “cảm thấy nhẹ nhõm” trước quyết định bãi bỏ thiết quân luật của tổng thống Yoon.
Trước đó, Vương quốc Anh và Đức cho biết họ đang theo dõi chặt chẽ các sự kiện. Trong khi đó, Nga cho biết họ lo ngại về cuộc khủng hoảng ở Hàn Quốc. Trung Quốc kêu gọi công dân của mình ở Hàn Quốc hãy thận trọng.
Hình minh họa: Một du khách Hàn Quốc xem chương trình truyền hình Nhật Bản trên điện thoại cho thấy Yoon tuyên bố thiết quân luật trong bài phát biểu khẩn cấp trên truyền hình. Ảnh Jeon Heon-Kyun-EPA qua Al Jazeera
