Tác giả: Christopher Damman
Wegovy, Ozempic và Mounjaro là các loại thuốc giảm cân và trị tiểu đường đã gây được tiếng vang lớn trên thế giới. Chúng hướng đến các cách điều tiết liên quan đến cả béo phì và tiểu đường, và được nhiều người xem là bước đột phá trong việc giảm cân và kiểm soát lượng đường trong máu.
Nhưng những loại thuốc này chỉ ra nguyên nhân gốc rễ của bệnh chuyển hóa không? Điều gì đã truyền cảm hứng cho sự phát triển của chúng ngay từ đầu?
Hóa ra cơ thể sản xuất ra phiên bản tự nhiên của những loại thuốc này – còn được gọi là hormone incretin (Incretin là hormone được giải phóng bởi các chất dinh dưỡng từ đường tiêu hóa. Incretin giúp gia tăng sự giải phóng insulin, biên tập) – trong ruột của bạn.
Có thể không có gì đáng ngạc nhiên khi chất dinh dưỡng trong thực phẩm giúp điều chỉnh các hormone này. Nhưng có thể, bạn sẽ tò mò khi biết rằng hàng nghìn tỷ vi khuẩn trong ruột là chìa khóa để điều phối quá trình này.
Tôi là bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa tại Đại học Washington, người nghiên cứu cách thức ăn và hệ vi sinh vật đường ruột ảnh hưởng đến sức khỏe và bệnh tật.
Đây là góc nhìn từ trong ra ngoài về vai trò của hormone đường ruột tự nhiên và thực phẩm lành mạnh trong quá trình trao đổi chất và giảm cân.
Vấn đề đường ruột
Vi khuẩn chuyên biệt ở ‘ruột dưới’ của bạn lấy các thành phần thực phẩm không thể tiêu hóa như chất xơ và polyphenol – những thành phần thực vật bị loại bỏ trong nhiều thực phẩm chế biến sẵn – và biến chúng thành các phân tử kích thích hormone để kiểm soát sự thèm ăn và trao đổi chất. Chúng bao gồm GLP-1, phiên bản tự nhiên của Wegovy và Ozempic.
GLP-1 và các hormone khác như PYY giúp điều chỉnh lượng đường trong máu qua tuyến tụy. Chúng cũng báo cho não biết rằng, bạn đã ăn đủ, dạ dày và ruột sẽ làm chậm quá trình di chuyển của thức ăn dọc theo đường tiêu hóa để cho phép tiêu hóa. Hệ thống này thậm chí còn có tên: Phanh đại tràng.
Các con đường điều hòa trao đổi chất nằm dưới sự chỉ đạo của hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh – đa dạng sử dụng các hormone này để điều chỉnh quá trình trao đổi chất và sự thèm ăn một cách tự nhiên.
Tuy nhiên, quá trình chế biến thực phẩm, nhằm mục đích cải thiện độ ổn định cho việc bảo quản và tăng hương vị, sẽ loại bỏ các phân tử hoạt tính sinh học như chất xơ và polyphenol giúp điều chỉnh hệ thống này.
Việc loại bỏ các thành phần thực phẩm (chất xơ và polyphenol) quan trọng như vậy và làm giảm sự đa dạng của hệ vi sinh vật đường ruột có thể là một yếu tố quan trọng góp phần làm gia tăng bệnh béo phì và tiểu đường.
Một con đường ngắn cho trao đổi chất
Wegovy và Ozempic ‘phục hồi hoạt động’ ngăn chặn thức ăn và vi khuẩn trong ‘ruột kết’ bằng các phân tử tương tự GLP-1. Các nhà nghiên cứu đã chứng minh tính hiệu quả của chúng trong việc giảm cân và kiểm soát lượng đường trong máu.
Thuốc Mounjaro đã tiến một bước xa hơn và kết hợp GLP-1 với một chất tương tự hormone thứ hai có nguồn gốc từ ruột trên gọi là GIP, và các nghiên cứu đang cho thấy liệu pháp kết hợp này thậm chí còn hiệu quả hơn trong việc thúc đẩy giảm cân so với các liệu pháp chỉ có GLP-1 như Wegovy và Ozempic.
Những loại thuốc này bổ sung cho các biện pháp khác như phẫu thuật dạ dày được sử dụng trong những trường hợp nghiêm trọng nhất của bệnh chuyển hóa.
