Gan của người trưởng thành nặng khoảng 1,5 kg, khiến nó trở thành một trong những cơ quan lớn nhất trong cơ thể. Gan chịu trách nhiệm cho một loạt các chức năng. Nó giúp phân hủy chất béo, carbohydrate và protein thành các chất mà cơ thể có thể sử dụng.

Gan hoạt động như một đơn vị lưu trữ các chất này (bao gồm vitamin và khoáng chất) và cung cấp cho cơ thể khi cần.

Ví dụ, khi lượng đường trong máu giảm xuống, gan sẽ giải phóng carbohydrate (dưới dạng glycogen) dự trữ, để bổ sung đường cho cơ thể.

Nó cũng hoạt động bằng cách chuyển hóa chất độc thành các chất vô hại hoặc loại bỏ các chất độc hại ra khỏi cơ thể.

Cách ‘tiếp thị thông minh’ đã khiến chúng ta tin rằng, chính thực phẩm có chứa độc tố và do đó, tuân theo chế độ ăn kiêng loại bỏ một số loại thực phẩm và dùng các thực phẩm chức năng có tác dụng “làm sạch” gan khỏi “độc tố” hay nói đơn giản là giải độc gan.

Gan có thể được ‘làm sạch’ – hay giải độc gan?

Có quan niệm sai lầm rằng, chúng ta có thể “làm sạch” cơ thể bằng chế độ ăn kiêng “giải độc” (giải độc gan, thải độc cơ thể).

Đây là một sai lầm. Để giải thích quá trình này, trước tiên người ta phải hiểu chính xác chất độc là gì.

Độc tố là một chất có hại xâm nhập vào cơ thể từ môi trường. Ví dụ bao gồm carbon monoxide từ xe cộ (ô tô, xe máy), bisphenol A (BPA) từ nhựa trong sản phẩm tiêu dùng và các kim loại nặng như chì và thủy ngân. Chất độc cũng có thể bao gồm thuốc và chất độc.

Tuy nhiên, các chất chỉ độc hại dựa trên số lượng chúng ta ăn vào. Tình huống cần phải “cai nghiện” là khi một người nào đó đang được điều trị tại bệnh viện vì chất này ở mức độ nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng.

Mặt khác, gan hoạt động để loại bỏ các chất không mong muốn trong cơ thể thông qua phân và nước tiểu của chúng ta.

Đây là những sản phẩm phụ độc hại từ quá trình chuyển hóa thực phẩm. Ví dụ, lượng protein quá mức có thể gây nguy hiểm cho gan.

Nhiều thực phẩm chứng năng tuyên bố có thể “làm sạch” gan của bạn khỏi “độc tố”. Nhưng liệu gan có thực sự phản ứng với một thực phẩm chức năng nào đó – tuyên bố có tác dụng “giải độc” hoặc “chữa lành” chức năng của gan?

Hầu hết các sản phẩm này đều chứa các hoạt chất từ ​​Silybum marianum (cây kế sữa) và Taraxacum officinale (được gọi là bồ công anh).

Nhiều công thức cũng chứa các thành phần khác như selen, phosphatidylcholine, axit amin, lá atisô, lá trà xanh và củ nghệ, cùng một số thành phần khác.

Một số công ty sản xuất nhiều loại sản phẩm giải độc gan hoặc làm sạch gan với số lượng và thành phần khác nhau.

Theo khoa học, những hoạt chất này có thực sự giúp phục hồi gan (giải độc gan)?

Cây kế sữa

Chiết xuất cây kế sữa (được tiêu chuẩn hóa tới 80% silymarin) là loại thảo dược được bán phổ biến trên thị trường – được cho là có tác dụng “giải độc gan”.

Silymarin là thành phần hoạt chất có trong cây kế sữa.

Việc sử dụng cây kế sữa để điều trị nhiều bệnh khác nhau đã có từ thời Dioscorides, một bác sĩ người Hy Lạp ở thế kỷ thứ nhất.

