Tác giả: Emily Zobel Marshall
‘James’, cuốn tiểu thuyết mới của Percival Everett, là một cuốn sách tuyệt vời và hấp dẫn. Đó là cuốn sách bạn nên giới thiệu cho bạn bè – một khi họ đã đọc nó, về cơ bản nó sẽ thay đổi họ. Họ không bao giờ có thể quên về hành trình đầy khó khăn của James.
James là tác phẩm viết lại đáng kinh ngạc từ tác phẩm kinh điển Mỹ năm 1884 của Mark Twain – ‘Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Fin’ – kể câu chuyện dưới góc nhìn của Jim bị bắt làm nô lệ.
Giống như cuốn sách gốc, nó lấy bối cảnh ở miền Nam ‘đồn điền’ trước Nội chiến Mỹ. Đó là năm 1861, chiến tranh đang bùng nổ và James bị bắt làm nô lệ, khi nghe tin mình có thể bị bán cho người chủ mới ở New Orleans và bị tách khỏi gia đình, anh ấy chạy trốn với cái tên ‘Jim’, cùng với cậu bé da trắng tháo vát, Huck Finn.
Các nhân vật giống nhau xuất hiện trong cả hai tác phẩm, bao gồm Tom Sawyer (bạn thân nhất của Huck), thẩm phán thị trấn, công tước và ‘nhà vua’ – những kẻ lừa đảo nắm quyền kiểm soát chiếc bè của Huck và Jim. Trong khi Huck tinh nghịch là trọng tâm chính trong tiểu thuyết của Mark Twain, thì James lại là nhân vật trung tâm trong câu chuyện của Percival Everett.
Để thoát khỏi người cha bạo hành của mình, Huck đã giả chết và chạy trốn cùng James. James là một nô lệ, một người phục tùng Huck, tuy nhiên Huck cũng xem James là bạn của mình. Những định kiến thâm căn cố đế của Huck đã khiến anh bỏ qua sức mạnh và trí tuệ của James và James đã rất nỗ lực để che giấu điều đó.
Percival Everett đã ‘giành’ lại James từ vùng ngoại ô và kêu gọi người đọc lắng nghe câu chuyện của anh ấy. Với James là người kể chuyện, chúng ta nghe về cuộc phiêu lưu của Huck và James với cái chết có thể cận kề. Cả 2 bị ‘bắt giữ’ khi họ lái chiếc bè tạm bợ của mình xuôi dòng sông Mississippi huyền thoại.
Đây là một cuốn tiểu thuyết văn học. Percival Everett đã lồng ghép lý thuyết và phê bình văn học của người Da đen vào câu chuyện của mình một cách điêu luyện, cũng như đưa ra những ám chỉ đầy nghệ thuật về những cuốn sách ra đời trước đó – đã định hình truyền thống văn học và học thuật Mỹ.
Câu chuyện của Everett rất hấp dẫn và giàu cảm xúc.
Kẻ lừa đảo thay đổi hình dạng
Về nhiều mặt, Jim là một nhân vật lừa đảo tinh túy. Những kẻ lừa đảo như nhện Anansi và Brer Rabbit là những anh hùng trong truyện dân gian truyền miệng được mang đến từ lục địa Châu Phi trong thời kỳ nô lệ.
Những câu chuyện về kẻ lừa đảo tập trung vào việc những kẻ bị tước quyền có thể lật ngược tình thế với kẻ mạnh hơn mình, bằng cách sử dụng bộ não thay vì cơ bắp. Những câu chuyện thể hiện các chiến lược ‘lật đổ’ để sinh tồn và kháng cự được thực hiện bởi những người nô lệ tại các đồn điền trên khắp nước Mỹ.
Khía cạnh đáng chú ý nhất của cuốn sách là theo dõi hành trình phát triển trí tuệ và ý thức chính trị của James thông qua việc đọc, viết và ‘sử dụng thủ thuật’. Trong khi chạy trốn, anh ta có thể tìm được một cây bút chì và bắt đầu viết câu chuyện của mình.
James lẻn vào thư viện và lấy trộm sách. Anh ấy đọc Voltaire, Rousseau và Locke. Nền giáo dục này cho phép James tranh luận về đạo đức của chế độ nô lệ và anh ấy có khả năng thông thạo ngôn ngữ Anh đầy ấn tượng, điều mà James che giấu cẩn thận với người da trắng và thậm chí với cả Huck.
James là một người có khả năng giao tiếp bậc thầy, có thể thay đổi cách nói chuyện để lấy lòng bất cứ ai mà anh ấy nói chuyện. Trước khi trốn thoát, James tổ chức các lớp học trong cabin của mình cho những đứa trẻ bị bắt làm nô lệ để dạy chúng cách nói chuyên của người nô lệ – nói chậm, giảm vốn từ vựng và giả vờ ngu ngốc.
Điều này cho phép họ đánh lừa các chủ nô trong khi vẫn giấu kín ngôn ngữ thực (và trí thông minh) của mình – ‘giả ngu để khôn’, như câu tục ngữ của người Jamaica.
Những bài học này là không thể thiếu bởi vì, như James nhấn mạnh: “Việc di chuyển an toàn khắp thế giới phụ thuộc vào khả năng thông thạo ngôn ngữ và sự uyển chuyển”. “Papa, tại sao chúng ta phải học cái này”, bọn trẻ hỏi lại James. James giải thích rằng người da trắng cần phải cảm thấy mình vượt trội, nếu không họ sẽ khiến chúng ta đau khổ.
Xem thêm: Vì Sao Người Da Trắng Dạy Con Cái Họ Phân Biệt Chủng Tộc?
James thể hiện tài năng ngôn ngữ khéo léo được tìm thấy trong rất nhiều hình thức văn hóa của người da đen, điều này đã được nhà phê bình văn học người Mỹ Henry Louis Gates Jr. nhấn mạnh trong cuốn sách The Signifyin’s Monkey (1988) của ông.
Cuốn sách được truyền thông mô tả là hài hước, nhưng nó thật sự không buồn cười chút nào! Có những khoảnh khắc hài hước, chẳng hạn như khi chiếc bè của họ bị lật (xảy ra thường xuyên), nhưng đó chủ yếu là những khoảnh khắc sợ hãi và lo lắng.
Thay vào đó, câu chuyện gợi lên sự đồng cảm sâu sắc đối với Huck và James, thông qua sự phức tạp trong mối quan hệ đang phát triển của họ.
Tôi hoàn toàn bị cuốn hút vào câu chuyện của họ, đến nỗi hành trình mệt mỏi và những khó khăn của cả hai có vẻ buồn cười.
Hãy đọc cuốn sách này và lắng nghe cẩn thận câu chuyện của James. Nó sẽ thay đổi bạn. Bạn sẽ bắt đầu đặt câu hỏi về tất cả những cuốn tiểu thuyết kinh điển khác mà bạn đã từng đọc và tự hỏi câu chuyện của ai thú vị hơn!
Ghi chú: Tác phẩm ‘James’ sẽ được dịch sang tiếng Việt trong thời gian sắp tới!
Ảnh minh họa: James của Percival Everett. Nguồn ảnh: WSJ
