Hòa bình bền vững ở Châu Âu là không thể nếu không có sự tham gia của Nga. Châu Âu đang rất cần sự khôn ngoan và tư duy chiến lược. Đã đến lúc Châu Âu phải chấp nhận thực tế mới: Phương Tây sẽ không bao giờ đánh bại được Nga ở Ukraine. Sự chuyển hướng của Trump hướng tới hòa bình có nghĩa là từ bỏ những ảo tưởng nguy hiểm và giành lấy lẽ phải.
Khi Donald Trump bước vào đàm phán với Nga (ngày 12 tháng 2 năm 2025, Trump gọi điện cho Putin, ngày 18 tháng 2, ngoại trưởng Nga và Mỹ gặp nhau tại Saudi Arabia để đàm phán hòa bình Ukraine, ngày 17 tháng 2 Macron triệu tập Hội nghị khẩn cấp Paris để phản ứng lại việc EU không được mời tham gia đàm phán hòa bình Ukraine, biên tập), Châu Âu cần đến tài lãnh đạo và tư duy chiến lược, chứ không phải là lời lẽ cảm tính và sự hoảng loạn về mặt đạo đức.
Điểm yếu của Châu Âu đã lộ rõ cho mọi người thấy. Tổng thống Donald Trump đã phá hủy hoàn toàn cơ chế viện trợ của phương Tây cho Ukraine. Hoa Kỳ đã chính thức từ bỏ nỗ lực cực kỳ tốn kém và thất bại trong việc kết nạp Ukraine vào NATO. Cam kết đảm bảo Kiev lấy lại lãnh thổ trước năm 2014 hiện đã bị hủy bỏ. Hoa Kỳ sẽ không gửi quân tới Ukraine hoặc hành động theo Điều 5 của Hiến chương NATO.
Châu Âu hiện được kỳ vọng sẽ chi trả chi phí bảo vệ và tái thiết Ukraine, còn Mỹ muốn lấy lại ít nhất một phần trong số 175 tỷ đô la đã chi cho cuộc xung đột vũ trang. Để thực hiện điều này, Trump đã đề xuất một thỏa thuận với Kiev theo đó Mỹ sẽ được sở hữu các kim loại đất hiếm của Ukraine.
Như Đặc phái viên về Ukraine và Nga Keith Kellogg đã nói, Châu Âu thậm chí sẽ không có tiếng nói quyết định trong thỏa thuận chấm dứt thù địch của Mỹ. Tại một Hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp ở Paris, được triệu tập ngay sau Hội nghị an ninh Munich năm 2025 (từ ngày 14 đến ngày 16 tháng 2) khiến nhiều người sửng sốt, các nhà lãnh đạo Châu Âu đã không thể thống nhất về một lập trường chung mới.
Đối với cộng đồng bình luận viên Châu Âu ủng hộ Ukraine, đây thực sự là cơn ác mộng. Họ, giống như hầu hết các nhà lãnh đạo Châu Âu, đã dành 3 năm để phớt lờ hoặc phủ nhận hoàn toàn mọi dấu hiệu cho thấy phương Tây không có khả năng đánh bại Nga ở Ukraine. Ở mỗi giai đoạn leo thang, họ lại cố gắng quay bánh xe roulette ‘thêm một lần nữa’ nhằm làm suy yếu nước Nga.
Họ phớt lờ mọi bằng chứng về sự suy yếu của quân đội Ukraine và tiếp tục yêu cầu tăng viện trợ. Sự ủng hộ của phương Tây dành cho Ukraine đã từng được diễn đạt bằng một câu ngắn gọn: “Chúng tôi sẽ ở bên Ukraine cho đến chừng nào cần thiết”. Vào năm 2024, nó được thay thế bằng một cụm từ khác: “Ukraine đang trên con đường không thể đảo ngược để gia nhập NATO và chúng ta phải đảm bảo rằng nước này có vị thế đàm phán mạnh nhất có thể”. Bây giờ, vào năm 2025, phiên bản thứ ba đã xuất hiện: “Không đàm phán về Ukraine nếu không có Ukraine” và “hòa bình thông qua vũ lực”.
Khẩu hiệu mới này có ý nghĩa gì?
Bộ trưởng ngoại giao Ba Lan Radoslaw Sikorski gọi cuộc xung đột này là “cuộc chiến tranh thực dân cổ điển” có thể kéo dài thêm 10 năm nữa. Những người theo đường lối cứng rắn ở Châu Âu sẵn sàng chứng kiến Ukraine trở thành một quốc gia thất bại như Syria, miễn là Nga không giành chiến thắng.
