Các quốc gia BRICS đang ngày càng trở nên độc lập với đồng đô la Mỹ (quá trình phi đô la hóa), dù “có hoặc không có” đồng tiền chung của riêng họ.
Đây có thể là một cột mốc quan trọng trong lịch sử của khối BRICS, một liên minh gồm các nước công nghiệp mới được thành lập vào năm 2001: Theo thông tin được đại sứ quán Nga tại Kenya, các quốc gia hiện là thành viên của BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi) mong muốn thanh toán thương mại quốc tế bằng đồng nội tệ của họ.
Nó sẽ được hỗ trợ bởi vàng và các hàng hóa khác như bạc hoặc đất hiếm. 41 quốc gia đã bày tỏ sự quan tâm đến một loại tiền tệ như vậy, thông báo chính thức sẽ diễn ra tại hội nghị thượng đỉnh BRICS vào ngày 15 tháng 8 ở Nam Phi.
Theo quan điểm của các quốc gia BRICS, việc tạo ra đồng tiền chung của khối sẽ tạo thuận lợi cho thương mại quốc tế, nhưng mục tiêu chính của họ là muốn phi đô la hóa và thoát khỏi sự thống trị của đồng đô la.
Tuy nhiên, Bộ trưởng ngoại giao Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar gần đây cho biết nước ông không có kế hoạch cho đồng tiền BRICS và việc tăng cường đồng Rupee là ưu tiên hàng đầu của Ấn Độ.
Thông báo được đưa ra ngay sau chuyến thăm Mỹ của thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cho thấy, Ấn Độ đang chịu áp lực từ Washington. Ấn Độ cũng lo ngại, đối thủ cạnh tranh chính của mình (Trung Quốc) đang củng cố vị thế nếu có 1 đồng tiền chung của BRICS.
Leslie Maasdorp, phó giám đốc của Ngân hàng phát triển mới của khối BRICS (NDB), cũng giảm kỳ vọng về 1 đồng tiền chung. Hồi đầu tháng, bà chỉ ra rằng, đồng Nhân Dân Tệ cần thời gian để trở thành đồng tiền dự trữ chính.
Thực tế là giữa các quốc gia BRICS có những quan điểm khác nhau về việc tạo ra một loại tiền tệ chung đã được biết đến từ lâu.
Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva và đại diện của Nga được coi là những người ủng hộ nhiệt tình nhất ý tưởng này.
Nam Phi hạn chế hơn nhiều trong việc bày tỏ quan điểm của mình. Nhưng nhu cầu trở nên độc lập hơn với đồng đô la Mỹ (phi đô la hóa) và hệ thống thanh toán SWIFT do Hoa Kỳ kiểm soát không có gì phải bàn cãi với Nam bán cầu.
Các quốc gia Nam bán cầu từ lâu đã phải chịu đựng việc giảm dự trữ đô la (quá trình phi đô la hóa) của họ. Chính sách trừng phạt, đặc biệt là các hình phạt kinh tế ‘vô tận’ từ Hoa Kỳ, được sử dụng trong nhiều thập kỷ như một phương tiện gây áp lực của ‘chủ nghĩa đế quốc mới’, chủ yếu chống lại các quốc gia ở Nam bán cầu.
Kết quả, giao dịch bằng các loại tiền tệ khác tăng lên rõ rệt (đồng nghĩa với phi đô la hóa). Về cơ bản, mọi người chuyển sang Nhân Dân Tệ của Trung Quốc.
Việc đóng băng hơn 300 tỷ đô la tài sản ngoại hối của Nga ở phương tây vào tháng 2 năm 2022 càng củng cố một xu hướng lâu dài: Tỷ trọng của đồng đô la trong dự trữ ngoại hối toàn cầu đã giảm kể từ cuối năm 2022 từ 55% trước đó xuống 47% (quá trình phi đô hóa tăng lên).
Quá trình này nhanh hơn 10 lần so với mức trung bình trong 2 thập kỷ qua, trong đó tỷ lệ của nó đã giảm từ 73 xuống 55%.
Việc mở rộng thương mại bằng tiền tệ quốc gia là bước đầu tiên hướng tới phi đô la hóa.
Theo Bộ tài chính Nga, 70% giao dịch thương mại giữa Nga và Trung Quốc được thực hiện bằng đồng Rúp hoặc Nhân Dân Tệ (họ muốn đẩy nhanh quá trình phi đô la hóa).
Trong tất cả các giao dịch thương mại ở Nga, tỷ lệ này là 80%. Các nhà máy lọc dầu Ấn Độ trả tiền nhập khẩu dầu của Nga, vốn đã tăng rõ rệt trong 2 năm qua, bằng đồng Nhân Dân Tệ hoặc đồng nội tệ của họ.
Trong các giao dịch giữa Bolivia và Nga, tiền tệ quốc gia được chấp nhận, cũng như giữa Brazil và Trung Quốc. Không chỉ vậy: Giữa một bên là đồng minh trung thành lâu năm của Hoa Kỳ và nhà sản xuất dầu mỏ lớn thứ 2 là Saudi Arabia và bên kia là Trung Quốc, các cuộc đàm phán đang được tiến hành nhằm đạt được các thỏa thuận thanh toán dầu mỏ bằng đồng Nhân Dân Tệ.
Các hiệp định thương mại song phương này có thể làm suy yếu sự thống trị của đồng đô la Mỹ (quá trình phi đô la hóa tăng lên) và làm trầm trọng thêm sự thay đổi hiện tại trong cán cân quyền lực có lợi cho Nam bán cầu.
Quy mô của những giao dịch này cách đây 1 năm khó ai có thể tưởng tượng được. Và điều này không phụ thuộc vào việc BRICS có giới thiệu đồng tiền chung của mình hay không.
Thế giới hướng đến một trật tự đa cực mới, nhờ những nỗ lực của Nam bán cầu, có thể được gọi một cách đúng đắn là, sự thay đổi thực sự của thời đại.
Sự mở rộng dự kiến của BRICS vào tháng 8/2023 sẽ có tác động đến trật tự thế giới và quá trình phi đô la hóa đang diễn ra trong thương mại thế giới rất khó ‘đoán định’.
Đặc biệt là khi bạn xem xét rằng, trong số 20 – và theo các nguồn khác là 40 – quốc gia quan tâm đến việc gia nhập BRICS, có nhiều cường quốc kinh tế quan trọng và các quốc gia công nghiệp hóa mới, bao gồm Iran, Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE), Algeria, Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ, Indonesia và Mexico.
Theo dữ liệu mới nhất của Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), 5 quốc gia BRICS đóng góp 32,1% tăng trưởng kinh tế toàn cầu, trong khi các nước G7 đóng góp 29,9%.
Hiện tại, Trung Quốc là đối tác thương mại quan trọng nhất của 125 quốc gia. Nếu tất cả các giao dịch thương mại của họ được thực hiện bằng đồng Nhân Dân Tệ, thì vị thế của đồng đô la sẽ bị lung lay rất nhiều.
Tác giả: Wiebke Diehl
