Theo các chuyên gia, cuộc thảo luận về một loại tiền tệ BRICS đã bắt đầu từ năm 2018.
Tổng thống Nga Vladimir Putin, trong lời chào mừng những người tham gia Diễn đàn doanh nghiệp BRICS năm 2022, cho biết: “Vấn đề tạo ra một loại tiền dự trữ quốc tế dựa trên rổ tiền tệ của các nước BRICS đang được xem xét”.
Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva đã sớm lên tiếng ủng hộ ý tưởng này. Tính khả thi của đồng tiền BRICS đã và đang tiếp tục được thảo luận.
Một lựa chọn khả thi là đồng tiền chung của BRICS dựa trên sự bảo chứng (neo) của vàng. Tùy chọn này được hỗ trợ bởi thực tế là, tất cả các quốc gia thành viên trong BRICS đều có trữ lượng kim loại quý khá lớn.
Dưới đây là số liệu mới nhất từ Hội đồng vàng thế giới về quy mô dự trữ vàng chính thức (tính đến cuối quý 1 năm 2023, tấn): Nga – 2,299; Trung Quốc – 2.011; Ấn Độ – 787; Brazil – 130; Nam Phi – 125.
Tổng số vàng của 5 quốc gia BRICS – 5.352 tấn vàng. Trong bảng xếp hạng các quốc gia theo quy mô về trữ lượng vàng, Nga đứng ở vị trí thứ 5, Trung Quốc ở vị trí thứ 6, Ấn Độ ở vị trí thứ 9.
Trung Quốc đứng đầu thế giới về sản xuất kim loại quý, tiếp theo là Nga. Mười quốc gia khai thác vàng hàng đầu còn có Nam Phi (vị trí thứ 8) và Brazil (vị trí thứ 10).
Có vẻ như vậy là tiền đề tốt cho việc tổ chức phát hành đồng tiền BRICS chung dựa trên vàng (bản vị vàng).
Về vấn đề này, chúng ta cũng có thể nói thêm rằng, BRICS chiếm khoảng ¼ GDP thế giới (GDP danh nghĩa) và 1/5 thương mại thế giới.
Xem thêm
BRICS Cất Cánh, Khi G7 Lụi Tàn Trong Bóng Tối
BRICS Mở Rộng: Là Một Trở Ngại Cho Mỹ Ở Trung Đông
Địa Chính Trị Thế Kỷ 21: Liệu BRICS Có Thành Công?
Liệu dự án đồng tiền chung BRICS dựa trên vàng có xảy ra hay không?
Xin lưu ý, các nước BRICS có rất ít mối liên hệ với nhau cả về mặt địa lý và kinh tế; thương mại chủ yếu được tiến hành không phải giữa họ mà với Hoa Kỳ và các quốc gia khác thuộc “phương tây tập thể”.
Dòng hàng hóa và vốn giữa 3 quốc gia hàng đầu trong khối (Trung Quốc, Ấn Độ và Liên bang Nga) với Nam Phi và Brazil rất ít.
Và trong 3 quốc gia dẫn đầu, các dòng chảy này không cân bằng (đặc biệt là ở Nga, Trung Quốc và Ấn Độ).
Không cần thiết phải nói rằng, quan hệ giữa Trung Quốc và Ấn Độ đang rất căng thẳng. Để bắt đầu thảo luận nghiêm túc về vấn đề giới thiệu một loại tiền tệ duy nhất, cần phải thực hiện công việc to lớn, về hội nhập kinh tế và thương mại của các nước thành viên trong khối BRICS.
Lịch sử về đồng tiền chung
Trong khuôn khổ các nước thuộc phe xã hội chủ nghĩa, một loại tiền tệ siêu quốc gia duy nhất đã được giới thiệu – đồng Rúp có thể chuyển nhượng.
Chuyện này xảy ra vào ngày 1 tháng 1 năm 1964. Và CMEA (Hội đồng tương trợ kinh tế) đã được thành lập trước đó 15 năm, vào năm 1949.
