Trong 50 năm qua, kinh tế Trung Quốc đã phát triển với tốc độ ấn tượng, trở thành nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới về GDP.
Trung Quốc là nhà xuất khẩu và đối tác thương mại lớn nhất thế giới của hầu hết các quốc gia. Tuy nhiên, đồng tiền quốc gia của họ – đồng Nhân Dân Tệ, vẫn chiếm một vị trí khá yếu trong thương mại quốc tế.
Mới gần đây, Bắc Kinh đã vượt qua một cột mốc quan trọng trên hành trình giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la: Tỷ lệ sử dụng đồng Nhân Dân Tệ xuyên biên giới trong quý 2/2023 lần đầu tiên vượt qua đô la Mỹ.
Đối với đồng Nhân Dân Tệ, tỷ trọng của đồng tiền này trong các khoản thanh toán và giao dịch xuyên biên giới của Trung Quốc đã tăng từ mức gần như bằng 0 trong năm 2010 lên mức kỷ lục 49% vào cuối tháng 6 năm 2023.
Con số tương tự đối với đồng đô la giảm từ 83% xuống 47% trong cùng kỳ. Thành tựu quan trọng này làm nổi bật nền kinh tế thịnh vượng của Trung Quốc và ảnh hưởng tài chính ngày càng tăng của nó.
Đáng chú ý, đồng Nhân Dân Tệ đã tăng từ vị trí thứ 35 vào năm 2001 để trở thành đồng tiền được giao dịch nhiều thứ 5 trên thế giới trong 2023. Vị trí của nó cũng đã được cải thiện trong vị trí toàn cầu: Nó hiện đứng thứ 5 sau đồng đô la, Euro, Bảng Anh và Yên Nhật. Năm 2011, nó đứng vị trí thứ 30.
Mặc dù đồng Nhân Dân Tệ của Trung Quốc chỉ chiếm 2,77% thanh toán quốc tế, so với 42,02% đồng đô la và 31,25% của đồng Euro, nhưng tỷ trọng của nó đã tăng đều đặn từ mức chỉ khoảng 1,8% cách đây 5 năm.
Ngoài ra, vào cuối năm ngoái, đồng Nhân Dân Tệ chiếm chưa đến 3% dự trữ ngoại hối toàn cầu, trong khi đồng đô la là 59% và đồng Euro là 20%.
Trung Quốc đã nỗ lực tăng cường sử dụng đồng Nhân Dân Tệ trên toàn cầu. Một ví dụ của điều này là việc tạo ra Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS) vào năm 2015.
Năm 2018, chính phủ Trung Quốc đã tung ra các hợp đồng tương lai dầu thô bằng đồng Nhân Dân Tệ. Ngân hàng trung ương Trung Quốc đang tích cực phát triển một loại tiền kỹ thuật số, đây sẽ là 1 trong những loại tiền đầu tiên trên thế giới.
Hoạt động quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine đã làm lung lay vai trò của đồng đô la. Washington và các đồng minh phương tây đã áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế cứng rắn đối với Moscow, tước quyền tiếp cận hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT.
Ngoài ra, Mỹ và EU cũng tuyên bố sẽ tịch thu tài sản trị giá hàng trăm tỷ USD của Nga, bao gồm các khoản đầu tư được chính phủ bảo lãnh vào tín phiếu kho bạc Mỹ và châu Âu.
Tất cả những sự kiện này đã chỉ ra rằng, đồng đô la đã biến từ một phương tiện trao đổi thuần túy thành một vũ khí chính trị hung hăng. Do đó, một số quốc gia đã quyết định giảm đầu tư vào trái phiếu chính phủ Mỹ, và thay vào đó xây dựng dự trữ vàng của riêng họ. Ngày càng có nhiều nước thích thanh toán thương mại song phương bằng đồng nội tệ của họ hơn đồng đô la.
Nga không có lựa chọn nào khác ngoài việc bắt đầu thanh toán cho các giao dịch thương mại quốc tế bằng các loại tiền tệ khác. Họ bắt đầu trả tiền dầu, khí đốt và than bằng Nhân Dân Tệ.
Ngoài ra, Moscow đã tăng mạnh việc nắm giữ tiền Trung Quốc trong kho dự trữ của mình. Các công ty lớn của Nga như Rosneft thậm chí đã phát hành trái phiếu bằng đồng Nhân Dân Tệ. Theo Bloomberg, Nhân Dân Tệ hiện là đồng tiền được giao dịch nhiều nhất ở Nga.
Sau khi Moscow bắt đầu tích cực sử dụng đồng Nhân Dân Tệ, các quốc gia khác đã nhận ra lợi ích của nó và coi đây là cơ hội để giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la. Tất cả điều này dẫn đến một phản ứng dây chuyền.
Đầu năm 2023, Bắc Kinh đã ký các thỏa thuận song phương với Brazil về việc cung cấp đậu tương, có thể được thanh toán trực tiếp bằng Nhân Dân Tệ hoặc đồng Real của Brazil. Vào tháng 4, Argentina đã thông báo chuyển đổi từ đồng đô la sang Nhân Dân Tệ để thanh toán hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.
Ấn Độ cũng sử dụng các loại tiền tệ không phải là đồng đô la như đồng Dirham của UAE và đồng Rúp của Nga để thanh toán dầu thô mua từ Nga. Bangladesh bắt đầu trả cho Moscow bằng Nhân Dân Tệ để xây dựng một nhà máy điện hạt nhân. Iraq dự định sử dụng Nhân Dân Tệ để thanh toán cho hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Pháp đã bắt đầu chấp nhận Nhân Dân Tệ để thanh toán khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) mua từ công ty dầu mỏ nhà nước Trung Quốc.
Dự kiến, tại hội nghị thượng đỉnh BRICS, diễn ra từ ngày 22-24 tháng 8/2023 tại Cộng hòa Nam Phi, việc mở rộng BRICS và đồng tiền chung sẽ được thảo luận.
Rõ ràng là những người tham gia hội nghị thượng đỉnh BRICS dường như sẵn sàng ủng hộ việc giới thiệu một loại tiền tệ độc lập để thay thế cho đồng đô la. Trong số các ứng cử viên cho vai trò này là đồng Nhân Dân Tệ, vì GDP của Trung Quốc bằng 71% GDP của BRICS.
Trong cuộc đấu tranh giành ảnh hưởng tài chính toàn cầu, thật thích hợp để nhớ lại câu nói nổi tiếng của vận động viên khúc côn cầu vĩ đại Wayne Gretzky: “Tôi lao đến nơi quả bóng sẽ ở, chứ không phải nơi nó ở”.
Tác giả: Djoomart Otorbaev, nhà báo chuyên mục thời sự đặc biệt của CGTN, cựu thủ tướng Cộng hòa Kyrgyzstan, giáo sư danh dự của Trường BRI của Đại học sư phạm Bắc Kinh
