Một nghiên cứu của Đại học Surrey của Anh đã kết luận rằng, việc sử dụng tiền mặt không chỉ ảnh hưởng đến số tiền bạn chi tiêu, mà còn thúc đẩy ý thức sâu sắc về quyền sở hữu về mặt tâm lý, một cảm giác mà thanh toán kỹ thuật số khó có thể bắt chước.
Nghiên cứu được công bố trên Quality Market Research cho thấy việc sử dụng tiền mặt giúp người tiêu dùng nhận thức rõ hơn về tiền của họ, giảm việc mua sắm bốc đồng và không cần thiết, đồng thời việc dựa vào các lựa chọn kỹ thuật số khiến tiền dường như “vô hình”.
Xem thêm: Thẻ tín dụng: 2 loại ngày nên chú ý để tránh bị phạt
Nhận thức về tiền mặt và tài chính
Nghiên cứu cho thấy rằng việc sử dụng tiền vật chất (tiền mặt), bao gồm cả việc chạm và đếm nó, sẽ nâng cao sự gắn bó về mặt cảm xúc và nhận thức rõ hơn về giá trị của tiền, điều này có thể dẫn đến hành vi chi tiêu khôn ngoan hơn. Ngược lại, tiền trong thanh toán kỹ thuật số dường như chỉ là những con số trên màn hình, làm cho việc chi tiêu thiếu suy nghĩ.
Tiến sĩ Jashim Khan, phó giáo sư tiếp thị và kinh doanh quốc tế, đồng thời là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết: “Bản chất cảm giác của tiền – mùi, cảm giác và cách đếm – tạo ra kết nối cảm xúc mà thanh toán kỹ thuật số thiếu khi chúng ta xử lý tiền mặt, chúng ta không chỉ tiêu tiền cho bản thân mình”.
Ông nói thêm rằng, nghiên cứu cho thấy “tiền mặt không chỉ là tiền, nó là một cách để giữ liên lạc với những gì chúng ta chi tiêu. Việc cầm tiền mặt trong tay nhắc nhở chúng ta về giá trị của nó, một điều mà thanh toán kỹ thuật số có thể khiến chúng ta dễ dàng quên đi, sử dụng nhiều lựa chọn không dùng tiền mặt hơn thì điều đó đáng được ghi nhớ”.
Ông kết luận: “Chúng tôi không nói rằng tiền đã lỗi thời. Trên thực tế, chúng tôi đang suy nghĩ lại cách chúng ta nhìn nhận và quản lý tiền khi mọi thứ thay đổi. Việc chuyển đổi sang một xã hội không tiền mặt có nghĩa là chúng ta cần hiểu các lựa chọn thanh toán khác nhau ảnh hưởng đến chúng ta như thế nào, chứ không phải về mặt tài chính. Nhưng còn về mặt cảm xúc, biết được điều này có thể giúp chúng ta đưa ra những quyết định tài chính tốt hơn trong một thế giới mà tiền bạc dường như vô hình”.
Xem thêm: Thanh toán kỹ thuật số và tương lai của ví điện tử
Một trải nghiệm đa văn hóa
Nghiên cứu được thực hiện trong hai bối cảnh văn hóa khác nhau: New Zealand vào năm 2013 và Trung Quốc vào năm 2023, sử dụng các nhóm tập trung và bảng câu hỏi mở.
Kết quả bao gồm những điều sau đây:
- Trung Quốc: 50% giao dịch được thực hiện thông qua ứng dụng kỹ thuật số, khiến người tham gia cảm thấy ít có quyền sở hữu tiền của mình hơn. Một người tham gia mô tả tiền kỹ thuật số “không giống như việc tiêu tiền của chính bạn”.
- New Zealand: Kết quả cho thấy việc sử dụng tiền mặt làm tăng cảm giác mất mát khi cho đi, với những phản ứng cảm xúc bao gồm buồn bã và tội lỗi.
Sở hữu và chi tiêu
Nghiên cứu của Đại học Surrey cho thấy tiền mặt không chỉ là phương tiện thanh toán mà còn là vật lưu trữ giá trị mang lại cảm giác sở hữu về mặt tâm lý. Kết quả cho thấy sự tương tác giác quan với tiền làm tăng nhận thức của người tiêu dùng về chi tiêu và giảm khả năng chi tiêu tự phát hoặc không cần thiết.
Mặt khác, nghiên cứu cho thấy các ứng dụng kỹ thuật số nâng cao cảm giác thoải mái và tự tin, nhưng lại làm giảm cảm giác trách nhiệm về số tiền được phân bổ để chi tiêu. Cảm giác này thể hiện ở sự vui vẻ khi sử dụng các ứng dụng, trái ngược với nỗi buồn khi tiêu tiền.
Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng thực nghiệm hỗ trợ cho việc giải thích tại sao tâm lý sở hữu tiền mặt lại điều chỉnh hành vi chi tiêu và tại sao các quá trình tâm lý làm nền tảng cho “quyền sở hữu” tiền lại làm gián đoạn việc chi tiêu bằng tiền mặt.
Xem thêm: Rủi ro khi sử dụng thẻ tín dụng?
Tương lai của thanh toán
Khi thế giới chuyển sang một xã hội không tiền mặt, nghiên cứu kêu gọi hiểu biết sâu sắc hơn về cách các lựa chọn thanh toán ảnh hưởng đến hành vi tài chính và cảm xúc của chúng ta.
Tiến sĩ Khan khẳng định: “Chúng ta phải học từ những bài học mà tiền vật chất đã dạy chúng ta và suy nghĩ về cách áp dụng những khái niệm này trong thời đại chuyển đổi kỹ thuật số”.
Kết quả nghiên cứu cho thấy tiền mặt có tác động tâm lý sâu sắc đến nhận thức chi tiêu, khiến nó trở thành công cụ hữu hiệu để giảm lãng phí và nâng cao trách nhiệm tài chính. Khi thế giới hướng tới các giải pháp thanh toán kỹ thuật số, nhu cầu nhận ra khía cạnh tâm lý này vẫn là yếu tố then chốt để đảm bảo các quyết định tài chính bền vững.
Hình minh họa: Fintech, hệ thống thanh toán thẻ. Ảnh Freepik
Tác giả: Iman Boujmelin