Trong một thập kỷ rưỡi, các quốc gia theo phe xã hội chủ nghĩa, trong khuôn khổ CMEA, đã nỗ lực hội nhập kinh tế và thương mại và chỉ sau đó, họ mới quyết định giới thiệu một loại tiền tệ duy nhất để thanh toán lẫn nhau.
Trong mọi trường hợp, đồng tiền BRICS không nên ‘dựa hoặc neo’ vào vàng. Tất cả các chuyên gia nghiêm túc đều nói về điều này.
Trước hết, bạn nên chú ý đến thực tế là trong lịch sử chưa có trường hợp nào đưa ra đồng tiền siêu quốc gia dựa trên vàng.
Đồng Rúp có thể chuyển nhượng trong CMEA không phải là vàng. Trong EEC, đồng tiền chung “Ecu” cũng không phải là vàng. Cuối cùng, đồng tiền chung Euro trong EU cũng không phải là tiền vàng (dựa vào vàng).
Sau thế chiến 2, đồng đô la Mỹ là ‘vàng’ (neo vào vàng). Tại hội nghị quốc tế ở Bretton Woods năm 1944, Mỹ quyết định đưa ra tiêu chuẩn ‘đồng đô la’ dựa trên vàng.
Đồng tiền quốc gia “đô la Mỹ” được cho là sẽ đồng thời thực hiện các chức năng của tiền quốc tế.
Để đạt được điều này, đồng đô la Mỹ đã được ‘neo’ vào vàng.
Thứ nhất, tỷ giá cố định giữa đồng đô la Mỹ và vàng là 35 USD/ounce.
Thứ hai, đồng đô la được neo vào ‘dự trữ vàng’ chính thức của Hoa Kỳ. Cái thứ hai liên quan đến việc tự do đổi đô la Mỹ lấy vàng từ kho dự trữ tại Fort Knox.
Nhưng chế độ bản vị ‘đô la vàng’ đã tồn tại được bao lâu?
Thứ nhất, nó chỉ đi vào hoạt động đầy đủ từ cuối những năm 50, đầu những năm 60 của thế kỷ 20.
Vào thời điểm này, cán cân thương mại của Mỹ chuyển từ dương sang âm. Và chỉ từ thời điểm này, đô la Mỹ mới bắt đầu rời khỏi Hoa Kỳ với số lượng đáng kể và tích lũy ở các nước khác.
Và vào giữa những năm 1960, những người nước ngoài nắm giữ “giấy xanh” bắt đầu tích cực ‘trình’ nó cho Kho bạc Hoa Kỳ, để đổi lấy kim loại quý.
Mọi người đều nhớ rõ, tổng thống Pháp de Gaulle đã trao hàng tỷ đô la Mỹ để đổi lấy vàng như thế nào.
Sau de Gaulle, Hoa Kỳ, với nhiều lý do khác nhau, đã không còn trao vàng từ kho dự trữ Fort Knox cho bất kỳ ai nữa.
Và vào ngày 15 tháng 8 năm 1971, tổng thống Richard Nixon lớn tiếng tuyên bố Mỹ sẽ “tạm thời” ngừng chuyển đổi đô la Mỹ lấy vàng.
Mỹ lo ngại những người nắm giữ “giấy xanh” sẽ nhanh chóng cướp đoạt lượng vàng dự trữ của Mỹ (đầu những năm 1970 lên tới gần 10 nghìn tấn).
Rõ ràng là sau đó, việc trao đổi ‘đô la Mỹ’ lấy vàng đã không được khôi phục lại.
Và vào tháng 1 năm 1976, tại một Hội nghị quốc tế ở Jamaica, người ta đã quyết định bãi bỏ tiêu chuẩn ‘đô la vàng’ và thay thế nó bằng tiêu chuẩn ‘đô la giấy’.
Tiêu chuẩn ‘đô la vàng’ đã tồn tại trong khoảng 1 phần 4 thế kỷ. Trên thực tế thì sao? Không quá 5 năm, vào nửa đầu thập niên 1960.
