Tác giả: Robert Inlakesh
Việc mở rộng BRICS được công bố gần đây, bổ sung thêm 6 quốc gia mới vào liên minh – bao gồm Saudi Arabia, Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) và Iran – báo hiệu rằng Trung Đông không còn muốn nằm dưới sự kiểm soát của Hoa Kỳ nữa.
Mặc dù Washington chắc chắn đã hành động và triển khai thêm 6.000 quân ở Tây Á, nhưng Mỹ đang tỏ ra không có khả năng ngăn chặn những đòn liên tiếp nhằm vào quyền bá chủ của mình.
2 ngày sau cuộc đàm phán tại Hội nghị thượng đỉnh BRICS ở Johannesburg, Nam Phi, 6 quốc gia mới đã chính thức được đề nghị gia nhập BRICS, bao gồm Saudi Arabia, UAE, Iran, Argentina (đã rút lại không gia nhập BRICS, biên tập), Ai Cập và Ethiopia.
Liên minh, ban đầu được thành lập vào năm 2009, bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi. Kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột ở Ukraine, BRICS đã nổi lên ở vị trí trung tâm với tư cách là liên minh ‘chống’ phương Tây.
Mặc dù một số quốc gia BRICS vẫn đang hợp tác với toàn bộ phương Tây, nhưng điều đáng chú ý là cả Moscow và Bắc Kinh – những quốc gia có ảnh hưởng lớn trong BRICS – đã thông qua một chương trình nghị sự để mở rộng Khối vào thời điểm mà “phương Đông” và “phương Tây” đang chống nhau kịch liệt.
Kể từ ngày 1 tháng 1 năm 2024, BRICS sẽ trở thành một liên minh gồm 11 quốc gia (Agrentina đã rút lại không tham gia BRICS, con số thành viên BRICS là 10 – biên tập), điều này chắc chắn được xem là một thách thức đối với Washington, đặc biệt là khi nói đến vị thế quyền lực của họ ở Trung Đông.
Dưới thời Joe Biden, Mỹ đã hứng chịu hết đòn này đến đòn khác ở Tây Á. Khi cuộc chiến bắt đầu ở Ukraine, khi phương Tây tập thể cố gắng – và cho đến nay đã thất bại – nhằm làm tê liệt kinh tế Nga, chính quyền Biden đã phải đối mặt với một kịch bản thảm họa khi rút quân khỏi Afghanistan.
Sau 20 năm chiến tranh ở Afghanistan, hỗ trợ một chế độ bù nhìn và chi ít nhất 2.313 nghìn tỷ đô la tại đó.
Vào tháng 8 năm 2021, chính phủ Hoa Kỳ đã ra lệnh cho các lực lượng vũ trang rút khỏi Afghanistan.
Việc chính phủ Afghanistan do Mỹ hậu thuẫn sụp đổ và việc Taliban tiếp quản đất nước đã gây ra thảm họa cho một Đế chế Mỹ đã xâm lược để loại bỏ Taliban và sau 20 năm Taliban đã quay trở lại.
Đoạn video thảm khốc về những người Afghanistan có liên hệ hoặc làm việc với Mỹ, đu theo chiếc máy bay cuối cùng rời Kabul, gây ra một câu chuyện kinh dị ở Mỹ, nhưng cũng gây chấn động khắp khu vực.
Mặc dù Mỹ chưa rút lực lượng khỏi Syria và Iraq, nhưng họ đã phải chịu áp lực rất lớn để làm như vậy và lý do để ở lại chỉ dựa trên tuyên bố rằng, lực lượng của họ đang góp phần nỗ lực loại bỏ Daesh.
Năm 2020, cựu tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố lực lượng vũ trang Mỹ đã tiêu diệt 100% Daesh, một tuyên bố mà các nhà hoạch định chính sách ở Washington đã nỗ lực hết sức để đẩy lùi.