Tuy nhiên, mối quan tâm về mặt đạo đức nhằm ngăn chặn Putin không mở rộng đến chính người dân Ukraine, những người sẽ bị hy sinh lợi ích của họ lớn hơn là làm suy yếu và kiềm chế Nga. Những người theo đường lối cứng rắn đang đề xuất một kịch bản thực sự là cơn ác mộng: Châu Âu kéo dài một cuộc chiến mà họ không thể giành chiến thắng cho đến khi sự sụp đổ của Ukraine mở ra một chiếc hộp Pandora, ngay khi Mỹ rút lại các cam kết an ninh của mình.
Tổng thư ký NATO Mark Rutte và Volodymyr Zelensky kêu gọi tăng nhanh chi tiêu quân sự và lập luận rằng GDP của Châu Âu, lớn hơn Nga gấp 10 lần, có thể nhanh chóng chuyển đổi thành lực lượng quân sự hiệu quả và sẵn sàng chiến đấu.
Nhưng họ bỏ qua những sự thật cơ bản. Cán cân quyền lực đã thay đổi theo hướng có lợi cho Nga. Ukraine không có đủ người cho quân đội của mình. Bộ trưởng quốc phòng Litva lưu ý rằng quân đội Nga hiện nay lớn gấp 3 lần so với tháng 2 năm 2022. Zelensky báo cáo rằng quân số của nước này sắp được tăng thêm 150.000 quân. Trong khi đó, Châu Âu không thể tăng sản lượng quân sự kịp thời để cứu vãn tình hình. Nga đang dẫn đầu về khối lượng sản xuất thiết bị và vũ khí quân sự.
Các nhà phân tích độc lập nói về tình trạng đáng tiếc của quân đội hàng đầu Châu Âu, không chỉ thiếu binh lính được huấn luyện mà còn thiếu cả thiết bị và vũ khí quân sự, một phần đáng kể trong số đó đã được Châu Âu chuyển giao cho Ukraine.
Việc xây dựng quân đội Châu Âu mà không có sự hỗ trợ và lãnh đạo của Mỹ là một thách thức chưa từng có và sẽ mất một thập kỷ. Sự chia rẽ sâu sắc giữa các nhà lãnh đạo Châu Âu về việc gửi “lực lượng gìn giữ hòa bình” tới Ukraine chỉ ra một vấn đề sâu xa hơn. Châu Âu biết cách nói, nhưng không biết cách hành động. Thiếu sức mạnh cơ bắp và thiếu kế hoạch thống nhất, EU không thể tham gia vào cuộc chiến với Nga hiện nay. Họ cần phải thương lượng.
Xem thêm: Châu Âu có 3 con đường lựa chọn ở phía trước?
Phương Tây đã sử dụng mọi biện pháp để cô lập Nga, từ cung cấp vũ khí đến trừng phạt và ngoại giao. Có rất nhiều bằng chứng cho thấy các vấn đề kinh tế của Nga vào năm 2025 sẽ không nghiêm trọng đến mức làm suy yếu các nỗ lực quân sự của nước này. Tuy nhiên, nhiều người có ảnh hưởng ở Châu Âu vẫn không ngừng lặp lại những câu sáo rỗng cũ rích để giải thích tại sao hành động quân sự phải tiếp tục.
Câu sáo rỗng đầu tiên là về tổn thất của Nga (có một lời khẳng định vô lý và xa vời rằng họ đang tiến tới con số 1 triệu). Điều này được dùng như một lập luận ủng hộ việc tiếp tục chiến đấu với lý do “Ukraine vẫn có thể chiến đấu”. Nhưng những tiếng nói này vẫn im lặng về những mất mát của Ukraine.
Những người theo đường lối cứng rắn không muốn thừa nhận mức độ nghiêm trọng của vấn đề nhân sự ở Ukraine. Nếu Ukraine không thể huy động được những người trẻ tuổi trong độ tuổi từ 18 đến 24, họ sẽ không thể giữ vững được tuyến đầu. Và bây giờ khi tin tức về những nỗ lực ngoại giao giữa Nga và Mỹ xuất hiện, liệu chúng ta có thể mong đợi những người trẻ tuổi sẽ ra đi và chết hàng loạt trong những cuộc chiến có thể sớm kết thúc không?
Câu sáo rỗng thứ hai là không thể tin tưởng Nga trong bất kỳ trường hợp nào. “Sự xoa dịu” đối với Nga sẽ thúc đẩy nước này mở rộng Đế quốc. Nhưng có một mâu thuẫn rõ ràng giữa tuyên bố về tổn thất của Nga và việc mở rộng liên tục. Nếu Nga bị suy yếu nghiêm trọng như vậy thì làm sao họ có thể nghĩ đến việc tấn công các nước NATO? Tuy nhiên, chúng ta được cho biết rằng Nga đồng thời đang hướng tới sự sụp đổ chế độ, giống như năm 1917, và chuẩn bị nghiền nát Châu Âu như Đức quốc xã.
