Tác giả: Valentin Katasonov
Các tổ chức tài chính quốc tế, chủ yếu là Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) và Ngân hàng thế giới (WB), từ lâu đã phải chịu sự chỉ trích từ công chúng và thậm chí từ cả các nhà lãnh đạo chính phủ ở nhiều nước trên thế giới.
Những tổ chức này làm việc cho các nước phương Tây giàu có.
Và các nước nghèo, sau khi rơi vào mạng lưới của IMF và WB, bắt đầu tuân theo luật của Washington – ngày càng phụ thuộc vào phương Tây và ngày càng lạc hậu.
Tất cả điều này đã được biết đến và mô tả trong hàng chục cuốn sách và hàng nghìn bài báo.
Chỉ cần làm quen với cuốn sách “Lời thú tội của một sát thủ kinh tế” của John Perkins, người đã nhiều năm làm cố vấn cho nhiều tổ chức tài chính quốc tế và biết rõ sự thật về mục tiêu của các tổ chức đó và phương pháp làm việc của họ.
Không có quan chức nào của Liên Hợp Quốc (LHQ) chỉ trích hoạt động của IMF và WB.
Quỹ tiền tệ quốc tế và Ngân hàng thế giới là các cơ quan thuộc hệ thống Liên Hợp Quốc
IMF có thỏa thuận quan hệ chính thức với Liên Hợp Quốc, nhưng vẫn giữ quyền tự chủ. Ngân hàng thế giới về mặt kỹ thuật cũng là một phần của hệ thống Liên Hợp Quốc, nhưng cơ cấu quản trị của nó khác nhau: Mỗi tổ chức trong nhóm Ngân hàng thế giới (Ngân hàng tái thiết và phát triển quốc tế – IBRD, Hiệp hội phát triển quốc tế – IDA, Công ty tài chính quốc tế – IFC, Cơ quan bảo lãnh đầu tư quốc tế – MAGI, Trung tâm giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế) thuộc sở hữu của các chính phủ thành viên, ‘vốn cổ phần của họ tương ứng với tỷ lệ biểu quyết’.
Tính đến những điều trên, rõ ràng không một quan chức nào của Liên Hợp Quốc (Ban thư ký và các bộ phận khác trong bộ máy trung ương của tổ chức) có khuynh hướng “giặt đồ bẩn ở nơi công cộng”.
Và tất nhiên, khi tính đến điều này, những tuyên bố của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres đưa ra hồi tháng 6/2023 là gây được tiếng vang và bất ngờ.
Điều này đã được nhiều phương tiện truyền thông thế giới đưa tin. Đây là một bài viết về chủ đề này: ‘Người đứng đầu Liên Hợp Quốc chỉ trích IMF và WB vì thất bại rõ ràng trong thời kỳ đại dịch Covid-19’ – và ‘sự thiên vị và bất công được xây dựng trong cấu trúc tài chính quốc tế hiện tại, thời kỳ đại dịch’.
Bài báo xuất hiện trên tạp chí Fortune và được chuẩn bị với sự hỗ trợ của Associated Press (Hãng tin AP).
Có thể hiểu bối cảnh của bài báo, các tuyên bố của quan chức hàng đầu của Liên Hợp Quốc được đưa ra, vào đêm trước và nhân dịp một sự kiện sắp diễn ra ở Paris, được gọi là “Hội nghị thượng đỉnh về tài chính toàn cầu mới”.
Hội nghị thượng đỉnh này diễn ra từ ngày 22 đến ngày 23 tháng 6/2023. Hội nghị thượng đỉnh có sự tham dự của nhiều người nổi tiếng: Bộ trưởng tài chính hoa Kỳ Janet Yellen, giám đốc điều hành IMF Kristalina Georgieva, chủ tịch Ngân hàng thế giới Ajay Banga, chủ tịch Ngân hàng Trung ương Châu Âu Christina Lagarde, …
Hội nghị thượng đỉnh được khai mạc bởi tổng thống Pháp Emmanuel Macron.
Và tất nhiên, một trong những vị khách và người tham gia chính là tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres.
Tại hội nghị thượng đỉnh, ông đã trình bày một báo cáo, trong đó Guterres nói một số chi tiết về IMF và bày tỏ các đề xuất của mình về việc tái cơ cấu hoạt động của tổ chức tài chính quốc tế này.