Đáng chú ý, kể từ khi bắt đầu cuộc chiến ở Ukraine vào năm 2022, chính quyền Biden đã chi hơn 100 tỷ USD viện trợ cho Kiev.
Việc tập trung vào Đông Âu chắc chắn đã làm suy yếu sức mạnh của chính sách Trung Đông của Washington.
Mỹ không chỉ hạ thấp mối quan hệ ưu tiên với các đồng minh truyền thống trong khu vực – ngoại trừ Israel – mà còn tiếp tục thúc đẩy các mục tiêu chính sách gần như không liên quan đến tham vọng khu vực của mình.
Trở lại tháng 3/2023, thế giới đã bị sốc trước thông báo rằng, Trung Quốc đã cố gắng làm trung gian cho việc nối lại quan hệ hữu nghị giữa Saudi Arabia và Iran.
Việc Bắc Kinh tỏ ra có khả năng gắn kết 2 quốc gia mà không cần bất kỳ lời nói nào từ Washington, đã chứng tỏ là một cái tát vào chính quyền Biden và chứng tỏ sự vô dụng của Mỹ trong bối cảnh thế giới hiện tại.
Sau đó, Trung Quốc sẽ thúc đẩy việc áp dụng quan điểm của người trung gian Palestine-Israel, xâm phạm một lần nữa vào lãnh thổ, mà dường như chỉ là của Mỹ chỉ vài năm trước.
Cụ thể trong trường hợp của Saudi Arabia, một trong những đồng minh mạnh nhất của Mỹ trong khu vực, mối quan hệ của nước này với Biden rõ ràng đang xấu đi.
Người Saudi Arabia đã quyết định phớt lờ nhiều lời kêu gọi từ Hoa Kỳ về việc thay đổi sản xuất dầu, khiến Joe Biden xuất hiện như một nhà lãnh đạo tầm thường khi ông tới Vương quốc này vào năm 2022.
Saudi Arabia là một phần không thể thiếu trong sứ mệnh của Hoa Kỳ nhằm gây tổn hại cho Cộng hòa hồi giáo Iran. Mỹ sử dụng Saudi Arabia như một loại ủy quyền để chống lại ảnh hưởng của Iran trên toàn khu vực.
Một bài viết đăng trên Tạp chí Chính sách đối ngoại của Stephen A. Cook, một thành viên cấp cao về nghiên cứu Trung Đông và Châu Phi tại Hội đồng quan hệ đối ngoại – một tổ chức Think Tank có trụ sở tại New York – chứng minh quan điểm Mỹ là trung tâm được áp dụng ở Hoa Kỳ, khi nói đến định nghĩa về nước Mỹ.
Bài báo có tựa đề ‘Việc nối lại quan hệ giữa Saudi-Iran không thể mang lại sự leo thang’, chia sẻ rằng “từ Syria đến biên giới của Israel cho đến eo biển Hormuz, không thể tìm thấy sự xuống thang của Iran”.
Điều này cho thấy rằng định nghĩa về giảm leo thang hoàn toàn dựa trên các mục tiêu chính sách thiên vị của Mỹ.
Hoa Kỳ đã gây ra căng thẳng giữa Saudi Arabia và Iran, khuyến khích và ủng hộ cuộc chiến tàn khốc ở Yemen.
Trên thực tế, có vẻ như việc khôi phục quan hệ của Saudi Arabia đã đạt được một số bước tiến, trong việc giảm leo thang trong khu vực, một kiểu giảm căng thẳng có lợi cho tất cả các bên – ngoại trừ Mỹ và Israel.
Đó là việc khôi phục mối quan hệ với chính phủ Syria, tìm kiếm giải pháp ở Yemen – mặc dù điều này đã thất bại nhưng cuộc giao tranh vẫn đang tạm dừng – và làm dịu căng thẳng giữa các nhóm được Saudi Arabia hậu thuẫn với các đồng minh của Iran trong khu vực.