Trong thời gian gần đây, nó đã được sử dụng để điều trị bệnh gan (giải độc gan). Tuy nhiên, phần lớn các nghiên cứu được tiến hành, đều có thiết kế nghiên cứu chất lượng thấp, do đó hiệu quả giải độc gan chưa có bằng chứng rõ ràng (cần nhiều nghiên cứu hơn hoặc nghiên cứu có chất lượng cao, biên tập).

Có một số bằng chứng cho thấy cây kế sữa (thường đi kèm với các chất khác) có lợi cho việc cải thiện cholesterol trong máu, giải quyết vấn đề kháng insulin và giảm các dấu hiệu viêm trong cơ thể.

Tuy nhiên, không có bằng chứng nào cho thấy cây kế sữa “giải độc gan” – điều mà nhiều sản phẩm khẳng định.

Bồ công anh

Việc sử dụng bồ công anh trong điều trị bệnh rối loạn gan và lá lách đã có từ thế kỷ thứ 10.

Kể từ đó, việc sử dụng cây này làm thuốc đã được thử nghiệm để chữa nhiều loại bệnh. Nhưng bằng chứng lại trái ngược nhau hoặc dựa trên thiết kế nghiên cứu chất lượng thấp – với kết quả không thể so sánh được.

Điều đáng quan tâm hơn là, phần lớn các nghiên cứu điều tra về hiệu quả của chiết xuất hoa này chỉ được thử nghiệm trên mô hình động vật.

Tương tự như chiết xuất cây kế sữa, không có bằng chứng nào cho thấy nó giúp loại bỏ độc tố hoặc giải độc gan và do đó không mang lại lợi ích gì đối với giải độc gan.

Một lá gan khỏe mạnh

Để có một lá gan hoạt động tốt, bạn chỉ cần ăn thực phẩm lành mạnh và hạn chế tiêu thụ các chất (hóa chất), chẳng hạn như rượu – khiến gan phải làm việc nhiều hơn. Tiêu thụ quá mức bất kỳ loại thực phẩm cụ thể nào, cũng có thể góp phần làm gan quá tải.

Do đó, một chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh dựa trên hướng dẫn phù hợp là cách “làm sạch” gan tốt nhất (giải độc gan), thay vì chi tiêu ngân sách khả dụng cho các sản phẩm không kê đơn – không được hỗ trợ bởi các tài liệu khoa học ủng hộ những tuyên bố đó.

Thuốc bổ sung (thực phẩm bổ sung) là một trong những thị trường đang phát triển lớn nhất trên thế giới.

Các cơ quan quản lý phải tiếp tục khuyến khích các nghiên cứu có chất lượng đối với những tuyên bố về lợi ích cụ thể của thực phẩm bổ sung (thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe).

Điều bắt buộc là các công ty phải minh bạch trong các tuyên bố quảng cáo của mình – để người tiêu dùng biết họ đang chi tiền vào việc gì, từ cả quan điểm hiệu quả và an toàn.

Bằng chứng về các thành phần đã được phê duyệt không nên khái quát hóa từ sản phẩm này sang sản phẩm khác.

Điều này là do bằng chứng hỗ trợ một sản phẩm như vậy được tạo thành từ sự kết hợp độc đáo giữa các thành phần và liều lượng.

Tác giả: Nick Fuller, tiến sĩ y khoa, nghiên cứu viên phát triển và đánh giá thử nghiệm lâm sàng, Đại học Sydney

Ghi chú của người biên tập: Khoa học chưa có nhiều nghiên cứu thực nghiệm trên người đối với các loại thảo dược như đề cập, chứ không có nghĩa là những loài thảo dược đó không có tác dụng. Cần nghiên cứu chất lượng cao để đưa ra tuyên bố cụ thể.

Xem thêm: Cây Chùm Ngây – Siêu Thảo Dược Điều Trị Các Bệnh Mãn Tính