Tác giả: Dmitry Dobrov
Từ ngày 1 tháng 8 tháng 2023, Trung Quốc sẽ áp đặt các biện pháp kiểm soát chặt chẽ đối với việc xuất khẩu đất hiếm – gali và gecmani – để đáp trả lệnh cấm chống Trung Quốc của Hoa Kỳ đối với lĩnh vực công nghệ cao.
Quyết định này của Bắc Kinh đã gây ra phản ứng hoang mang trên thị trường thế giới và đe dọa một số ngành công nghiệp chiến lược ở phương Tây.
Các chuyên gia lưu ý rằng, những loại đất hiếm này không thể thiếu trong sản xuất ô tô, viễn thông và công nghiệp quân sự.
Gecmani được sử dụng trong cáp quang, thiết bị nhìn đêm và pin mặt trời, gali được sử dụng trong các thiết bị bán dẫn như laze và đèn LED. Việc sản xuất thiết bị 5G, máy dò bức xạ hạt nhân và thiết bị dẫn đường bằng laser là không thể thiếu các ‘chất bán dẫn’ như vậy.
Các nhà quan sát tin rằng theo cách này, Trung Quốc đang đáp trả các hành động của Hoa Kỳ và các đồng minh của họ, những nước gần đây đã hạn chế quyền tiếp cận của các công ty Trung Quốc đối với chất bán dẫn và vi mạch, bao gồm cả công nghệ chip cho trí tuệ nhân tạo.
Các nhà phân tích tại Hargreaves Landsdown, một tập đoàn tài chính của Anh, gọi các hạn chế xuất khẩu của Bắc Kinh đối với gali và germanium là “hành động trả đũa” nhằm đáp trả lệnh cấm cung cấp công nghệ cao của Mỹ cho Trung Quốc.
Theo tờ London Financial Times, trước hành động của Trung Quốc, Liên minh Châu Âu (EU) đang cố gắng thực hiện các biện pháp bảo vệ. Ban lãnh đạo EU đã chuyển sang mối quan tâm của Mytilineos Energy & Metals (Hy Lạp) với yêu cầu nghiên cứu khả năng sản xuất gali để không phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc.
Theo Liên minh kim loại Châu Âu Eurometaux, nhiều doanh nghiệp đã cô gắng để có được đất hiếm, gecmani và gali. Tuy nhiên, điều này sẽ đòi hỏi một sự tái cấu trúc lớn các quy trình sản xuất.
Các ngành công nghiệp của Châu Âu đang gặp khó khăn do lạm phát và giá năng lượng cao, đặc biệt trong ngành luyện kim.
Người đứng đầu Mytilineos Energy&Metals, Nick Keramidas, xem các kế hoạch của Ủy ban Châu Âu đầu tư vào việc sản xuất gali là “sự ngu ngốc”, vì không có điều kiện tiên quyết cần thiết nào cho việc này.
Theo CRMA của Liên minh đất hiếm Châu Âu, Trung Quốc chiếm 80% đến 94% sản lượng gali và 60% germanium toàn cầu.
Cả EU và Mỹ đều phụ thuộc rất nhiều vào Trung Quốc đối với những loại đất hiếm này. Tạp chí Manager của Đức lưu ý rằng, đất hiếm gecmani và gali cũng được sản xuất ở các nước khác, bao gồm Canada, Phần Lan, Hoa Kỳ và Nga, nhưng vẫn chưa có sự thay thế thực sự nào cho đất hiếm của Trung Quốc.
Do đó, EU phụ thuộc Trung Quốc về đất hiếm, cụ thể 71% gali và 45% gecmani.
Cuộc chiến thương mại do Hoa Kỳ gây ra chống lại Trung Quốc đặt Châu Âu vào một tình thế khó khăn.
Theo Cục hải quan Trung Quốc, nước này đã xuất khẩu 94 tấn gali (đất hiếm) vào năm 2022, tăng 1/4 so với một năm trước đó.
Chỉ có rất ít cơ sở bên ngoài Trung Quốc có thể sản xuất đất hiếm gali có độ tinh khiết thích hợp, một trong số đó nằm ở Châu Âu (Umicore quan tâm đến Bỉ) và một – ở Nhật Bản. Một tình huống tương tự với germanium.
Hậu quả của những hạn chế do Trung Quốc áp đặt vẫn rất khó đánh giá. Trong mọi trường hợp, theo Financial Times, có sự lo lắng trên thị trường thế giới, giá gali tăng gần 1 phần 3.
