Tác giả: Marcel Lukas, giảng viên cao cấp về ngân hàng và tài chính, Đại học St Andrews và Ray Charles Howard, phó giáo sư quản trị, Đại học Virginia
Hãy tưởng tượng bạn đang nhìn chằm chằm vào sao kê ngân hàng và tự hỏi tại sao mình lại chi tiêu quá mức?
Bạn đã thử các ứng dụng lập ngân sách, bảng tính, phương pháp quản lý chi tiêu phong bì (envelop budgeting) và thậm chí là lập ngân sách dựa trên số không, nhưng không có cách nào hiệu quả. Nghe quen quen phải không?
Nếu vậy, bạn không đơn độc – và đáng ngạc nhiên là, giải pháp có thể là nới lỏng kế hoạch tài chính của bạn thay vì thắt chặt nó.
Nghiên cứu của chúng tôi thách thức những hiểu biết thông thường về tài chính cá nhân, cung cấp những hiểu biết sâu sắc giúp cách mạng hóa ‘cách bạn quản lý tiền của mình’.
Hai chiến lược chính xuất hiện: Thiết lập ngân sách lạc quan (tức là chặt chẽ hơn) và xem xét các khoản chi tiêu ‘không điển hình’. Mặc dù những điều này có vẻ phản trực giác, nhưng bằng chứng cho thấy chúng có thể cải thiện đáng kể sức khỏe tài chính của bạn (quản lý tài chính cá nhân hiệu quả, biên tập).
Lời khuyên tài chính truyền thống thường nhấn mạnh vào việc thiết lập ngân sách thực tế hoặc bảo thủ. Tuy nhiên, nghiên cứu năm 2023 của chúng tôi lại cho thấy điều ngược lại. Chúng tôi đã phân tích hơn 350 triệu giao dịch từ 70.000 người dùng ứng dụng quản lý tài chính cá nhân tại Vương quốc Anh và đưa ra một khám phá đáng kinh ngạc: Thiết lập ngân sách lạc quan dẫn đến việc giảm 21,9% chi tiêu so với việc không lập ngân sách.
Đáng ngạc nhiên là hiệu ứng này vẫn tồn tại ngay cả khi mọi người không tuân thủ nghiêm ngặt ngân sách tài chính cá nhân của mình. Ảnh hưởng của những ngân sách lạc quan này đối với chi tiêu vẫn rõ ràng sau 6 tháng, mặc dù ngân sách của mọi người không hoàn hảo.
Hãy tìm hiểu trường hợp Audrey, người thường chi 300 bảng Anh mỗi tháng cho hàng tạp hóa. Thay vì đặt ra một ngân sách ‘thực tế’ là 280 bảng Anh, cô ấy có thể đặt ra một ‘mục tiêu lạc quan’ là 240 bảng Anh (thấp hơn ngân sách chi tiêu thực tế, biên tập). Ngay cả khi cô ấy kết thúc bằng việc chi 260 bảng Anh, cô ấy vẫn tiết kiệm được nhiều hơn so với việc cô ấy đặt ra một ngân sách bảo thủ hoặc không có ngân sách nào cả.
Xem thêm: Thẻ tín dụng: 2 loại ngày nên chú ý để tránh bị phạt
Chi phí ‘bất thường’
Phát hiện quan trọng thứ hai của chúng tôi đề cập đến một khía cạnh khác của quản lý tài chính: Dự đoán chi phí trong tương lai. Chúng tôi thấy rằng một bài tập tinh thần đơn giản – xem xét lý do tại sao chi phí của bạn có thể khác nhau trong một tháng – có thể cải thiện đáng kể độ chính xác của dự đoán chi phí.
Trong một loạt nghiên cứu có sự tham gia của hơn 6.000 người tham gia, chúng tôi phát hiện ra rằng việc nhắc nhở mọi người suy nghĩ về các khoản chi tiêu bất thường đã làm giảm trung bình 40% lỗi mà họ thường mắc phải, khi dự đoán chi tiêu của mình. Cách tiếp cận này giúp gợi nhớ đến các chi phí thường bị bỏ qua (often-overlooked), dẫn đến các dự báo tài chính thực tế hơn.
Hãy tưởng tượng Paul, đang lập kế hoạch ngân sách hàng tháng của mình. Anh ấy dễ dàng nhớ lại các chi phí thường xuyên như tiền thuê nhà và tiện ích. Nhưng bằng cách xem xét các khoản chi tiêu ‘không điển hình’ (atypical), anh ấy nhớ ra rằng xe của mình cần phải kiểm định MOT trong tháng này và sinh nhật của em gái anh ấy sắp đến. Quan điểm toàn diện hơn này dẫn đến một kế hoạch tài chính chính xác hơn.
Xem thêm: Rủi ro khi sử dụng thẻ tín dụng?
Điều thú vị là nghiên cứu của chúng tôi cho thấy ngân sách chi tiêu cá nhân lạc quan và dự đoán thực tế phục vụ các mục đích khác nhau. Ngân sách lạc quan có hiệu quả nhất trong việc giảm chi tiêu ‘tùy ý’ hàng ngày. Chúng hoạt động như một công cụ thúc đẩy, thúc đẩy bạn cắt giảm các khoản chi nhỏ, thường xuyên.