Vì vậy, bài học về bản vị ‘đô la vàng’ rất đơn giản: Một quốc gia tung ra đồng tiền dựa vào vàng sẽ rơi vào thế nguy hiểm.
Dựa vào vàng, nước này tìm cách nâng cao mạnh mẽ vị thế và tầm quan trọng của đồng tiền của mình, nhưng đồng thời có nguy cơ mất đi lượng vàng dự trữ rất nhanh.
Rõ ràng là nếu các nước BRICS hình thành và giới thiệu ‘đồng tiền chung dựa trên vàng’ của riêng mình, họ sẽ ngay lập tức mất đi lượng vàng dự trữ.
Trong trường hợp tốt nhất, số vàng này sẽ được chuyển vào két của các ngân hàng và công ty ở các nước BRICS. Và rất có thể, vàng có thể vượt khỏi BRICS hoàn toàn. Ví dụ, đến Fort Knox của Mỹ.
Xem thêm
Điều Gì Tạo Nên Sức Hấp Dẫn Của BRICS
BRICS Kết Thúc Dự Báo Của Fukuyama
Tiền chung BRICS neo vào vàng
Tuy nhiên, bên cạnh những rủi ro này, dự án tiền vàng BRICS còn có nhiều trở ngại về mặt kỹ thuật.
Ví dụ, câu hỏi được đặt ra: Số vàng hỗ trợ đồng tiền BRICS sẽ được lưu trữ ở đâu và như thế nào?
Nó sẽ ở trong kho của từng thành viên BRICS, hay nó sẽ được giữ tập trung?
Cộng đồng chuyên gia thậm chí còn lên tiếng về phương án này: Vàng của các nước BRICS nên tập trung trên lãnh thổ của một quốc gia trung lập nào đó.
Và một đất nước như vậy thường được gọi là ‘Thụy Sĩ’. Từ ‘tử tế’ nhất dành cho loại ý tưởng này là “điên rồ”.
Ngày nay, như đã lưu ý ở trên, Nga đang có sự mất cân bằng thương mại với Trung Quốc và Ấn Độ.
Nga đang tích lũy đồng Nhân Dân Tệ và Rúp trong kho dự trữ của mình và các đối tác thương mại của Nga khá hài lòng với điều này.
Khó có khả năng họ sẽ vui, nếu phải gửi vàng sang Nga để bù đắp thâm hụt cán cân thương mại.
Nhân tiện, ở Trung Quốc có lệnh cấm không chính thức đối với việc xuất khẩu kim loại quý từ nước này.
Những hạn chế nghiêm ngặt về xuất khẩu vàng cũng tồn tại ở Ấn Độ.
Không giống như Nga (nơi phần lớn lượng vàng khai thác được đều ‘chảy’ đi), Trung Quốc và Ấn Độ đang theo đuổi chính sách nhất quán trong việc tích lũy kim loại quý, bao gồm cả thông qua nhập khẩu.
Ngày 20/7/2023, nguồn thông tin International Man đã đăng bài viết: ‘Bản vị vàng có quay trở lại không’?
Tác giả của bài báo, Doug Casey, là một nhà kinh tế học người Mỹ, người ủng hộ thị trường tự do và là tác giả của một số cuốn sách bán chạy nhất về tài chính.
Nhân tiện, ông ấy là người ủng hộ tiền vàng.
Hơn nữa, ngay cả trong một phiên bản cấp tiến hơn – không phải ở dạng tiền giấy (điện tử) được hỗ trợ bởi kim loại quý, mà ở dạng sử dụng trực tiếp kim loại vật chất và biểu thị giá bằng gam (ounce) vàng.