Về vấn đề Syria, không thể có hòa bình chừng nào Mỹ chiếm đóng bất hợp pháp 1/3 đất nước và duy trì các biện pháp trừng phạt hình sự.
Ở khu vực vùng Vịnh, Mỹ liên tục kích động và do đó phải hứng chịu sự trả đũa của Iran. Khi nói đến chế độ ‘Zionist’ (chủ nghĩa phục quốc Do Thái), an ninh của các biên giới tưởng tượng của nó hoàn toàn không có tác dụng gì đối với khu vực.
Giờ đây, khi UAE và Saudi Arabia đang bắt tay với các nước thuộc BRICS, báo hiệu rằng tham vọng của chính họ là hoạt động như những cường quốc khu vực không hoàn toàn phụ thuộc vào Hoa Kỳ.
Đối với Iran, việc nước này gia nhập BRICS sẽ càng báo hiệu sự thất bại hoàn toàn của các biện pháp trừng phạt của Mỹ, nhằm buộc nước Iran phải quỳ gối.
Chính quyền Biden hiểu rằng Tehran sẽ không sụp đổ, bất chấp những nỗ lực của họ để đạt được điều này và đang tiến tới việc môi giới để quay trở lại ‘Thỏa thuận hạt nhân năm 2015’.
Khi Trung Đông thoát khỏi sự kìm kẹp sắt đá một thời của Mỹ, chính quyền Biden chọn tập trung vào mục tiêu kém hiệu quả nhất có thể, bình thường hóa quan hệ Saudi Arabia-Israel. Để “Tel Aviv” và Riyadh bình thường hóa quan hệ, sẽ cần phải thực hiện một số điều kiện để nó xảy ra.
Thứ nhất, một nhượng bộ lớn, hoặc một số nhượng bộ, phải được Mỹ chuyển giao cho Saudi Arabia.
Thứ hai, người Israel phải được kiểm soát, điều này chắc chắn không xảy ra ngay bây giờ dưới chính quyền cực đoan hiện tại của Benjamin Netanyahu.
Sau đó, có những cân nhắc khác, như đạt được thỏa thuận hạt nhân với Tehran, để cố gắng vô hiệu hóa phản ứng của Iran đối với thỏa thuận giữa Saudi-Israel, một cái gì đó có thể không hoạt động.
Ngoài một bức ảnh và mang lại “thành tựu chính sách đối ngoại đỉnh cao” cho thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, nhưng quan trọng nhất là Joe Biden, thỏa thuận này không có lợi ích cho chương trình nghị sự của Mỹ.
Điểm cộng duy nhất có thể đến từ điều này, theo quan điểm của một nhà hoạch định chính sách Mỹ, là quan hệ Saudi Arabia-Iran có thể tan vỡ một lần nữa, điều này gây thêm căng thẳng cho cả Tehran và Riyadh.
Thay vì mang đến những cơ hội mới và mở đường hướng tới tầm nhìn mới cho khu vực, chính quyền Biden lại giả vờ như chưa có sự thay đổi nào.
Họ cũng giả vờ, như thể họ có thể thoát khỏi quá trình bình thường hóa quan hệ giữa Saudi Arabia và Israel mà không gặp bất kỳ phản ứng dữ dội nào đáng kể, một yếu tố trong số đó, có thể đến dưới dạng căng thẳng – trong mối quan hệ quan trọng của họ với Jordan.
Ngay cả việc thường xuyên đề cập đến ý tưởng “Tel Aviv” và Riyadh ký kết một thỏa thuận bình thường hóa, cũng chứng tỏ sự ảo tưởng của Mỹ.
Trong khi BRICS nổi lên, Biden tìm cách chụp ảnh với Mohammed Bin Salman ở bên trái và Benjamin Netanyahu ở bên phải.
Ảnh minh họa: BRICS 2023. Nguồn ảnh: Bộ ngoại giao Nga