Mặt khác, những dự đoán thực tế là rất quan trọng đối với các quyết định tài chính lớn. Hãy xem xét trường hợp của Thirt, người muốn mua nhà. Để xác định số tiền anh ta có thể chi trả cho các khoản thanh toán thế chấp hàng tháng, anh ấy cần dự đoán tổng chi tiêu hàng tháng của mình cho các khoản chi tiêu khác.
Xem thêm: Để kiểm soát chi tiêu, hãy sử dụng tiền mặt!
Bằng cách xem xét các khoản chi tiêu không điển hình, anh ta có thể đưa ra dự đoán thực tế và tránh phải thế chấp khoản tiền lớn hơn mức anh ta có thể thoải mái chi trả. Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho các khoản mua sắm quan trọng khác như ô tô hoặc thiết bị.
Sau đây là cách bạn có thể áp dụng những hiểu biết này:
(1). Đối với chi phí hàng ngày, hãy đặt ra ngân sách đầy tham vọng: Mục tiêu thấp hơn khoảng 20-25% so với ‘mức chi tiêu thông thường’ của bạn.
(2). Đối với các quyết định tài chính lớn, hãy đưa ra những dự đoán thực tế. Xem xét các chi phí không điển hình để có cái nhìn toàn diện.
(3). Viết ra ngân sách lạc quan của bạn và giữ nó ở nơi dễ thấy.
(4). Đừng bỏ cuộc nếu bạn chi tiêu quá mức – hãy xem đó là một kinh nghiệm học tập.
(5). Trước khi lập kế hoạch tài chính, hãy dành 5 phút để suy nghĩ về những chi phí bất thường tiềm ẩn (potential unusual costs).
(6). Xem lại danh sách chi phí bất thường hàng tháng và cập nhật khi cần thiết.
Có tâm lý đằng sau những chiến lược này. Hiệu quả của ngân sách lạc quan liên quan đến khái niệm điểm tham chiếu trong kinh tế học hành vi. Ngay cả khi chúng ta không đạt được mục tiêu chính xác, việc có một mục tiêu đầy tham vọng sẽ ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta, thúc đẩy chi tiêu ít hơn.
Sự thành công của việc xem xét các khoản chi phí không điển hình bắt nguồn từ “khả năng tiếp cận nhận thức”, có nghĩa là dễ nhớ lại trong một sự kiện nhất định (hoặc trong trường hợp này là số tiền). Bằng cách cố tình đưa những khoản chi phí ít phổ biến hơn vào tâm trí, chúng ta tạo ra một bức tranh tinh thần toàn diện hơn về bối cảnh tài chính của mình.
Những phát hiện này thách thức niềm tin lâu nay về tài chính cá nhân. Một số người có thể cho rằng ngân sách lạc quan (ngân sách càng thấp, biên tập) khiến mọi người thất bại. Tuy nhiên, nghiên cứu của chúng tôi cho thấy lợi ích về ‘mặt động lực’ lớn hơn những mặt trái tiềm ẩn của việc không đạt được mục tiêu.
Xem thêm: Cách quản lý chi tiêu cá nhân với sự trợ giúp của tâm lý học
Tương tự như vậy, một số người có thể lo lắng rằng việc xem xét các khoản chi tiêu không điển hình có thể dẫn đến việc lập kế hoạch quá bảo thủ. Tuy nhiên, các nghiên cứu của chúng tôi cho thấy cách tiếp cận này dẫn đến các dự đoán chính xác hơn và không quá thận trọng.
Những phát hiện này có ý nghĩa vượt ra ngoài phạm vi tài chính cá nhân. Các chương trình giáo dục tài chính cá nhân có thể kết hợp các chiến lược này vào chương trình giảng dạy của họ. Các ứng dụng lập ngân sách có thể được thiết kế lại để khuyến khích các mục tiêu lạc quan (thấp hơn, biên tập) hơn một chút cho chi tiêu hàng ngày và nhắc nhở xem xét các khoản chi tiêu không điển hình khi đưa ra các quyết định tài chính lớn.
Khi chúng ta vượt qua thời kỳ kinh tế bất ổn, các công cụ quản lý tài chính hiệu quả trở nên có giá trị hơn bao giờ hết. Mặc dù các chiến lược này không phải là giải pháp kỳ diệu cho mọi khó khăn tài chính, nhưng chúng cung cấp các phương pháp tiếp cận dựa trên bằng chứng có thể giúp mọi người kiểm soát tài chính tốt hơn.
Quản lý tiền hiệu quả không phải lúc nào cũng có nghĩa là tuân theo những lời khuyên thông thường. Bằng cách sử dụng chiến lược ngân sách lạc quan và dự đoán thực tế, bạn có thể thấy mình có một chiến lược tài chính mạnh mẽ và hiệu quả hơn. Trong thế giới tài chính cá nhân phức tạp, đôi khi những công cụ mạnh mẽ nhất cũng là những công cụ đáng ngạc nhiên nhất.
Hình minh họa: Quản lý tài chính cá nhân. Ảnh Freepik
Nguồn: Jennifer Murphy và cộng sự – theconversation.com – Úc
