Malu Villela, chuyên gia nghiên cứu Trường quản lý, Đại học Bristol
Nghề sản xuất bia thủ công ra đời từ những năm 1980 và mặc dù khởi đầu còn chậm chạp nhưng nó đã trở thành một ngành kinh doanh tiền năng. Một trong những câu chuyện thành công là BrewDog của Scotland, được thành lập năm 2007 bởi James Watt và Martin Dickie.
15 năm sau, BrewDog đã trở thành một trong những công ty dẫn đầu lĩnh vực này. Năm 2020, tổng doanh thu của công ty tăng 10%, doanh số bán hàng trực tuyến tăng 900% và tỷ suất lợi nhuận gộp lên 48%.
Tất cả điều này bất chấp đại dịch Covid-19 và thực tế là phần lớn trong số 100 quán bar của nó đã đóng cửa một thời gian dài trong năm. Công ty hiện được định giá gần 2 tỷ bảng Anh và tuyển dụng hơn 1.600 người trên toàn cầu.
Xem thêm: Cách Huy Động Vốn Từ Cộng Đồng (Crowdfunding) Hiệu Quả?
BrewDog phát triển thông qua việc huy động vốn từ cộng đồng (crowdfunding) từ hàng nghìn nhà đầu tư nhỏ – có danh tiếng về kinh doanh hướng đến tạo giá trị xã hội và môi trường.
Nhằm mục đích tạo sự khác biệt với các công ty truyền thống, BrewDog đã tìm cách trở thành “nhà tuyển dụng tốt nhất trên thế giới” và xem nhân viên của họ là “người của chúng tôi”, “trái tim đang đập trong hoạt động kinh doanh của chúng tôi” và “lý do chúng tôi tồn tại”.
Thật không may, bất chấp những lời hùng biện như vậy, năm 2021 vẫn là một năm đầy biến động đối với công ty, gây ra bởi những cáo buộc từ các nhân viên cũ rằng có văn hóa bắt nạt trong nội bộ của BrewDog.
Các cáo buộc được đưa ra trong một bức thư ngỏ vào tháng 6 năm 2021 có chữ ký của hơn 300 nhân viên cũ và hiện tại đang làm việc. Họ cáo buộc công ty đã tạo ra một “nền văn hóa thối nát”, trong đó công ty theo đuổi tăng trưởng bằng mọi giá và khiến nhân viên cảm thấy kiệt sức và đau khổ.
Xem thêm: Làm Thế Nào Để Nhân Viên Đề Xuất Những Ý Tưởng Sáng Tạo?
Chứng nhận – câu hỏi rắc rối
Trớ trêu thay, bức thư được xuất bản chỉ 4 tháng sau khi công ty được chứng nhận là ‘B Corp’ – với tiêu chí người lao động nhận được điểm cao nhất.
Chứng nhận này nhằm vào các doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn cao về hiệu quả hoạt động xã hội và môi trường, tính minh bạch và trách nhiệm giải trình nhằm tạo ra tác động tích cực đến các bên liên quan – người lao động, cộng đồng, khách hàng, nhà cung cấp và môi trường.
Những lời cáo buộc và động thái của công ty nhằm đưa ra các điều khoản tài chính hấp dẫn cho các nhóm cổ phần tư nhân đã khiến nhiều người trong số 18.000 nhà đầu tư huy động vốn từ cộng đồng của BrewDog vô cùng lo lắng. Tổ chức điều hành chứng nhận B Corp, B Lab, cũng đưa ra quan ngại.
Đáp lại, công ty đã xin lỗi và công bố kế hoạch tiến hành đánh giá độc lập về các cáo buộc. Nó kết luận rằng đã có sai sót và công ty sẽ ban hành các biện pháp để giải quyết chúng.
Nhưng nó quá muộn. Một tháng sau thông báo, một bộ phim tài liệu của BBC, “Sự thật về BrewDog”, đã đưa những ‘lời buộc tội’ đối với công ty. Nhiều người nhắm vào lãnh đạo và đồng sáng lập của BrewDog, James Watt, người được cho là đã cố gắng gây áp lực với nhân viên cũ xuất hiện trong bộ phim tài liệu.
Vào tháng 5 năm 2022, Watt thông báo rằng ông sẽ tặng 1/5 số cổ phiếu cá nhân của mình cho một quỹ tín thác của nhân viên cung cấp quyền chọn cổ phiếu cho khoảng 750 trong số 2.200 nhân viên của công ty.
Mặc dù đây là một hình thức sở hữu hạn chế của nhân viên, nhưng ông mô tả đây là một động thái “cấp tiến” và “nói rất nhiều về quyền sở hữu, về việc xây dựng một loại hình công ty mới và về việc đền đáp”.
Hạn chế của lãnh đạo
Trường hợp của BrewDog đặt ra những câu hỏi quan trọng về những hạn chế của hệ thống chứng nhận.
Nghiên cứu của chúng tôi bao gồm một nghiên cứu trường hợp, so sánh chuyên sâu về 4 chứng nhận B Corp hàng đầu của Brazil trong năm 2015, kết hợp 57 cuộc phỏng vấn các lãnh đạo và nhân viên với nghiên cứu dựa trên quan sát và phân tích tài liệu.
Cuộc khảo sát đã ‘tiết lộ’ 3 điểm chính:
– Vai trò của người lãnh đạo có tính quyết định trong việc hình thành văn hóa của các công ty.
– Tuy nhiên, chứng nhận không phải lúc nào cũng đi kèm với các kế hoạch nhằm giải quyết những ‘khoảng trống quan trọng’ còn tồn tại, đặc biệt là liên quan đến quy trình quản trị công ty và mối quan hệ với người lao động.
– Quản trị doanh nghiệp là chìa khóa để đạt được sự cân bằng giữa mục đích và lợi nhuận.
Điều này đặt ra câu hỏi liệu việc cải thiện khả năng lãnh đạo là đủ hay việc đưa người lao động vào trung tâm của việc ra quyết định mới là điều sẽ tạo nên sự khác biệt.
Việc sở hữu cổ phần trong công ty khiến nhân viên cảm có trách nhiệm nhiều hơn và quan tâm đến việc phát triển mối quan hệ tích cực với khách hàng, nhà cung cấp, cộng đồng và môi trường.
Hình minh họa: Bia thủ công. Ảnh Freepik