Doug Casey chỉ trích dự án tiền vàng BRICS từ một khía cạnh khác: “Tất nhiên, lúc đầu, đồng tiền mới sẽ được hỗ trợ bằng vàng trên danh nghĩa – điều đó phải như vậy, bởi vì cả 2 chính phủ này đều không tin tưởng lẫn nhau. Nhưng ai trong số họ có thể được tin cậy để lưu trữ và đổi vàng? Không một ai. Vì vậy, mọi thứ có thể ổn lúc ban đầu, nhưng cuối cùng mọi thứ sẽ tan vỡ”.
Nói chung, dù nhìn theo cách nào thì cũng chỉ có một kết luận duy nhất: Đồng tiền vàng BRICS không phải là một dự án, mà là một “mong muốn thiếu thực tế”.
Ngay cả đồng tiền BRICS (không phải vàng) cũng là một “dự án”. Các lựa chọn khác nên được thảo luận.
Lựa chọn khả thi nhất là sử dụng đồng tiền quốc gia (đồng nội tệ) trong thương mại song phương.
Ngoài ra, việc khôi phục các thanh toán bù trừ song phương và đa phương (chúng cực kỳ phổ biến trong thế kỷ trước, không chỉ ở các nước theo phe xã hội chủ nghĩa, mà còn ở phương tây và giữa các nước đang phát triển).
Điều quan trọng hàng đầu không phải là việc tạo ra ‘một số’ loại tiền tệ mới, mà là cải thiện hoạt động thanh toán giữa các quốc gia thành viên BRICS.
Ngay cả thống đốc Ngân hàng trung ương Nga, Elvira Nabiullina, cũng thận trọng lên tiếng: “Việc này cần có sự đồng ý của nhiều bên chứ không phải là một dự án đơn giản”.
Trở lại những năm 2000 (ngay sau khi nhóm BRICS xuất hiện), họ đã bắt đầu thảo luận vấn đề tạo ra một hệ thống thay thế cho SWIFT.
Xem thêm
Loại Nga Khỏi SWIFT: Vì Sao Mỹ Và Phương Tây Đang Bị Phản Lưới Nhà?
Trong thời gian qua, tiến bộ trong việc tạo ra một hệ thống chung như vậy cho tất cả các nước BRICS gần như bằng không.
Nga đang tạo ra hệ thống riêng gọi là SPFS (hệ thống nhắn tin tài chính), Trung Quốc đang tạo ra hệ thống riêng (CIPS). Gần đây, Ấn Độ cũng công bố giải pháp thay thế SWIFT.
Nhiều người cho rằng dự án tiền chung BRICS dựa trên vàng chỉ là “ảo tưởng”. Do đó, Natalya Milchkova, nhà phân tích hàng đầu tại Freedom Finance Global, cho biết: “Theo truyền thông phương tây, tại hội nghị thượng đỉnh BRICS (Nam Phi) vào tháng 8 năm 2023, việc tạo ra một loại tiền tệ duy nhất của BRICS được hỗ trợ bằng vàng, có thể được công bố”.
Trước đó, tổng thống Brazil đã nói về tầm quan trọng của việc tạo ra một đồng tiền chung dựa trên những nguyên tắc như vậy.
Tuy nhiên, điều đó khó xảy ra. “Kể từ sự sụp đổ của hệ thống Bretton Woods, không một quốc gia nào trên thế giới và không một liên minh nào thành công trong việc tạo ra một loại tiền tệ được hỗ trợ bằng vàng”.
Nhưng Alexey Murashev, người sáng lập một công ty đầu tư mạo hiểm, đã nói thẳng thắn hơn: “Khi bạn nghe nói rằng, một loại tiền tệ nào đó, sẽ được tạo ra trên cơ sở bản vị vàng, hoặc đồng Rúp sẽ bị ràng buộc với bản vị vàng, thì với xác suất 99,9% là bạn đang bị bắt nạt”.
Tại sao chủ đề về đồng tiền chung BRICS neo vào vàng lại được thảo luận tích cực cả ở các quốc gia thành viên BRICS và bên ngoài nhóm?
Theo một số chuyên gia, đây là hành động chính trị hoặc tuyên truyền.