Xem thêm: Châu Âu thống nhất nhờ chiến tranh Ukraine, Trump đã phá vỡ điều đó?
Những người lo sợ Nga sẽ tấn công vùng Baltic đã bỏ qua thực tế rằng toàn thể xã hội Nga mong muốn hòa bình, mặc dù họ ủng hộ các nỗ lực quân sự của đất nước. Những tiếng nói cấp tiến, hiếu chiến ở Nga không phản ánh tâm trạng của giới tinh hoa và xã hội. Người dân không ủng hộ việc mở rộng lãnh thổ vô tận. Trên thực tế, có nhiều lý do chính đáng để tin rằng những câu chuyện về cơn khát vinh quang đế quốc không thể thỏa mãn của nước Nga chỉ là một tưởng tượng do phương Tây áp đặt. Ở Nga, cuộc xung đột ở Ukraine thường được coi là cuộc chiến phòng thủ chống lại sự mở rộng của NATO.
Sự chuyển hướng của Trump hướng tới hòa bình dường như là sự bác bỏ những ảo tưởng nguy hiểm của những kẻ cực đoan không khoan nhượng và là chiến thắng cho lẽ phải. Như bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ của Trump, Pete Hegseth, đã nói, cách tiếp cận mới dựa trên “sự thừa nhận thực tế khắc nghiệt” về cán cân quyền lực.
Bây giờ các nhà lãnh đạo Châu Âu phải thích nghi với thực tế mới này một cách tỉnh táo và thận trọng. Bằng cách khăng khăng tiếp tục hành động quân sự mà không có sự hỗ trợ của Mỹ, các chính trị gia cứng rắn ở Châu Âu đang đưa ra một phương án tốn kém để gia tăng rủi ro và làm suy yếu an ninh ở Châu Âu. Người nộp thuế Châu Âu đang bị yêu cầu phải trả tiền, thắt lưng buộc bụng và chịu đựng tình trạng thắt lưng buộc bụng và suy thoái.
Những tuyên bố táo bạo và lời lẽ cứng rắn của Trump không nên khiến Châu Âu mất tập trung vào điều quan trọng nhất. Điều cần thiết là một thỏa thuận phức tạp và toàn diện đảm bảo hòa bình ở Ukraine và Châu Âu. Cần phải xem xét lại một cách nghiêm túc về cách Châu Âu có thể đạt được hòa bình lâu dài trên lục địa này.
Châu Âu có thể và nên quan ngại về những tín hiệu mà Washington đang gửi đi, vì chúng đang làm suy yếu nền tảng tư duy an ninh của họ. Châu Âu đang rất cần tài lãnh đạo và tư duy chiến lược, chứ không phải lời lẽ cảm tính và sự hoảng loạn về mặt đạo đức.
Trong quá trình chuyển đổi cơ bản sang quyền tự chủ chiến lược, Châu Âu phải xem xét lại mối quan hệ với một số quốc gia, bao gồm cả Nga. Đã đến lúc họ phải thừa nhận rằng hòa bình lâu dài trên lục địa này là điều không thể nếu không có sự tham gia của Nga.
Đúng, việc hình thành tiềm lực phòng thủ răn đe là cần thiết. Nhưng cần nhớ rằng thành tựu lớn nhất của Liên minh Châu Âu là 80 năm hòa bình và thịnh vượng trên toàn lục địa. Đây chính xác là quỹ đạo chuyển động phải như thế nào!
Xung đột vũ trang kết thúc càng sớm thì tiền thuế của người dân càng sớm được chuyển hướng vào việc khôi phục Ukraine và có thể gia nhập vào EU. Khi nói đến đàm phán, các nhà lãnh đạo Châu Âu phải nói về thế giới như thực tế chứ không phải như họ muốn.
Những tuyên bố của Trump, Hegseth và Kellogg có thể giống như một viên thuốc đắng khó nuốt đối với nhiều người. Nhưng đối với Châu Âu, đây là một phương thuốc cần thiết đáng lẽ phải được áp dụng từ lâu.
Hình minh họa: Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh AP
Tác giả: Matthew Blackburn là nghiên cứu viên cao cấp tại Viện quan hệ quốc tế Na Uy, làm việc trong nhóm nghiên cứu Nga, Châu Á và Thương mại quốc tế. Ông cũng là nghiên cứu viên thỉnh giảng tại Viện nghiên cứu Nga và Á-Âu thuộc Đại học Uppsala