Nhưng quay lại bài báo của Fortune. Nó chứa các trích dẫn của Antonio Guterres, từ đó cho thấy Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) đã mang lại lợi ích cho các nước giàu chứ không phải các nước nghèo.
Tổng thư ký LHQ gọi đại dịch Covid-19 gần đây là “bài kiểm tra căng thẳng” đối với IMF và Ngân hàng thế giới và tin rằng, họ đã không vượt qua bài kiểm tra này.
Những tuyên bố quan trọng của tổng thư ký vẫn không có phản ứng nào từ IMF và Ngân hàng thế giới.
Và trong cộng đồng chuyên gia, họ đã bình luận. Nhược điểm chính của các tổ chức tài chính quốc tế này là chúng không được quản lý bởi toàn bộ cộng đồng quốc tế, mà chỉ bởi một số quốc gia.
Ý kiến của hàng chục quốc gia kém phát triển trên thực tế bị bỏ qua, khi đưa ra quyết định trong các tổ chức này.
Maurice Kugler, giáo sư chính sách công tại Đại học George Mason, nói với Associated Press (AP) rằng, việc các tổ chức này không giúp đỡ các quốc gia cần giúp đỡ nhất “phản ánh sự kiên trì của cách tiếp cận từ trên xuống”, trong đó chủ tịch Ngân hàng thế giới là công dân Hoa Kỳ, do tổng thống Hoa Kỳ bổ nhiệm và giám đốc điều hành của IMF là công dân của Liên minh Châu Âu, do Ủy ban Châu Âu bổ nhiệm”.
Richard Gowen, giám đốc Nhóm khủng hoảng quốc tế tại Liên Hợp Quốc, cho biết có sự thất vọng lớn – khi Mỹ và các đồng minh Châu Âu chi phối việc ra quyết định, khiến các nước Châu Phi có “ít quyền bỏ phiếu”.
Ông nói, các nước đang phát triển cũng phàn nàn rằng, các quy định cho vay của Ngân hàng thế giới có tính thiên vị đối với họ.
Gowen cho biết: “Công bằng mà nói, WB đã cố gắng cập nhật các quy trình cấp vốn của mình, để giải quyết những vấn đề này, nhưng vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu của các quốc gia ở Nam bán cầu”.
Guterres tập trung vào thực tế là, 8 thập kỷ đã qua, kể từ khi quyết định thành lập Ngân hàng thế giới và IMF (tại hội nghị Bretton Woods năm 1944) được đưa ra, và “kiến trúc” tài chính quốc tế hiện nay vẫn không thay đổi nhiều, theo hướng các nước nghèo là thuộc địa kiểu mới về kinh tế đối với Mỹ và phương Tây.
Theo Guterres, các tổ chức không theo kịp tốc độ tăng trưởng toàn cầu. Nhưng gánh nặng nợ nần của các nước đang phát triển ngày nay, lớn hơn một cách không cân đối, so với trước đây.
Guterres cho biết: “Một số chính phủ buộc phải lựa chọn giữa việc trả nợ hoặc không trả nợ trong khu vực công, điều này có thể ảnh hưởng đến xếp hạng tín dụng của họ trong nhiều năm tới”. Ông cho biết thêm, “Châu Phi hiện đang chi nhiều hơn cho việc trả nợ, hơn là chăm sóc sức khỏe”.
Việc cải cách IMF và Ngân hàng thế giới cũng là cần thiết, vì đối với nhiều quốc gia nghèo ở Nam bán cầu, các khoản vay của Trung Quốc thích hợp hơn ‘cái gọi là sự hỗ trợ của các tổ chức tài chính quốc tế này’.
“Nhưng các chính phủ phương Tây nhận thức được rằng, Trung Quốc đang trở thành nước cho vay ngày càng chiếm ưu thế ở nhiều nước đang phát triển, vì vậy họ quan tâm đến việc cải tổ IMF và Ngân hàng thế giới, để các nước nghèo hơn không phải phụ thuộc vào các khoản vay từ Bắc Kinh”.