Những ca phẫu thuật này một phần có thể hoạt động giống như Wegovy và Ozempic bằng cách bỏ qua quá trình tiêu hóa ở các đoạn của đường tiêu hóa và tắm vi khuẩn đường ruột trong thức ăn ít được tiêu hóa hơn.
Điều này đánh thức các vi khuẩn để kích thích tế bào ruột của bạn sản xuất GLP-1 và PYY, điều chỉnh hiệu quả sự thèm ăn và trao đổi chất.
Nhiều bệnh nhân đã nhận thấy sự cải thiện đáng kể không chỉ về cân nặng và đường huyết, mà còn giảm các kết quả quan trọng về tim mạch như đột quỵ và đau tim.
Các hướng dẫn y tế hỗ trợ việc sử dụng các loại thuốc mới dựa trên incretin như Wegovy, Ozempic và Mounjaro để kiểm soát các tình trạng trao đổi chất có liên quan đến nhau của bệnh tiểu đường, béo phì và bệnh tim mạch.
Xem xét tác động của thuốc dựa trên incretin lên não và cảm giác thèm ăn, các nhà nghiên cứu y tế cũng đang đánh giá tiềm năng của chúng trong điều trị các tình trạng không chuyển hóa như lạm dụng rượu, nghiện ma túy và trầm cảm.
Xem thêm: Những Cách Đơn Giảm Để Giảm Cân
Thuốc giảm cân có thực sự hiệu quả – dành cho những người phù hợp
Bất chấp sự thành công và triển vọng của những loại thuốc này trong việc giúp giảm cân, các loại thuốc kê đơn này vẫn đặt ra một số câu hỏi.
Những người chỉ hơi thừa cân một chút có nên sử dụng những loại thuốc này không? Những rủi ro khi kê đơn các loại thuốc này cho trẻ em và thanh thiếu niên để kiểm soát cân nặng suốt đời là gì?
Mặc dù các liệu pháp dựa trên incretin có vẻ gần giống với những ‘viên đạn’ thần kỳ, nhưng chúng có những tác dụng phụ về đường tiêu hóa như: Buồn nôn, nôn, tiêu chảy và táo bón.
Những triệu chứng này liên quan đến cách thuốc hoạt động để làm chậm đường tiêu hóa. Các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn nhưng hiếm gặp hơn bao gồm: Viêm tụy và liệt dạ dày không thể hồi phục, hoặc viêm tuyến tụy và liệt dạ dày.
Những loại thuốc này cũng có thể dẫn đến mất khối lượng cơ nạc khỏe mạnh ngoài chất béo, đặc biệt là khi không tập thể dục. Tăng cân đáng kể sau khi ngừng thuốc đặt ra thêm câu hỏi về tác dụng lâu dài của nó. Và liệu chỉ nên sử dụng các biện pháp kiểm soát lối sống để giảm cân hay không?
Mọi con đường giảm cân đều liên quan đến lối sống
Bất chấp mong muốn lớn nhất của chúng ta là tìm cách khắc phục nhanh chóng, rất có thể lối sống lành mạnh vẫn là cách quan trọng nhất để kiểm soát bệnh chuyển hóa và sức khỏe tổng thể. Điều này bao gồm tập thể dục thường xuyên, kiểm soát căng thẳng, ngủ, hoạt động ngoài trời và chế độ ăn uống cân bằng.
Đối với phần lớn dân số chưa mắc bệnh béo phì hoặc tiểu đường, việc khởi động lại quá trình kiểm soát sự thèm ăn và trao đổi chất vốn có của ruột bằng cách sử dụng lại thực phẩm nguyên chất (chưa qua chế biến) và đánh thức hệ vi sinh vật đường ruột có thể là cách tiếp cận tốt nhất để thúc đẩy quá trình trao đổi chất lành mạnh.
Việc bổ sung lại các thực phẩm chế biến tối thiểu vào chế độ ăn uống của bạn, đặc biệt là những thực phẩm giàu chất xơ và polyphenol như flavonoid và carotenoid, có thể đóng một vai trò quan trọng, để giúp giải quyết đại dịch béo phì và bệnh chuyển hóa từ một trong những nguồn gốc sâu xa nhất của nó.
Christopher Damman, phó giáo sư khoa tiêu hóa, Trường y, Đại học Washington
