Tác giả: Jennifer Murphy và cộng sự

Cảm xúc đến từ đâu? Đây là câu hỏi được các nhà khoa học quan tâm trong nhiều thế kỷ. Hầu hết chúng ta đều đồng ý rằng, khi trải qua một cảm xúc nào đó, cơ thể chúng ta thường có sự thay đổi.

Chúng ta có thể nhận thấy tim mình đập nhanh hơn khi xem một bộ phim kinh dị, hoặc nhận thấy mình thở mạnh sau một cuộc tranh cãi lớn.

Ngay từ những năm 1880, các nhà khoa học đã đưa ra giả thuyết, những thay đổi thể chất trong cơ thể – chẳng hạn như nhịp tim đập nhanh – sẽ đủ để gây ra trải nghiệm cảm xúc. Mặc dù trong hơn 150 năm qua, điều này đã được tranh luận sôi nổi.

Bây giờ một nghiên cứu mới, được công bố trên tạp chí Nature, cung cấp góc nhìn mới.

Các nhà nghiên cứu đã sử dụng máy tạo nhịp tim không phẫu thuật để tăng nhịp tim của chuột một cách chính xác và đo lường hành vi biểu thị sự lo lắng. Điều này bao gồm việc chuột sẵn sàng khám phá các phần của mê cung như thế nào và cách chúng tìm kiếm nước.

Các nhà khoa học phát hiện, việc tăng nhịp tim của chuột dẫn đến nhiều hành vi liên quan đến lo lắng, nhưng chỉ trong “môi trường rủi ro”. Ví dụ, khi có nguy cơ bị sốc nhẹ, những con chuột có nhịp tim tăng cao tỏ ra thận trọng hơn khi tìm kiếm nước.

Những phát hiện này phù hợp với “lý thuyết hai yếu tố” về cảm xúc và bằng chứng từ các nghiên cứu trên con người. Lý thuyết này cho rằng, mặc dù những thay đổi về thể chất đóng một vai trò trong trải nghiệm cảm xúc nhưng bối cảnh cũng có ảnh hưởng quan trọng.

Tăng nhịp tim của chuột không đủ để gây lo lắng. Tuy nhiên, trong một “môi trường rủi ro”, việc tăng nhịp tim sẽ gây ra hành vi lo lắng.

Chúng ta có thể thấy điều này, nếu nghĩ về cách diễn giải những thay đổi trong cơ thể trong những tình huống khác nhau. Nhịp tim tăng đột ngột khi bạn khiêu vũ cùng bạn bè không gây ra nhiều lo ngại. Tuy nhiên, khi đi bộ về nhà một mình trong bóng tối, nhịp tim tăng đột biến có thể là dấu hiệu của sự lo lắng.

Để hiểu rõ hơn về những tác động này, các nhà nghiên cứu đã quét não của chuột trong quá trình thí nghiệm.

Họ phát hiện ra, một vùng não liên quan đến việc nhận biết và giải thích các tín hiệu cơ thể, vỏ não thùy não sau. Khi họ ức chế vùng não này, nhịp tim tăng lên không dẫn đến nhiều hành vi lo lắng.

Xem thêm: Vì Sao Bạn Lo Lắng Và Sợ Hãi?

Khả năng so với kinh nghiệm

Ở người, thùy não có liên quan đến một quá trình gọi là cảm nhận tương tác – nhận thức của chúng ta về các tín hiệu đến từ bên trong cơ thể.

Điều này bao gồm khả năng cảm nhận được các tín hiệu như nhịp tim, mức độ đói hoặc mức độ cần sử dụng phòng tắm.

Nhiều lý thuyết cho rằng, sự can thiệp có thể đóng một vai trò trong cảm xúc, đặc biệt là lo lắng.

Tuy nhiên, mặc dù có rất nhiều nghiên cứu, nhưng chỉ gần đây lĩnh vực này mới thu hút được sự chú ý và vẫn còn rất ít kết luận rõ ràng về mối liên hệ chính xác giữa sự can thiệp với các cảm xúc như lo lắng.

Trong nghiên cứu trên chuột, hầu hết các nhà nghiên cứu đều đồng ý rằng, những thay đổi trong cơ thể – chẳng hạn như nhịp tim tăng hoặc thay đổi nhiệt độ cơ thể – góp phần tạo ra trải nghiệm cảm xúc.

Một người gặp khó khăn trong việc nhận biết các tín hiệu cơ thể hoặc cực kỳ nhạy cảm với những thay đổi nhỏ có thể gặp khó khăn về cảm xúc. Những khác biệt riêng lẻ này về “độ chính xác trong việc can thiệp” đã được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm.

Ban đầu người ta cho rằng, độ chính xác trong việc can thiệp tốt hơn sẽ gây ra nhiều lo lắng hơn. Trong một số nghiên cứu, những người tham gia được yêu cầu đếm nhịp tim của họ.

Để xác định xem chúng có chính xác hay không, số đếm của chúng sau đó được so sánh với số nhịp tim thực tế.

Mặc dù người ta cho rằng, nhịp tim tăng lên có thể gây ra cảm giác hoảng sợ, nhưng bằng chứng cho điều này vẫn chưa rõ ràng. Trong nghiên cứu phân tích tổng hợp, chúng tôi không tìm thấy mối quan hệ rõ ràng nào giữa sự lo lắng và nhịp tim tăng lên.

Do đó, các hành động thường xuất hiện liên quan đến sự lo lắng. Ví dụ, bằng chứng cho thấy những người lo lắng có thể chú ý nhiều hơn đến các tín hiệu cơ thể của họ.

Việc một cá nhân diễn giải các tín hiệu cơ thể của họ là tích cực, tiêu cực hay trung tính cũng có thể là yếu tố then chốt – và cách tiếp cận của họ có thể được định hình bởi cả di truyền và kinh nghiệm sống.

Nghiên cứu mới hơn cho thấy rằng, sự kết hợp cụ thể giữa độ chính xác và sự chú ý của biện pháp tránh thai có thể đóng một vai trò trong sự lo lắng. Ví dụ, có vẻ như những người lo lắng chú ý đến tín hiệu cơ thể của họ nhiều hơn những người khác, nhưng cũng ít có khả năng nhận biết chúng một cách chính xác hơn.

Nếu mọi người hiểu rằng, sự lo lắng của họ có thể là do họ chú ý quá nhiều đến các tín hiệu cơ thể hoặc diễn giải chúng theo cách tiêu cực, thì họ có thể làm điều gì đó để giải quyết vấn đề đó.

Vậy chúng ta hãy quay lại câu hỏi – cảm xúc đến từ đâu?

Các tín hiệu cơ thể dường như đóng một vai trò nào đó, nhưng việc giải thích bối cảnh cũng rất quan trọng. Mặc dù chúng ta vẫn chưa biết cách thức và lý do tại sao mọi người lại khác nhau trong cách xử lý tín hiệu cơ thể, nhưng việc khám phá những khác biệt này có thể giúp chúng ta hiểu và điều trị chứng lo âu tốt hơn trong tương lai.

Tác giả:

Jennifer Murphy, giảng viên tâm lý học, Đại học Royal Holloway, London

Chim Geoff, giáo sư khoa học thần kinh nhận thức, Đại học Oxford

Kiera Louise Adams, nghiên cứu sinh tiến sĩ tâm lý học thực nghiệm, Đại học Oxford  

Nguồn: Jennifer Murphy và cộng sự – theconversation.com – Úc