Xem thêm: Đất Hiếm Và Ứng Dụng Của Nó Trong Các Ngành Công Nghiệp: Cuộc Cạnh Tranh Toàn Cầu
Nhà sản xuất vi mạch Đức Freiberger Compound Materials, chiếm 10% lượng mua đất hiếm gali toàn cầu, họ đang ‘báo động’ nhu cầu đất hiếm cho chính họ, các kho dự trữ gần như cạn kiệt.
Theo tờ The Star của Malaysia, quyết định của Bắc Kinh là phản ứng nghiêm túc đầu tiên đối với động thái hạn chế nguồn cung cấp chất bán dẫn của Washington, nhằm cho phép Trung Quốc phát triển công nghệ máy tính tiên tiến và ứng dụng của nó trong lĩnh vực quân sự.
Theo The Economist của Anh, chính quyền Mỹ là người khởi xướng cuộc xung đột công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc, Trung Quốc chỉ đáp trả những thách thức do Mỹ gây ra.
Năm ngoái, Mỹ đã áp đặt những hạn chế nghiêm trọng đối với việc các công ty Trung Quốc tiếp cận công nghệ Mỹ.
Ngoài ra, Mỹ còn buộc các đồng minh của mình tham gia tẩy chay trên thực tế. Vào ngày 30 tháng 6 năm 2022, dưới áp lực của Nhà Trắng, công ty Hà Lan ASML đã hạn chế bán cho Trung Quốc ‘thiết bị in thạch bản’ tiên tiến cần thiết để sản xuất vi mạch hiện đại.
Đáp lại, chính quyền Trung Quốc đã cấm các công ty của họ sử dụng vi mạch từ công ty Micron của Mỹ.
Biện pháp này được các nhà quan sát xem là tương xứng, và giờ đây Trung Quốc đã tung ra “pháo hạng nặng” – những hạn chế đã được đề cập đối với việc xuất khẩu đất hiếm gali và germanium – hai loại đất hiếm cần thiết cho việc sản xuất các vi mạch tiên tiến.
Xem thêm: Đất Hiếm Là Gì? Vì Sao Nó Lại Quan Trọng Như Vậy
Trong trường hợp cấm hoàn toàn, một biện pháp như vậy có thể ảnh hưởng đến ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu và làm chậm quá trình chuyển đổi sang các công nghệ thế hệ tiếp theo.
Bộ thương mại Trung Quốc giải thích quyết định này vì lợi ích an ninh quốc gia.
Theo giới phân tích, đây là giai đoạn leo thang tiếp theo của cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung Quốc và trong tương lai sẽ làm phức tạp nỗ lực của Mỹ nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Paul Triolo, phó chủ tịch của công ty tư vấn Mỹ Albright Stonebridge Group, tin rằng Mỹ sẽ cần thời gian và đầu tư đáng kể để bù đắp ít nhất một phần nguồn cung đất hiếm quan trọng.
Chính quyền Biden đã chỉ trích gay gắt các hạn chế của Trung Quốc và một phát ngôn viên của Bộ thương mại Hoa Kỳ đã kêu gọi đa dạng hóa khẩn cấp chuỗi cung ứng đối với các mặt hàng chiến lược.
Để đạt được mục tiêu này, người Mỹ sẽ tổ chức các cuộc tham vấn khẩn cấp với các đồng minh và đối tác.
Đến lượt mình, Ủy ban Châu Âu và Nhật Bản kêu gọi Trung Quốc tuân thủ các quy tắc của Tổ chức thương mại thế giới (WTO). Tuy nhiên, Đài Loan, nhà sản xuất vi mạch tiên tiến lớn nhất thế giới, tin rằng những hạn chế mới nhất của Trung Quốc trong ngắn hạn sẽ không ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành bán dẫn.
Trong khi đó, tờ The Wall Street Journal đưa tin rằng, chính quyền Mỹ đang chuẩn bị các biện pháp hạn chế mới nhằm ngăn chặn các công ty Trung Quốc truy cập các dịch vụ đám mây do các gã khổng lồ công nghệ Mỹ là Amazon và Microsoft cung cấp.
Cựu thứ trưởng Bộ thương mại Trung Quốc Wei Jianguo cho biết, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm mới chỉ là bước đầu, Trung Quốc có nhiều công cụ và biện pháp đáp trả trừng phạt mạnh mẽ hơn.
Ngược lại, đại diện của Bộ ngoại giao Trung Quốc, Uông Văn Bân, lên án việc một số cường quốc phương Tây lạm dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và hành vi công khai của họ trong việc đàn áp và kiềm chế một số quốc gia.
Ảnh minh họa: Đất hiếm – nguyên liệu chất bán dẫn. Nguồn ảnh: CDI Global