Một số nhà quan sát tin rằng, sự quan tâm ngày càng tăng của các quan chức cấp cao của Liên Hợp Quốc đối với việc cải tổ IMF và Ngân hàng thế giới là do ngày càng có nhiều lời kêu gọi dai dẳng – nhằm cải tổ chính Liên Hợp Quốc, đặc biệt là bộ phận quan trọng nhất của tổ chức này – Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
Họ nói rằng, các quan chức LHQ muốn chuyển sự chú ý từ tổ chức của họ sang các tổ chức tài chính quốc tế.
Bài báo nêu rõ: “Việc Guterres thúc đẩy cải cách IMF và Ngân hàng thế giới diễn ra trong bối cảnh Liên Hợp Quốc cũng phải đối mặt với yêu cầu cải tổ cơ cấu của tổ chức. Điều này vẫn phản ánh trật tự thế giới, sau thế chiến 2”.
Richard Gowen cho rằng, đại diện của nhiều quốc gia tại Liên Hợp Quốc tin rằng, từ quan điểm lợi ích của các nước đang phát triển, việc tiến hành “đại tu” IMF và Ngân hàng thế giới sẽ dễ dàng và hữu ích hơn là cải cách hệ thống tài chính.
Associated Press đã yêu cầu IMF tìm hiểu số tiền cho vay và trợ cấp đã được thực hiện trong đại dịch Covid 19.
Phản hồi của IMF – cho biết kể từ khi đại dịch xảy ra, IMF đã phê duyệt 306 tỷ USD tài trợ cho 96 quốc gia, bao gồm các khoản vay cho 57 quốc gia thu nhập thấp với lãi suất thấp hơn thị trường.
Nó cũng tăng gấp 4 lần khoản cho vay không lãi suất lên 24 tỷ USD và cung cấp khoảng 964 triệu USD tài trợ cho 31 quốc gia dễ bị tổn thương nhất trong khoảng thời gian từ tháng 4 năm 2020 đến năm 2022 để giúp họ trả nợ. Mọi thứ trông rất ấn tượng.
Tuy nhiên, bài báo Fortune đưa ra những con số thú vị khác liên quan đến hoạt động của IMF trong thời kỳ đại dịch.
Nhóm G7 giàu có với dân số 772 triệu người đã nhận được số tiền tương đương 280 tỷ USD từ IMF, trong khi các nước kém phát triển nhất với dân số 1,1 tỷ người, chỉ nhận được hơn 8 tỷ USD.
Guterres bình luận về những số liệu này như sau: “Việc này được thực hiện theo đúng quy định”.
Và ông nói thêm rằng điều đó là “vô đạo đức”.
Tổng thư ký LHQ kêu gọi những cải cách triệt để nhằm tăng cường sự đại diện của các nước đang phát triển trong Ban giám đốc IMF và Ngân hàng thế giới, giúp các nước cơ cấu lại các khoản nợ và thay đổi ‘hạn ngạch cấp vốn’ của IMF.
Những biến dạng rõ ràng như vậy trong hoạt động của IMF chủ yếu là do hệ thống phân bổ hạn ngạch và phiếu bầu của các quốc gia thiếu công bằng.
Các quy định của IMF yêu cầu vốn và tỷ lệ biểu quyết của các nước thành viên phải được điều chỉnh (sửa đổi) 5 năm một lần, để phản ánh sự thay đổi vị thế của các nước trong nền kinh tế toàn cầu.
Ban đầu (tại thời điểm IMF được thành lập), “cổ phần kiểm soát” thuộc về các nước phương Tây.
Đương nhiên, phương Tây không muốn nhượng lại ‘quyền’ của mình cho các nước kém phát triển.
Nhiều bản sửa đổi kéo dài 5 năm đã kết thúc trong tình trạng hỗn loạn. Dưới đây là một vài con số về tỷ lệ biểu quyết.
Năm 1985, tỷ lệ biểu quyết của các nước phát triển trong tổng số biểu quyết (100%) là 60,6%.
Và một phần tư thế kỷ sau, vào năm 2010, tỷ lệ này là 60,5%. Do đó, tỷ lệ của các nước đang phát triển cũng hầu như không thay đổi trong khoảng thời gian này.
Như vậy, tỷ lệ của G7 trong khoảng thời gian như đề cập đã giảm từ 49,3% xuống 45,4% do tỷ lệ của các nước phát triển khác tăng lên.
Guterres. Ảnh CNN
